32208

3

Święte, dlatego Luter domagał się tłumaczenia Biblii na języki ojczyste. Dzięki działalności Lutra powstały pierwsze szkoły ludowe i zwiększyła się potrzeba czytania i pisania w języku ojczystym. Czytając teksty pedagogiczne Lutra, należy zwrócić uwagę, iż pierwszeństwo przyznawał on nauce języka (języków), co należy rozumieć dwojako. Po pierwsze Luter traktował język jako hermeneutyczną zasadę rzeczywistości. Przedmioty jak i treści egzystencjalne, a więc moralne i religijne, wyrażone zostają tylko w języku. Język ujmowany był nie jako środek służący do opisu świata, lecz jako rzeczywistość ważna sama w sobie, ponieważ świat nabiera egzystencjalnej realności tylko "poprzez" i "w" języku”. Po drugie Luter mówiąc o języku, miał na myśli zarówno język jako zasadę rzeczywistości, jak i konkretne języki: niemiecki, jako język narodu oraz grecki i hebrajski, jako języki Biblii. W obu przypadkach kształcenie, którego celem był wzrost kompetencji językowej, miało doprowadzić do autonomii. Luter i Melanchton byli zgodni, że dzięki takiej edukacji człowiek odrzuci powierzchowność i zdobędzie się na rozumny ogląd rzeczywistości. Myślenie ludzkie, a tym samym wybory są uwarunkowane językowo - oto hermeneutyczne tło reformacji, wyznaczające określony program pedagogiczny.

Ważnym elementem postulowanym przez protestantyzm pedagogii są również założenia antropologiczne. Luter "odciął" się od platońskiej dualistycznej wizji człowieka, w której ciało i dusza traktowane były jako dwie rzeczywistości, posiadające odrębny status ontyczny. Luter opowiedział się za egzystencjalnym językiem biblijnym, w świetle którego człowiek jako całość jest bytem egzystującym. Dlatego też antropologia, zamiast o esencjalnej strukturze, powinna wypowiadać się jedynie co do sposobów ludzkiej egzystencji. Podstawową przesłanką antropologii protestanckiej jest przekonanie o nieusuwalnym i totalnym charakterze grzechu, a zatem i niedoskonałości człowieka - "cały człowiek jest grzeszny" (totus homo peccator). To stwierdzenie stanowi punkt wyjścia dla programu pedagogiki luterańskiej. Dlatego, że człowiek jest niedoskonały, konieczne jest wychowanie i kształcenie. W drugiej połowie lat dwudziestych XVI w., kierując się apelem Lutra, w wielu miastach niemieckich założono szkoły, m.in. w Magdeburgu, Nordhausen, Halberstadt, Eisleben i Norymberdze. W 1527 r. z polecenia księcia Johanna rozpoczęły się w Saksonii regularne wizytacje szkół chrześcijańskich. Luter był realistą, więc oprócz kształcenia apelował także i o wychowanie - "Bez obyczajowości jeden człowiek pożarłby drugiego, jak to czynią nierozumne zwierzęta". Dzięki działalności Lutra powstało nie tylko wiele szkół, ale także i bibliotek. Luter postulował, iż szkoły powinny być powszechnie dostępne dla dzieci ze wszystkich warstw społecznych, tak aby "każdy był świadomy swojego powołania i daru od Boga, znał prawdziwie siebie, a co za tym idzie potrafił oceniać siebie należycie i godność drugich" (J. Szeruda).

Współpracownik Lutra, Filip Melanchton w swoich programach szkolnych wprowadzał naukę katechizmu i religii do szkoły łacińskiej. Melanchton opracował organizację szkolną, która stała się wzorem dla innych krajów protestanckich; był autorem programów, podręczników w szkolnictwie średnim do nauczania gramatyki łacińskiej i greckiej, retoryki, logiki, fizyki i etyki. Melanchton określany był jako "praeceptor Germaniae" ("nauczyciel całych Niemiec", "wychowawca Niemiec"). W 1528 r. Opracował instrukcje, zatytułowane "Pouczenie dla wizytatorów” (Unterricht der Visitatoren) i podał w nich wskazówki, jak należy zorganizować życie szkół i Kościoła. W przyszłości okazało się, że jego praca miała ogromne znaczenie. Dwa lata później Luter pisał