39470

arabskich, zwłaszcza zaś Awic runę (Ibn Sina). dostrzeżaio na polu metafizyki problematykę istnienia. Istnienie" oznacza to. co przysługuje istocie, id quod accidit quidditati. Jest ono czymś, co się orzeka o istocie jako nie będącym czymś zawartym w niej samej. Jest więc naprawdę jej orzecznikiem Jest przypadłością

św. Tomasz

św. Tomasz przyjął zasadniczo koncepcję bytu i metafizyki od Arystotelesa, ale dostrzegł, iż stosuje się ona tylko do porządku substancjalnego ■ i stoi owego Wprawdzie w stosunku do materii substancjalnej to fama substancjalna nadaje sens treściowy całej substancji, ale równocześnie tak pojęta treść nie jest jeszcze realnym bytem. Bytem realnym staje się tylko poprzez „akt istnienia". Zdeterminowana treść bym formuje się „pod aktualnym istnieniem"; a więc nie sama zdeterminował a treść, ale jej aktualne ismienie odróżnia byt od niebytu. Bóg jest tylko wtedy sam w sobie czymś rzeczywistym (a nie tylko pomyślanym), gdy aktualnie, podmiotowo, istnieje sam w sobie; akt istnienia jest podstawową racją rzeczy wistości i realizmu ludzkiego poznania.

Samo jednak istnienie nie jest niezależne od istoty. Chociaż jest dla istoty „racją bym”, to jednak nie jest możliwe realne trwanie istoty bez istnienia. Istota twazy się i jakby „narasta" pod istnieniem, które, w konkretnie istniejących bytach, jest dla nas dostępne i zrozumiałe jako ..istnienie czegoś". To bowiem, co istnieje • jest bytem; natomiast lue jest bytem jakaś istota wzięta w oderwaniu od istnienia, jak też nie ma istnienia w oderwaniu od istoty. Właśnie bardzo wiele nieporozumień powstało wskutek tego. że istotę i istnienie jakoś „reizowano". pojmowano na kształt bytu czy rzeczy. W tym względzie zawinił uczeń św. Tomasza - Idzi Kzymi.«iiii - który, chcąc podkreślić rewolucyjną myśl św. Tomasza o nietożsamości istnienia i istoty w jednym bycie, wyraził się nieszczęśliwie, że istnienie jest mną ..rzeczą" od tej „rzeczy", jaką jest istota. To oczywiście nie może być prawdą bo tylko byt jest rzeczą a istota i istnienie są tej samej rzeczy jedynie „czynnikami-składnikami”. Dlatego trudno jest mówić o istocie i istnieniu w oderwaniu od realnie istniejącego bytu.

Istnienie więc, będąc aktem konkretnego bytu, aktem, dzięki któremu byt jest rzeczywisty, a nie tylko pomyślany (czyli istniejący istnieniem naszej myśli, mojego podmiotu myślącego), stanowi istotny punkt zainteresow ania realistycznej metafizyki.

Realna różnica między istaąi istnieniem w bycie przygodnym stanowi podstawę rozumienia samej rzeczywistości i metafizyki jako teorii rzeczywistości. Od stwierdzeiua czy też niestwierdzeiua tej różnicy zależy właściwie rozwiązanie wszystkich podstawowych problemów metafizyki: monizmu i pluralizmu przyczynowości realnej, analogii bytowej, istnienia lub „nieistnienia” Boga. rzeczywistości czy też „nierzeczywistości" świata samego w sobie.

ks. £. Morawiec:

♦    Relacja między istnieniem a tym. co istnieje, w ramach istniejącego kaikretu jest stosunkiem najbardziej wewnętrznym, jaki sobie można wyobrazić. Ismienie przenika to. co ismieje ulegając swoistemu ograniczeniu wynikającemu z natury tego. co ismieje. Stąd mówi się w tej kaicepcji filozofii o sposobach ismienia. które objawiają się w każdym konkremym bycie.

♦    Istnienie lue jest częścią składową bym, ismienie po prostu nie istnieje, istnieje zawsze coś. Nie mamy właściwie pojęcia „istnienia" ale tylko pojęcie „istnienia czegoś" lub raczej czegoś istniejącego. Jeśli używa się wyrażenia „pojęcie istnienia", to zawsze pojęcie istnienia czegoś". Istnienie jest bowiem transcendentalnie „zrośnięte" z jakąś neścią. Stąd też nie tylko wyrażenie „pojęcie ismienia" jest wadliwe, ale także powiedzenie „byt istnieje”, jest wadliwe. O istnieniu nie można mówić, lue mówiąc o tym. czym jest aio „związane”.

♦    Ismienie jest czynnikiem konstynnijącym byt jako byt. Znaczy to. że to. co ismieje nie może istnieć bez istnienia. Istnienie jako składowy czynnik bym jako bytu jest tym. czym coś istnieje. Ani to „coś", ani istnienie tego „czegoś" nie są tym. co istnieje, ale tym. co kaistytuuje byt. są tym. co wspóhtanowi byt. Owe coś (istniejące) i ismienie (czegoś) nie są tym. co istnieje, ale tym. z czego jest byt.

♦    Istnienie uaktualnia treść. Dzięki istnieniu istota jest czymś obecnym, jest czymś, co jest. Nadto istota ogranicza ismienie w tym sensie, że ismienie jest zawsze ismieiuem tej lub innej treści. Mówi się. że jest propacjaialne do tego. co istnieje, tj. do istoty. Ostatecznie wypowiada się twierdzenie, że dzięki istocie byt jest taki lub inny, dzięki istnieniu byt jest bytem.

♦    Ismienie dane jest w bezpośrednim poznaniu Wiedzy o istnieniu przedmiotu nie uzyskuje się ani w drodze refleksji intelektualnej, ani w drodze wnioskowania. Ujmuje się zawsze istnienie czegoś Dlatego też istnienie daje się jedynie stwierdzić, natomiast wymyka się pozytywnemu określeniu, tj. pojęciowemu opisowi. W tej koncepcji filozofii przyjmuje się wprawdzie, że istnienie ujmmuje się poznawczo równocześnie z treścią, to jednak w stosunku do istay ujmuje się je najpierw. Rozpoznanie istoty, tj. tego czym jest dana rzecz spostrzegana wymaga niekiedy szeregu zabiegów poznawczych Stwierdzenie ismienia dokaiuje się w sądach egzystencjalnych.

Istota

To. co oznacza termin „istota", jest definiowalne Bowiem desygnat słowa „istaa" sprowadza się ostatecznie do określonego zespołu cechowego Gdy używa się słowa „istaa" to ma się na myśli zawsze istaę czegoś, jakiegoś przedmiom. Mamy zawsze do czynienia nie z istaą (treścią) jakiegoś przedmiom. ani też nie z istnieniem, ale z bytem, który st jednością tteści i istnienia, po prostu. 2 treścią istniejącą Pojęcie istoty jako istoty występowało w filozofii Awicenny i wskazywało u mego na przyjęcie istnienia metafizycznego porządku jako trzeciego w stosunku do paządku realnego i poznawczego.