103574

RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA

Rudiliwość - odnosi się do zjawisk przemieszczania się jednostek i kategorii w przestrzeni społecznej. Po pierwsze - stopień „otwartości” (łub „zamknięcia”) struktury społecznej rozumianej jako stopień przenikalności barier i możliwości przechodzenia z jednej kategorii do drugiej. Po drugie - natężenie ruchliwości jest charakterystyką „równości szans". Po trzecie - wpływ na postawy, świadomość i psychologiczne funkcjonowanie jednostek. Po czwarte - wpływ ruchliwości na formowanie się struktury klasowej i jej podstawowych segmentów. Po piąte - makrosystemowe konsekwencje rucliliwości. rozpatrywane z punktu widzenia jej wpływu na stabilność polityczną funkcjonowanie gospodarki czy występowanie konfliktów i napięć.

12.1. PODSTAWOWE POJĘCIA

Pitrim Sorokin - autor klasowej definicji ruchliwości. Zwolennik teorii cyklicznego rozwoju. Ruchliwością jest fakt każdej zmiany pozycji. -> Przez ruchliwość społeczną rozumie się każde przejście jednostki, obiektu lub wartości - wszystkiego, co stworzyła lub zmodyfikowała ludzka aktywność - z jednej pozycji na drugą. W 1927 r. ukazała się książka Social Mobility.

Istnieje wiele metod pomiaru rudtliwości. Najprostsza polega na ustaleniu odsetka osób. które zmieniły kategorię zawodową w stosunku do liczebności ogółu badanych. W 2004 r. w Polsce odsetek osób, które zmieniły przynależność zawodową wynosił 897/1268, co stanowiło 70,7% ogółu.

Do najbardziej znanych pojęć należy ruchliwość między- i wewnątrzpokoleiuowa. Ruchliwość międzypokoleniowa - wskaźnik ostrości (lub elastyczności) barier społecznych w stosunkowo długich przedziałach czasowych, gdyż porównuje się stan uchwycony w momencie badania z pochodzeniem społecznym jednostek. Rudiliwość wewnątrzpokoleniowa - bardziej jako charakterystyka biografii jednostek. Zamiast pozycji rodziców punktem odniesienia jest jakiś wcześniejszy punkt kariery życiowej.

Od ruchliwość indywidualnej odróżnia się ruchliwość zbiorową. Są sytuacje, gdy zmiana pozycji jest wyłączni rezultatem rucliliwości zbiorowej, natomiast członkowie grup zmieniających pozycję en blok zachowują pozycję rodziców lub wykonują ten sam zawód przez cały czas trwania kariery. Pitrim Sorokin posługuje się tutaj metaforą statku: mcliliwością indywidualną (w dół) jest wypadnięcie pasażera za burtę, podczas gdy zatonięcie statku jest odpowiednikiem rucliliwości (degradacji) zbiorowej.

Dwa inne pojęcia - ruchliwość horyzontalna i ruchliwość pionowa. Rudiliwość horyzontalna odnosi się do przemieszczeń między pozycjami społecznymi usytuowanymi na tym samym poziomie systemu nierówności. Rudiliwość pionowa - polega na przesunięciach w wymiarze hierarchicznym, czyli przechodzeniu do innych klas. warstw czy grup społeczno-zawodowych. Ruchliwość pionowa jest głównym przedmiotem zainteresowania socjologii. Dokonuje się ona w 2 kierunkach: w górę i w dół - awans i degradacja. Sorokin porównał kanały przemieszczania się jednostek w wymiarze klasowo-warstwowym z membranami występującymi w postaci „elewatorów” i „ruchomych schodów" - w świecie realnym: system szkolny, kościół, służba wojskowa i przynależność do różnego rodzaju organizacji politycznych, gospodarczych i zawodowych.