CCF20140127036

234    Księga druga. Przyczyny społeczne i typy społeczne

Która odnosi się do żonatych mężczyzn, nie jest taka sama we wszystkich krajach. W Wielkim Księstwie Oldenburga uprzywilejowano, sn kobiety i podobny przykład takiego samego odwrócenia znajdziemy poniżej. Mimo Lo, ogólnie, dobór małżeński wszędzie przebiega w ten sam sposób. Nie może być zatem zasadniczym

czynnikiem odporności mnlżertskl^l, dlno/epo Powiem dnwnlnhy

przeciwne wyniki w różnych krajach? Jest natomiast bardzo możliwe, że w różnych społeczeństwach rodzina wywiera inny wpływ na Jedną I dmgg pleć. Tak więc w sl 11 ikl m ze gi upy i od/Innej po winna występować podstawowa przyczyna badanego przez nas zjawiska.

fchociaż ten rezultat jest bardzo interesujący, należy go dokładnie określić, ponieważ środowisko domowe składa się y z różnych elementów, pi a każdego małżonka rodzina składa się z 1) drugiego małżonka" 2) dzieci! Czy ochronne oddziaływanie wywierane na skłonność do samobójstwa zależy od małżonka, czy też od dzieci? Innymi słowy, rodzina składa się z dwóch różnych związków: z jednej strony z grupy małżeńskiej, a z drugiej — z grupy rodzinnej we właściwym sensie tego słowa. Te dwa związki nie mąją takich samych korzeni ani tego samego charakteru, ani, co za tym idzie, zgodnie z wszelkim prawdopodobieństwem, nie dają tych samych rezultatów.jJeden wynika z umowy i powinowactwa z wyboru, drugi zaś stanowi zjawisko naturalne, czyli pokrewieństwo. Pierwszy łączy ze sobą dwoje członkówjego samego pokole-"    nia, drugi zaś —jedno pokolenie z następnym) Jedenjest takstary

\ jak ludzkość, drugi powstał stosunkowo niedawno. Ze względu na to, że związki te są tak bardzo różne, nie można z góry powiedzieć, że oba przyczyniają się do powstania faktu, który usiląjemy zrozumieć. W każdym razlejeżelljecleu i drugi typ związku ma wpływ na samobójstwo, nie mogą tego czynić ani w taki sam sposób, ani, prawdopodobnie, w takim samym stopniu. Należy więc zbadać, czy jeden i drugi mają udział w analizowanym zjawisku, a jeśli tak, należy też zbadać, jaki udział ma każdy z nich.[

i O małej skuteczności małżeństwa, jeśli chodzi o ochronę przed samobójstwem, świadczy już fakt, że liczba ślubów uległa malej zmianie od początku wieku, podczas gdy liczba sa-

mobójstw potroiła się.? W latach 1821-1830 zawierano rocznie

7.8    małżeństw na 1000 mieszkańców, osiem w latach 1831 -1850,

7.9    w lalac h 1801 - 1870, i osiem w lalach 1871-1880. W okresie, tym liczba samobójstw na milion mieszkańców wzrosła z 54 do 180. W latach 1880-1888 liczba ślubów nieco spadla (7,4 zamiast

0), nie ie,n spadek nie mu zwią/lui z wielkim wzrosłem liczby samobójstw, która w okresie 1880-1897 zwiększyła się o ponad 16%¹⁰. Zresztą w okresie 1865-1888 średnia liczba ślubów we Francji (7,7)Jesl prawie równa śiednlej w Danii (7,8) I we Włoszech (7,0), a przecież te kraje różnią się ogromnie pod względem liczby samobójstw ¹⁹.

Mamy jednak do dyspozycji dużo lepszą metodę pomiaru dokładnego wpływu związku małżeńskiego na samobójstwo; polega ona na obserwowaniu go, gdy d/.ialąia jedynie charakterystyczne. dla niego siły, czyli w małżeństwach bez dzieci.

W latach 1887-1891 na milion bezdzietnych żonatych mężczyzn rocznie miały miejsce 644 samobójstwa²⁰. Aby dowiedzieć się, w jakiej mierze sam stan małżeński, abstrahując od ro-¹⁽¹ Alfred Lcyoyl (Le sutcldc ancien cl modernę, ćludc lilstorU/uc, plilloso-phląue, morale et statlstięue, Drouin, Faris 1891, s. 175) i Armand Corre (Crime et suicide..., s. 475) uważali jednak, że można ustalić stosunek między liczbą samobójstw a liczbą ślubów. Ich błąd powstał jednak po pierwsze dlatego, że rozpatrywali zbyt krótki okres, po drugie zaś, że porównali ostatnie lata z anormalnym rokiem 1872, w którym liczba ślubów we Francji była wyjątkowo duża, nieznana od roku 1813. należało bowiem wypełnić próżnię w populacji małżeństw wynikłą z wojny 1870 roku; w stosunku do takiego wyjątkowego punktu odniesienia nie można mierzyć wahań w liczbie ślubów. Ta sama uwaga dotyczy niemiec, a nawet prawie wszystkich krąjów europejskich. Wydąje się, że w tym okresie liczba ślubów wzrosła Jakby za uderzeniem bała. Zauważa się duży I gwałtowny wzrost, który trwa niekiedy aż. do 1873 roku we Włoszech, Szwąjcarll, Belgii, Anglii i Holandii. Można by rzec, ze cala Europa złożyła się, aby wyrównać straty dwóch krąjów dotkniętych wojną. Oczywiście po pewnym czasie spowodowało to wielki spadek, który nie ma takiego znaczenia, jakie mu się przypisuje (zob. Oettingen, Alexander von, Die Moralstatistik In Ihrc.r ISede.utunfi furetneSoclaletlitk, A. Deichert, Erlangen 1882, aneksy, tabela 1, 2 I 3).

¹⁹Według: Levasseur, Emile, La Populailon franęalse, A. Rousseau, Paris 1889-1892, t. 2, s. 208.

²⁰ Według spisu z roku 1886, s. 123 z Denombrement.