105956

Wilhelm Dilthey (1833-1911) i zagadka rozumienia. Hermeutyka.

Dilthey pyta: jak możliwe jest poznanie świata człowieka? Nawiązując do Heglowskiej koncepcji ducha absolutnego (wszystko nazywając duchem obiektywnym), wymyślił „nauki o duchu”. Osią koncepcji uczynił pojęcie „rozumienia”, które stosuje się do świata ludzkich tworów, natomiast twoiy przyrody możemy jedynie „wyjaśniać” (opisać prawa nie rozumiejąc sensu. Jaki jest sens tęczy?). Definicja rozumienia (Wprowadzenie do hermeneutyki): „taki proces, w którym życie duchowe może być poznane ze zmysłowo danych ekspresji samego siebie”. Czyli życie duchowe przejawia się w wytworach np. wierszach o sensie tęczy - to są właśnie jego zmysłowe ekspresje (inaczej materialne wyrazy). Czytając wiersz o tęczy obcujemy z życiem duchowym i konkretnym przeżyciem autora, który podziwiał tęczę.

2. Czym są nauki o duchu?

Nauki o duchu zajmują się specyficznymi działaniami człowieka: polityką, religią, instytucjami społecznymi, literaturą, sztuką, czyli duch wyraża się w wytworach zmysłowych, materialnych.

•    Nauki przyrodnicze - badają obiekty - następuje poznanie (wyjaśnianie) np. prawa optyki wyjaśniające tęczę.

•    Nauki o duchu - badają przejawy życia, czyli „ utrwalone ekspresje przeżycia” - następuje rozumienie - powstaje przedmiot duchowy (przeżycie sensu tęczy).

•    Poprzez „obiektywizacje ducha” = „utrwalone ekspresje przeżycia'' przeziera wspólnota ludzkiej istoty. „W owym związku życia, ekspresji i rozumienia są ugruntowane nauki o duchu”.

Słynna triada Diltheya: przeżycie, ekspresja, rozumienie (czyli odtwórcze przeżycie).

4 Jak możliwe jest rozumienie?

W duchu obiektywnym, czyli obiektywizacjach wspólnoty, przeszłość staje się trwałą i stałą obecnością. Człowiek od dzieciństwa tapla się w tym duchu, świat ducha jest medium, w którym dokonuje się rozumienie. Świat ducha - „medium wspólnotowe” jest przyswajany jako już zastany, gotowy, wymagający przyswojenia. Każde zdanie, sens, jest zrozumiałe dzięki wspólnocie, wytwarzającej znaczenia. „Porządek wspólnoty ustala relacje między ekspresją życia a tym, co duchowe”.

5. Jak przebiega rozumienie?

Po pierwsze, „wnikamy w obiekt” (dzieło, człowieka) i wykrywamy w nim „układ życia”. „Wtedy każda linijka wiersza wraca do życia, dzięki wewnętrznemu kontaktowi z przeżyciem, które dla utworu stanowiło punkt wyjścia” - czyli następuje „odtwórcze przeżycie”. Chwytamy zjawisko tak, jak ono przebiegało np. w przeszłości historycznej albo w duszy twórcy, dzięki zdolności współodczucia. Rozumienie zachowuje więź z samym przeżywaniem. Wnikamy w umysł autora, stając się niejako „nim”, wyzwalając się z własnej sytuacji. Rozumienie jest „obiektywne”, w sensie niezależności od uwarunkowali Jest przeniesieniem czystego siebie w sytuację dzieła.

Rozumienie, kiedy stosuje się do dzieła, może przybierać węższą postać interpretacji. Kiedy stosuje się do całokształtu istnienia jest tworzeniem światopoglądu. „Każdy autentyczny światopogląd jest pewną intuicją, która powstaje z faktu tkwienia w samym życiu.” Rozumienie jest najpierw psychologiczne, a dopiero potem językowe. Czyli warstwa subiektywna, psychiczna jest pierwotna względem języka. Język wyraża przeżycia, ale ich nie współtworzy.

Ponieważ Dilthey postulował usamodzielnienie nauk humanistycznych („wyjaśnianie” ścisłe przeciwko „rozumieniu” świata człowieka), jego występ na arenie dziejów nazywany jest często przełomem antypozytywistycznym.