101820

Znaleziska napierśników podzielić można na trzy skupiska. Pierwsze z nich obejmuje obszar Pomorza Wschodniego, ograniczony od zachodu rzeką Lupawą, od południa Wierzycą, od wschodu linią dolnej Wisły, zaś od północy linią brzegową Morza Bałtyckiego. Drugie pod względem ilości stanowisk skupisko, obejmuje obszar północnej Wielkopolski, zamykający się w sferze środkowego biegu Warty. Trzecie skupisko zlokalizowane jest po wschodniej stronie Wisły, pomiędzy dolną Wisłą a Pasłęką. Znane są także pojedyncze znaleziska z terenów Mazowsza, z Łukowa i Suchodołów oraz ze Starego Sącza na południu Polski, gdzie najprawdopodobniej dotarł drogą wymiany handlowej. Obszary występowania napierśników rozdzielone są terenami całkowicie praktycznie wolnymi od tego rodzaju zabytków. Należą do nich południowa część Pomorza, południowa Wielkopolska, Śląsk i Małopolska. Warto zwrócić jednakże uwagę na fakt występowania napierśników wzdłuż linii takich rzek, jak dolna Wisła, Noteć, Warta czy Bzura, co związane jest prawdopodobnie ze zjawiskiem przebiegu wzdłuż nich ówczesnych szlaków handlowych.

Typologia napierśników

Za kryteria klasyfikujące napierśniki, uznano przekrój pierścieni, ukształtowanie ich końców, układ ornamentu oraz rodzaj klamry. Na tej podstawie wydzielono trzy główne typy, zaś w ich obrębie podtypy, odmiany i pododmiany:

TYP 1. Napierśniki z pierścieniami i o przekroju płasko-soczewkowatym Podtyp 1. Z prostokątną, ażurową klamrą Odmiana a. Z końcówkami o przekroju okrągłym Pododmiana A. Ornamentowane jednostronnie Pododmiana B. Ornamentowane obustronnie Pododmiana C. Nie ornamentowane

Odmiana b. Z końcówkami o przekroju owalnym (zdobione zawsze jednostronnie)

Podtyp 2. Z klamrą w formie jednolitej, sztabkowatej listwy. Końce zawsze jednakowo ukształtowane, zwężane, o przekroju okrągłym, z ornamentem jednostronnym

TYP II. Napierśniki z pierścieniami o przekroju soczewkowatym z klamrą ażurową Odmiana a. Z końcówkami o przekroju okrągłym Pododmiana A. Ornamentowane jednostronnie (zawsze po zewnętrznej)

Pododmiana B. Ornamentowane obustronnie

Odmiana b. Z końcówkami o przekroju owalnym (zdobione tylko po stronie zewnętrznej)

Odmiana c. Z końcówkami o przekroju wielobocznym (ornamentowane zawsze obustronnie)

TYP III. Napierśniki z pierścieniami o przekroju soczewkowato-rynienkowatym (kształt klamry

niemożliwy do ustalenia, ze względu na brak znalezisk)

Odmiana a. Z końcówkami o przekroju okrągłym (zdobione jednostronnie)

Odmiana b. Z końcówkami o przekroju wielobocznym (ornamentowane tylko po zewnętrznej)

Przedstawienia napierśników na popielnicach twarzowych

Napierśniki, obok szpil, były najczęściej przedstawianą grupą ozdób na ceramice sepulkralnej. Z reguły umieszczane były na popielnicach twarzowych, wśród któiych wyróżnić można 3 typy; A, B, C oraz formy przejściowe. Według obserwacji autorki artykułu, wyobrażenia napierśników pojawiają się przede wszystkim na uniach typu A i B i tylko w jednym wypadku na urnie typu C. Związane jest to zapewne z datowaniem poszczególnych typów, z którego wynika, że typ C pojawił się dopiero po zaniknięciu popielnic wcześniejszych typów i prawdopodobnie również po zaprzestaniu produkcji tego rodzaju ozdób.