53092

istniejącego między stronami sporu (pax - pokój, pactio - rozejm). Niektóre poeta były zaskaiżalne na podstawie kontraktu, do którego zostały dołączone, zgodnie z prawem pretorskim albo konstytucjami cesarskimi. Każde pactum zmierzało do zwiększenia (ad augendam obligationem) albo /.mnicjs/.cnia (ad minuendam obligationem) odpowiedzialności dłużnika. Były skuteczne, jeśli zostały dołączone do kontraktu głównego przed lub w trakcie jego zawierania (pacta in continentifacta), lub po ale tylko, gdy nie zwiększały odpowiedzialności dłużnika (pacia ex intervallo). Pactum zawarte przed procesem służy zrazu tylko do unicestwienia w drodze zarzutu procesowego skargi powoda wnoszonej wbrew układowi. Elementem wspólnym kontraktów i pacta jest consensus, różni je natomiast causa (przy pacta jej nie ma). Podział: pacta nuda (umowy nagie - zwykle porozumienie, z czasem niektóre uzyskały zaskarżalność przez ekscepcję). pacta vestitia (umowy odziane -nieformalne, z oclironą pretorską). Rodzaje: pacta adiecta. pacta praetoria, pacta legitima. Wszelkie umowy dodatkowe, dołączone do kontraktu (bonae ftdei) kupna-sprzedaży w trakcie jego zawierania, zaskarżano na podstawie actio venditi albo actio empti i nazwano je pacta adiecta.

2. Pacta pretorskie (str. 188-189).

Pacta praetoria (pacta pretorskie) były to umowy chronione na podstawie prawa pretorskiego (zasady słuszności lub interes społeczno-gospodarczy). Dawały pretorowi możliwość udzielenia powództwa opartego na samym fakcie (imperium actiones in factum). z biegiem czasu uzyskały oclironę przez actio in ius, stając się źródłem obligatio. Do najbardziej typowych należały:

1.    Constitutum debiti - niefonnalne przyrzeczenie wykonania w ściśle określonym terminie istniejącego już

zobowiązania. Zawierane, gdy dłużnik chciał odroczyć termin (przyrzekał dłużnik -constitutum debiti proprii,

albo osoba trzecia - alieni) a wierzyciel, gdy chciał uzyskać dodatkowe zabezpieczenie. Przyznawał actio de

pecunia constituta (nie miało charaktem akcesoryjnego i wierzyciel mógł z niego korzystać po przedawnieniu).

2.    Receptum argentarii to przyrzeczenie bankiera wobec osób trzecich (klienta), że pokryje cudzy dług istniejący

albo mający powstać w przyszłości. Pretor przyznawał tu wierzycielowi actio recepticia (fuzja z constitutum).

3.    Receptum nautarum. ca u po nu m. stabulariorum to przejęcie przez właścicieli statków, zajazdów i stajen

zwiększonej odpowiedzialności za rzeczy umieszczone u nich przez podróżnych. Miały na celu oclironę

ubogich. Odpowiedzialność po vis rnaior, później tylko wywołane przypadkiem zwykłym (casus fortuitus).

3. Pacta legitima (str. 189-191).

Oclironę procesową uzyskały na podstawie konstytucji cesarskich (powództwo condictio ex lege). Rodzaje: pactum dotale (nieformalna umowa o ustanowieniu posagu), kompromis Ocompromissum - umowa, w której strony powierzały prywatnemu sędziemu rozstrzygnięcie istniejącego między nimi sporu), darowizna (donatio to

nieformalna umowa, na podstawie której jedna osoba - darczyńca, zobowiązywała się za zgodą drugiej strony

- obdarowanego, kosztem swego majątku dokonać na jej rzecz przysporzenia pewnej korzyści majątkowej). Początkowo donatio była niezaskarżalna, później zaskarżalna, jeśli darczyńca dokonał przyrzeczenia w formie stypulacji. Umowa była czynnością zobowiązującą, a jej wykonanie rozporządzającą (w formie mancypacji. in iure cessio albo traditio. a umorzenie