Tasiemczyce
W przewodzie pokarmowym człowieka może pasożytować wiele gatunków tasiemców. Tasiemce przypominają kształtem tasiemkę. Składają się z główki, krótkiej szyjki i licznych członów. Pokarm pobierają powierzchnią całego ciała na drodze osmozy.
Postacie larwalne tasiemców mogą się rozwijać w różnych tkankach lub narządach człowieka, natomiast postacie dojrzałe zazwyczaj rozwijają się w jelicie cienkim.
Dojrzałe człony, wypełnione dużą ilością jaj, są wydalane z kałem.
Wszystkie tasiemce, z wyjątkiem tasiemca karłowatego, muszą mieć dwóch żywicieli. Zwierzęta hodowlane (świnie oraz bydło) pośrednio uczestniczą w zakażaniu człowieka.
Tasiemczyce są wywoływane przez tasiemce:
nieuzbrojonego (żywiciel pośredni-bydło)
uzbrojonego (trzoda chlewna)
karłowatego
bąblowcowego (psy,lisy)
bruzdogłowca szerokiego (ryby)
Tasiemiec nieuzbrojony (Taenia saginata)
Najczęstsza tasiemczyca w Europie ze względu na spożywanie surowego mięsa i zanieczyszczenie środowiska ściekami.
Podlega przymusowemu leczeniu
Etiologia i epidemiologia
Zaraża się nim od 0,5 do 1% ludzi. Pasożyt ten umiejscawia się w jelicie cienkim człowieka. Jego długość może dojść do 10 metrów.
Rozprzestrzenione w środowisku jajeczka tasiemca (łąki, woda) są zjadane przez bydło (w tym przypadku żywiciela pośredniego). Z jaja rozwija się larwa, która pod postacią wągra osiedla się w mięśniach żuchwy, języka, przepony, ud oraz sercu. Człowiek zaraża się, jedząc surowe lub niedogotowane mięso wołowe zarażone wągrami (mają wygląd zbliżony do pestek ogórka), z których rozwija się tasiemiec.
Obraz kliniczny
Nieprzyjemne odczucia związane z samoistnym odchodzeniem członów tasiemca
Bóle w nadbrzuszu
Mdłości
Zaburzenia łaknienia
Spadek masy ciała
Rozpoznanie
Opiera się na badaniu laboratoryjnym kału i stwierdzeniu obecności jaj, ewentualnie również członów.
Na podstawie badania członów można odróżnić T.saginata od T.solium.
We wczesnym okresie zakażenia, gdy człony i jaja nie są jeszcze wydalane, bądź w przypadku wydalenia strobili można oznaczyć swoiste antygeny tasiemca w kale.
Leczenie i zapobieganie
W leczeniu stosuje się prazykwantel w dawce 5mg/kg m.c. lub niklozamid 2g/d
W prewencji najważniejsze jest przestrzeganie znanych zasad: spożywanie mięsa pochodzącego z legalnego uboju (zbadanego przez służbę sanitarno-weterynaryjną), unikanie konsumpcji surowego mięsa (zawsze istnieje niewielkie ryzyko zarażenia), poprawa warunków hodowli bydła i warunków sanitarnych na wsi (zapobieganie zanieczyszczaniu fekaliami ludzkimi wody i gleby).
Tasiemiec uzbrojony (Taenia solium)
Tasiemiec uzbrojony (nazwany tak, gdyż ma główkę uzbrojoną w podwójny wieniec haków) jest bardzo groźnym pasożytem przewodu pokarmowego.
Człowiek może być żywicielem ostatecznym albo żywicielem pośrednim. Żywicielem pośrednim jest też trzoda chlewna. Na szczęście wągrzyca u świń występuje rzadko dzięki obowiązkowym badaniom weterynaryjnym i zwiększonej higienie.
Podlega obowiązkowej rejestracji i przymusowemu leczeniu.
Etiologia i epidemiologia
Człowiek zaraża się zjadając surowe mięso wieprzowe. Jest wtedy żywicielem ostatecznym, a objawy choroby są zbliżone do tych wywoływanych przez T.saginata.
Człowiek może też stać się żywicielem pośrednim, gdy jaja tasiemca przedostaną się do układu pokarmowego poprzez brudne ręce, nie myte jarzyny, owoce i inne produkty lub drogą samozarażenia (autoinwazji), gdy człowiek jest nosicielem tasiemca.
Wągrzyca (cysticercosis)
Zjedzone przez człowieka i uwolnione z jaj larwy tasiemca wędrują do różnych tkanek człowieka. Atakują różne narządy i wywołują niebezpieczne dla zdrowia i życia objawy. Objawy te są ściśle związane z umiejscowieniem inwazji larw, liczbą powstałych wągrów oraz odpornością człowieka na chorobę.
Postacie kliniczne
Wągrzyca mózgu - najczęściej rozpoznawana i najniebezpieczniejsza postać wągrzycy.Okres wylęgania śr. kilka lat.Połowa przypadków przebiega bezobjawowo. Objawia się : drgawkami, wzmożonym ciśnieniem śródczaszkowym oraz zaburzeniami psychiatrycznymi.
Wągrzyca oka - stanowi ok. 20% przypadków neurocysticerkozy.Wągry lokalizują się w tkance podsiatkówkowej, ciele szklistym lub w przednim odcinku oka.
Wągrzyca rdzenia kręgowego - stanowi ok.5% przypadków neurocysticerkozy.
Wągrzyca mięśnia sercowego
Wągrzyca mięśni szkieletowych.
Inna lokalizacja (płuca, tarczyca, jama otrzewnej)
Rozpoznanie
Badanie parazytologiczne skoleksu, haczyków, fragmentów ściany pasożyta.
Badania radiologiczne
Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego ( niskie ciśnienie, przejrzystość, niskie stężenie glukozy, wysokie stężenie białka, pleocytoza z dużym odsetkiem plazmocytów i eozynofilów.
Leczenie
Leczenie jest farmakologiczne i chirurgiczne. Niekiedy udaje się likwidować pojedyncze wągry chirurgicznie. Mimo stosowania nowoczesnych leków przeciwpasożytniczych rokowanie w wągrzycy ośrodkowego układu nerwowego jest trudne do przewidzenia. Niektóre obserwacje świadczą o tym, że chociaż żywe wągry szybciej ulegają rozpadowi po zastosowaniu leczenia, np. albendazolem, to jednak odległe następstwa ze strony układu nerwowego są takie same jak u chorych nieleczonych. Istnieją też dane, że po leczeniu wyniki są lepsze.
Tasiemiec bąblowcowy (Echinococcus granulosus)
To jeden z najniebezpieczniejszy wśród tasiemców dla człowieka, który wywołuje chorobę zwaną bąblowicą. Dojrzała postać tasiemca bytuje w jelicie cienkim u żywiciela z rodziny psów, jakim jest pies, lis, wilk, pies dingo, kojot, itp. Osiąga niewielkie rozmiary, zaledwie od 2 do 5mm długości .
Żywicielem pośrednim jest bydło, kozy oraz człowiek.
Etiologia i epidemiologia
Człowiek zaraża się zwykle za pośrednictwem psów. Typową przyczyną jest nierozważna pieszczota ze zwierzęciem - całowanie psa w pysk, co powoduje zbliżenie ust do nosa, gdzie na okolicznych włosach mogą być przyczepione jaja tasiemca, czy przez ślinę. Źródłem zakażenia mogą być również jaja tasiemca wydalone przez lisy na leśne owoce.
Po przeniesieniu się do przewodu pokarmowego człowieka jaja tasiemca bąblowcowego rozwijają się w larwy. Larwy mogą usadawiać się niemal w każdym narządzie ciała ludzkiego, gdzie rozrastają się wytwarzając torbiele. Objawy i przebieg choroby zależą od miejsca usadowienia torbieli larwalnych, ich ilości i wielkości. Najczęściej torbiele rozwijają się w :
wątrobie (ok.60%),
płucach (ok. 20%)
mózgu,
mogą tworzyć się również w nerkach, śledzionie, kościach i oku.
Pęcherz bąblowca charakteryzuje się powolnym wzrostem.Na zewnatrz pęcherza macierzystego powstają czasem pęcherze wtórne.U człowieka wokół pasożyta (endocysty) wytwarzana jest łącznotkankowa warstwa (perycysta).
Perycysta często ulega pęknięciu, bądź też wytwarza się przetoka.Może to prowadzić do nadkażenia bakteryjnego bąblowca, bądź w przypadku przedostania się płynu bąblowcowego np.. do jamy otrzewnej - do wstrząsu anafilaktycznego.
Objawy
Objawy zależą od umiejscowienia bąblowca.
Jeżeli torbiel usadawia się w wątrobie, może dać objawy pobolewania w prawym podżebrzu, ogólnego złego samopoczucia, a w przypadku ucisku na drogi żółciowe również żółtaczki. Larwy tasiemca mogą wykazywać również cechy nowotworu złośliwego dając odległe przerzuty i prowadząc szybko do wyniszczenia organizmu
Bardzo ostro mogą przebiegać objawy bąblowicy mózgu, oka, mięśnia sercowego.
Rozpoznanie
Znalezienie haków , protoskoleksów , fragmentów pęcherza.
Najczęściej rozpoznanie ustala się badając materiał biopsyjny, pooperacyjny, pośmiertny.
Badania radiologiczne (zmiany w płucach, zwapnienia perycysty)
USG
Badania serologiczne mają niedostateczną swoistość
Leczenie
Operacyjne
Farmakologiczne (Albendazol przez 1-3 m-ce) - badanie struktury bąblowca w USG, CT.
Bruzdogłowiec szeroki (Diphylobothrium latum)
Bruzdogłowiec szeroki podobnie jak inne tasiemce jest pasożytem jelita cienkiego ryb, stawonogów i człowieka. Główka posiada bruzdy czepne po bokach, dalej szyjka i kilka tysięcy członów. Osiąga wielkość do 20 m. U człowieka może bytować do kilkudziesięciu lat. Ponadto żywicielem ostatecznym są inne ssaki - psy, koty, lisy, itp.
Cykl rozwojowy
Bruzdrogłowiec szeroki dla swego dalszego rozwoju musi przeniknąć z ludzkiego kału do wody, aby dostać się kolejno do dwóch żywicieli pośrednich - zanim dokona inwazji żywiciela ostatecznego, czyli ponownie dokona inwazji do jelit człowieka. Z jaja tasiemca w wodzie wylęga się koracidium (I forma larwalna), która zostaje połknięta przez I żywiciela pośredniego, z gatunku widłonogów - oczlika (raczek słodkowodny). W oczliku przekształca się w II formę larwalną - tzw. procerkoid. Po zjedzeniu widłonoga przez ryby, które są II żywicielem procerkoid przekształca się w III formę larwalną (plerocerkoid). Tą III formą larwy zaraża się ponownie żywiciel ostateczny- człowiek (jak też liczne ssaki gł. mięsożerne). Przyczyną zakażenia jest spożywanie przez ludzi niedogotowanego lub niedosmażonego mięsa rybiego.
Objawy
Niecharakterystyczne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego
U ok. 2% nosicieli występuje niedokrwistość megaloblastyczna z powodu zaburzeń wchłaniania wit.B12
Rozpoznanie
Badanie mikroskopowe kału.
Morfologia krwi
Leczenie
Prazykwantel 15 mg/kg m.c.
Hymenolepioza
Czynnik etiologiczny: Tasiemiec karłowaty (Hymenolepis nana)- dł. 5-10mm
Cały cykl rozwojowy w jelicie cienkim człowieka.
Dzięki stałej reinwazji choroba może trwać latami.
Epidemiologia
Człowiek zaraża się przez kontakt lub pokarm, przez zabrudzone kałem ręce, zabawki
Objawy
U dorosłych - skąpe
U małych dzieci mogą występować :
utrata łaknienia
bóle brzucha
wymioty
niepokój ruchowy
drgawki
zaburzenia snu.
Rozpoznanie
Badania kału na obecność jaj pasożyta.
Nie wykrywa się członów.
Leczenie
Prazykwantel w jednorazowej dawce 25 mg/kg m.c.
Za wyleczoną uznaje się osobę zarażoną dopiero po 3-krotnym ujemnym wyniku badania kału (3,4,5 tydzieńpo ukończeniu leczenia)