NAZWA EPOKI RAMY CZASOWE |
FILOZOFIA |
WYD.POLIT., GOSP., SPOŁ. KRAJU |
KREACJA BOHATERA |
GATUNKI LITERACKIE |
GŁÓWNE DZIEŁA I ICH PROBLEMATYKA |
ROMANTYZM
Nazwa: została utworzona od przymiotnika „roman-tyczny” (coś niepodobne-go do rzeczywistości, od-działywującego na uczu-cia, fantastycznego), a ten przymiotnik utworzony został od rzeczownika „romans”, oznaczającego średniowieczne opowieści awanturniczo-przygodowe
Czas: przełom XVIII i XIX w. oraz I połowa XIX w.
____________________
Podłoże europejskie: - rewolucja francuska 1789 r., „wolność, rów-ność, braterstwo” - powstanie w Grecji przeciw okupacji turec-kiej, 1821 r. - powstanie dekabrystów w Rosji, 1825 r. - rewolucja lipcowa we Francji, 1830 r. - powstanie listopadowe w Polsce
|
1. Immanuel Kant: „ograniczyłem wie-dzę, by zostawić miej-sce dla wiary”. Głosił subiektywizm pozna-nia świata (indywi-dualizm) 2. John Fichte: „Ar-tysta romantyczny nie naśladuje rzeczywis-tości, on ją kreuje” (tworzy). 3. Wilhelm Schelling - byt to część widzial-na (materialna) i nie-widzialna (duch) - irracjonalizm, fantas-tyka, intuicjonizm. 4. August Schlegel - miłość romantyczna; kreacja romantyczne-go szaleńca (miłość do kobiety, do ojczyz-ny) __________________
1 a. Kategoryczny o-bowiązek moralny podporządkowania się jednostki temu, co jest prawem ogółu. Kto czuje się wolny musi być idealistą! Wysoko ceniony był heroizm, poświęcenie się dla idei. __________________
historyzm ludowość orientalizm
|
|
1. Werteryzm - wybujała, przesadnie uczuciowa osobowość; bunt przeciw konwencjom obyczajowym i moralnym; poczucie bezsensu życia, samozagłada („Cierpienia młodego Wertera”- Goethe) 2. Bajronizm - nieprzeciętna indywidualność; skłó-cenie ze światem; nieszczęśliwa miłość; tragizm, często samobójstwo („Giaur” J. Byrona) 3. Wallenrodyzm - działanie z wysokich, patriotycz-nych pobudek, z powodu których bohater jest zdolny do najdalej idących poświęceń, do samotnej, nawet nieetycznej walki na rzecz idei (Wallenrod) 4. Prometeizm - postawa kogoś, kto dla dobra zbio-rowości gotów jest do najdalej idących poświęceń, do samotnej walki nawet z największą potęgą (Bóg) [Gustaw - Konrad z III cz. „Dziadów”] 5. Mesjanizm - przypisywanie jednostce lub całemu narodowi misji posłannictwa wobec ludzkości. Jed-nostka - mesjasz wybrana jest, by dla idei ogólnej poświęcić siebie. Naród - mesjasz (za taki romantycy uważali Polskę) cierpi za inne kraje, swoim cierpie-niem ma okupić ich wolność (III cz. „Dziadów”; mesjasz - jednostka to tajemniczy bohater nazwany imieniem „Czterdzieści i cztery”, natomiast w „Wi-dzeniu ks. Piotra” Polska jawi się jako „Chrystus Narodów”). ___________________________________
Osobowością, która w romantyzmie odegrała naj-większą rolę, był bohater romantyczny, który: 1. Podporządkowuje całe swoje życie idei (Polak - Ojczyźnie); rezygnuje ze szczęścia osobistego. 2. Jest samotnikiem z wyboru. 3. Przeżywa metamorfozę (najczęściej z nieszczęś-liwego kochanka w bojownika o wolność narodu). 4. Często ma podwójną biografię i podwójne nazwis-ko (Walter Alf - Konrad Wallenrod; Gustaw - Kon-rad; Soplica - ks. Robak). 5. Jest nieszczęśliwie zakochany. 6. Często jest skłócony z otoczeniem. ___________________________________
Poeta - wieszcz - duchowy przywódca narodu Pielgrzym - w romantyzmie: człowiek pozbawiony ojczyzny przez władców - tyranów (zaborców, zwłaszcza cara Rosji) Sentymentalny kochanek („Śluby panieńskie”) |
1. Ballada: utwór e-picko - liryczny; tema-tyka najczęściej zaczer-pnięta z podań ludo-wych; realizm + fan-tastyka („Romantycz-ność”, „Lilie”, „Ryb-ka”) 2. Dramat roman-tyczny: - odrzuca zasadę trzech jedności - synkretyzm rodzajów i gatunków - luźna kompozycja - realizm i fantastyka - bohater romantyczny - tajemnicza sceneria 3. Powieść poetycka: - synkretyzm rodzajów - tajemnicza, niechro-nologiczna akcja - bohater romantyczny - tajemnicza sceneria („Konrad Wallenrod”) 4. Poemat dygresyj-ny: akcja (epika) prze-platana dygresjami (li-ryka) - „Beniowski” J. Słowackiego 5. Epopeja narodowa -szeroki obraz życia społeczeństwa (szlach-ty) w przełomowym dla niego momencie (wkroczenie wojsk na-poleońskich i związane z tym nadzieje)
|
1. Orientalizm: „Sonety krymskie” A. Mickiewicza 2. Ludowość: ballady; II cz. „Dziadów” A. Mickie-wicza 3. Miłość: Konrad Wallenrod i Aldona; Gustaw-IV cz. „Dziadów”; Jacek Soplica i Ewa Horeszkówna; Kordian i Laura (J.Słowacki); Hrabia Henryk i Ma-ria (Z. Krasiński); „Śluby panieńskie”. 4. Patriotyzm a) A.Mickiewicz: „Konrad Wallenrod”; „Dziady” cz. III; „Pan Tadeusz”; „Do Matki Polki” b) J Słowacki: „Kordian”; „Grób Agamemnona”; „Testament mój”; „Hymny”; „Bogarodzica” c) C. K. Norwid: „Moja piosnka” , „Bema pamię-ci...” , „Fortepian Szopena” 5. Mesjanizm: „Dziady” cz. III; „Księgi narodu polskiego” i „Księgi pielgrzymstwa...” ; „Kordian” (winkelriedyzm) 6. Powstanie listopadowe: A. Mickiewicz: III cz. „Dziadów”; wiersze: „Śmierć pułkownika” , „Reduta Ordona” J. Słowacki: „Kordian” 7. Poezja i poeta: „Konrad Wallenrod” : poezja - jest skarbnicą narodowych pamiątek, bo opiewa czyny bohaterów - zagrzewa do walki (motywy tyrtejskie) - łączy pokolenia („arka przymierza”) „Dziadów” cz. III : „Wielka Improwizacja” - poeta to istota obdarzona boską mocą tworzenia, dlatego Konrad - poeta domaga się władzy nad światem. „Kordian” - „Prolog” : a) poezja uspokajająca (mesjanizm) b) poezja tyrtejska c) poezja - urna narodowa (największe wartości i ideały narodu) „Testament m.ój” - poezja to moc „Nie-Boska komedia”: poezja to moc Boga lub sza-tana; hrabia Henryk to „poeta przeklęty”. „Maraton” K. Ujejskiego - tyrteizm 8. Pielgrzym: „Sonety krymskie”; „Liryki lozań-skie”; „Pan Tadeusz”; „Księgi narodu i pielgrzym-stwa polskiego” __________________________________
„Smutno mi, Boże” J. Słowackiego „Moja piosnka” C. K. Norwida |