Indywidualne cechy twórców
Intelekt
Inteligencja-zdolności twórczych nie można zredukować do tradycyjnie rozumianej inteligencji
praca Getzelsa i Jacksona
-współczynnik korelacji miedzy różnymi miarami twórczości a ilorazem inteligencji przyjmowały wartość od +0,11 do +0,39
-poczucie humoru nasilone znacznie bardziej w grupie twórczej
hipoteza progu - pozytywny związek korelacyjny istnieje pomiędzy miarami twórczości a inteligencji ale w stosunku do osób o IQ nie wyższym niż około 120
-gdybyśmy w ocenie zdolności intelektualnych posługiwali się wyłącznie testami inteligencji, pominęlibyśmy wiele talentów twórczych
-powyżej tego minimum twórczość zdaje się zależeć od stylu poznawczego, osobowości, motywacji
badania Wallacha i Kogana
-dzieci twórcze ale mało inteligentne płaca wysoką cenę emocjonalna i społeczną za zdolność do nietypowego, oryginalnego myślenia
badania Stenberga twórczość i inteligencja nie są tożsame w potocznych koncepcjach umysłu ludzkiego
Style poznawcze
Osoby twórcze są niezależne od pola- spostrzegają rzeczywistość niezależnie od wzorów narzuconych przez pole percepcyjne; kieruje się samodzielna analizą sytuacji, w małym stopniu ulegając presji wytworzonej przez wewnętrzną organizacje bodźców - hipoteza niepotwierdzona empirycznie
Osoby twórcze są bardziej refleksyjne niż impulsywne, preferują raczej odroczenie reakcji niż odpowiedź szybką, ale błędną - korelacja stosunkowo słaba.
Osoby twórcze mają upodobanie do używania metafor w myśleniu i w porozumiewaniu się.
Badania Nosala
-oryginalność myślenia koreluje ze skłonnością do konkretno-subiektywnego przetwarzania informacji ( koncentracja na detalach, kierowanie się emocjami )
-płynność myślenia, preferencja według stylu globalno-obiektywnego ( koncentracja na całości i postępowanie racjonalne )
-aktywność twórcza wymaga różnych stylów przetwarzani informacji, w zależności od przyjętej strategii i fazy procesu twórczego
Osoby twórcze charakteryzują się upodobaniem do intuicyjnego stylu myślenia
teoria R. Stenberga
-twórczość wymaga raczej stylu ustawodawczego polegającego na skłonności do konstruowania norm i reguł, nie zaś stylu wykonawczego, który polega na dążeniu do celu według obowiązujących reguł, ani też stylu sądowniczego, związanego z upodobaniem do analizowania i oceniania
-rzeczywiste osiągnięcia twórcze człowieka zależą od tego, czy wybierze on dziedzinę, która odpowiada preferowanemu sposobowi myślenia
-istnieją 4 podstawowe typy władzy państwowej i odpowiadające im style myślenia i działania: monarchiczny, hierarchiczny, oligarchiczny i anarchiczny; osoby twórcze preferują monarchiczny typ funkcjonowania ( jeden cel angażuje wszelkie środki i zasoby )
-osoby globalne mają upodobanie do myślenia abstrakcyjnego, do ujmowania samej istoty problemu oraz do problemów o dużym zasięgu; zazwyczaj twórcze
W przyszłości większy nacisk powinno się położyć na badanie indywidualnych stylów tworzenia ( indywidualne, zróżnicowane wzorce przebiegu procesu twórczego )
Osobowość
Osobowość możemy rozumieć jako:
nadrzędny system regulacji, odpowiadający za spójne zachowania i koordynację poszczególnych procesów psychicznych - badania w paradygmacie humanistycznym
zespół cech indywidualnych - badania nad korelacją twórczości i cech osobowości
osoba twórcza cechuje się otwartością, dzięki czemu może wykorzystywać wszelkie źródła informacji, potencjalnie przydatne w dążeniu do celu lub rozwiązywaniu problemów, skłonność do wychodzenia poza wybraną dziedzinę działalność i łatwość asymilowania nowych informacji ( niezbędne na początku procesu twórczego )
-niekiedy cecha ta oznacza coś więcej niż tylko łatwość asymilacji nowych informacji, przeradza się w silną potrzebę nowości
-przeciwieństwem otwartości jest dogmatyzm- skłonność do przedwczesnego udzielania jedynie słusznej odpowiedzi i upodobanie do zdecydowanych, radykalnych sądów; tolerancja wobec treści dwuznacznych i słabo zdefiniowanych uznawana jest za konieczny składnik osobowości twórczej
osoba twórcza charakteryzuje się niezależnością ( w momencie generowania pomysłów )
-przejawia się w postawie nonkonformistycznej i nieuleganiu naciskom
-szczególny związek z niezależnością i nonkonformizmem wykazuje psychotyczność; potencjał psychotyczności może rozwijać się w kierunku twórczości lub patologii, w zależności od nasilenia cechy, wpływów środowiskowych i towarzyszących cech osobowości ( stabilność, neurotyczność itp. )
-aspekt fizjologiczny: DNA mało serotoniny, dużo dopaminy brak hamowania bodźców nieistotnych permanentne poszerzenie uwagi skłonnośc do tworzenia pojemnych i przepuszczalnych kategorii pojęciowych rozwój psychotyczności rozumianej jako cehca osobowości; ekspresja psychotyczności może przybierać formę patologiczną lub twórczą
oraz wytrwałością ( w fazie realizacji )
-problemu wytrwałości nie da się zredukować do siły motywów stojących za procesem twórczym
-wytężonej, długotrwałej pracy służy postawa czerpania satysfakcji i motywacji z samej aktywności twórczej
-niesprzyjająca jest natomiast motywacja oparta na potrzebie osiągnięć, sukcesów
-społecznie najbardziej pożądanym mechanizmem wytrwałości jest siła ego (stabilność emocjonalna, brak lęku, zdolność do przezwyciężania porażek lub perseweracja, tj. skłonność do wielokrotnego podejmowania tego samego tematu lub nieustannego nękania ludzi własnymi pomysłami)
-podwyższona samoocena może wspomagać inne mechanizmy wytrwałości
paradoksalna struktura osobowości - w osobowości twórczej nasilone są takie cechy jak dążenie do osiągnięć, ambicja, chęć potwierdzenia własnej wartości, jak również w.w. -(Tokarz: najważniejszym źródłem satysfakcji młodych pracowników nauki jest uznanie, aprobata, rozgłos; u starszych naukowców najważniejsze stają się uzyskiwane wyniki i pomysły na dalsze badania)
-paradoksalnie połączenie ambicji i motywacji samoistnej zapewnia wytrwałość w fazie generatywnej
konkluzja badań IPAR: mechanizmy twórczości są niezależne od płci, a różnice międzypłciowe w zakresie produktywności twórczej zależą od czynników natury społecznej i kulturowej
Zaburzenia zachowania
Badania Jamison i Richards wykazały
-częstsze występowanie depresji i zaburzeń maniakalno-depresyjnych wśród artystów
-twórczość jako predyspozycja, której niekoniecznie towarzyszą wybitne osiągnięcia, korelującą z skłonnością do stanów hipomaniakalnych
Badania Richards stwierdziły podwyższone wskaźniki kreatywności wśród pacjentów leczonych na łagodną formę cyklofrenii; jeszcze bardziej kreatywni byli ich bliscy krewni
Być może te same czynniki genetyczne odpowiadają za wzrost wystąpienia zaburzeń afektywnych i za podwyższone zdolności twórcze, przy czym łagodniejsza forma tych zaburzeń wydaje się mieć lepsze skutki dla twórczości
Z analiz Richards wynika, że mania bywa raczej czynnikiem sprawczym twórczości, a depresja zarówno jej skutkiem jak i przyczyną
Schizofrenia i schizotypia
-zaburzenia z kręgu schizofrenii występują częściej u twórców o uznanych osiągnięciach oraz u ich bliskich, niż u reszty populacji
-zależności te są słabsze niż w przypadku zależności afektywnych ( bardziej szkodliwy wpływ farmaceutycznego leczenia w przypadku schizofrenii )
-osoby chore na schizofrenię mają niezwykłe, odległe skojarzenia, włączają w proces myślenia informacji nieistotne lub przypadkowe, posiadają skłonność do wykorzystywania nadmiernie pojemnych kategorii pojęciowych