ZAGADNIENIE 4: Integracja w kontekście procesów rozwoju psychicznego dziecka w młodszym wieku szkolnym. Konstruktywistyczna koncepcja w edukacji zintegrowanej.

Integracja w kontekście procesów rozwoju psychicznego dziecka w młodszym wieku szkolnym.

INTEGRACJA - DEFINICJE:

• Integracja - zespolenie się, stworzenie całości z części. Integralność oznacza nienaruszalność i niepodzielność.

• W aspekcie pedagogicznym jest to scalenie treści kształcenia bliskich sobie lub spokrewnionych ze sobą. Jest formą przejściową od wychowania i nauczanie globalnego w przedszkolu do nauczana podzielonego na przedmioty w szkole.

• Według R. Więckowskiego integracja to sposób nauczania mający na celu pokazywanie związków między wszystkimi przedmiotami oraz ukazywanie nauki jako całości.

• M. Jakowicka: „idea integracji leży u podłoża holistycznego ujmowania świata, rozumienia go w związkach i zależnościach w ujęciu strukturalnym i współdziałania zespołów ludzkich, jak i rozwijającego się globalizmu rozumianego jako uniwersalizacja problemów, z którymi borykają się nie tylko jednostki, ale i całe narody, jak np. klęski żywiołowe”. Odznacza się otwartością na nowe ujęcia i odniesienia.

• W. Andrukowicz: „tylko kształcenie, które angażuje jednocześnie intelektualnie, intuicyjnie, emocjonalnie i percepcyjnie jest kompletne”.

• Według H. Sowińskiej: integracja to scalanie treści nauczania, budowanie pomostów pomiędzy różnymi dziedzinami wiedzy. Odnosi się tez do procesów społecznych, w obrębie których dokonują się procesy edukacyjne.

• W integracji należy uwzględnić dziecko, osobę nauczyciela, treści, oferty edukacyjne, metody, zespół klasowy, środowisko aktywności, rozwój dziecka, rodziców.

• Integracja w okresie wczesnoszkolnym - inspiracja i pomoc nauczyciela w budzeniu duszy dziecka do życia bogatego wewnętrznie, do przezywania, działania i komunikowania się w różnych wspólnotach ludzi. Nauczyciel powinien być osobą o zintegrowanej sylwetce wewnętrznej.

• Ideą integracji jest całkowite zogniskowanie się na dziecku i jego rozwoju. Każde dziecko posiada swoją godność osobistą, którą w procesie edukacyjnym należy uszanować oraz wartość, którą należy docenić. Dziecko ma wrodzoną mądrość i poczucie realizmu. Ma swój genetyczny cel, którym jest doskonalenie się w swoim istnieniu, a edukacja ma jedynie ułatwić mu realizację tego celu.

• Integrację ujmuje się jako ciągłość procesów rozwojowych i edukacyjnych. Chodzi o zapewnienie odpowiednich warunków dla dzieci, które przechodzą przez kolejne szczeble edukacji, co pozwoli im zdobyć kompetencje bez zakłóceń.

WYMIARY INTEGRACJI W EDUKACJI:

1. integracja dokonuje się w samym dziecku, w aspekcie intelektualnym, motywacyjnym, działaniowym i emocjonalnym.

2. integracja odbywa się poprzez osobę nauczyciela, który jest organizatorem całokształtu aktywności dziecka oraz własnej (integracja personalna - dobry nauczyciel, akceptuje siebie)

3. zachodzi na poziomie wspólnych poczynań dziecka i nauczyciela, czyli: nauczyciel włącza się w działania dziecka, dziecko wtrąca się w linię działań nauczyciela, oboje wspólnej konstruują linię działania

4. łączna realizacja celów nauczania i wychowania

5. dokonuje się poprzez integrację ofert edukacyjnych (holistyczne wzory zdobywania wiedzy)

6. zachodzi poprzez tworzenie zespołu klasowego

7. dokonuje się poprzez integrację wszystkich środowisk życia dziecka (szkoły, domu, grup rówieśniczych)

8. dokonuje się we wszystkich podmiotach edukacji (uczniach, nauczycielach, rodzicach)

Uzasadnienie potrzeb integracji w edukacji wczesnoszkolnej, przyczyny:

• psychologiczne (wynikają z rozwoju dziecka, myślenie konkretno-wyobrażeniowe; całość > rozczłonkowanie przedmiotów i zjawisk > synteza wtórna)

• dydaktyczne (rozumienie świata w sposób przedmiotowy, dziecko zdobywa wiedzę poszufladkowaną, która często nie potrafi powziąć ze sobą i wykorzystać; ma charakter wycinkowy i jednostkowy, bo nie rozpatruje faktów, zjawisk…)

• filozoficzne (całość nie jest prostą sumą elementów, ale ma cechy sobie tylko właściwe, które nie mają składającej się na nią części; uczeń nie pozna świata, jego całości za pomocą poszczególnych przedmiotów, gdyż ich suma nie da obrazu świata)

• organizacyjne (przez jednego nauczyciela, który ma możliwość dowolnego regulowania czasu)

• polityczne (przez zmiany ekonomiczno-społeczne)

Aby integracja była efektywna muszą być spełnione warunki:

• nowości - wiedza nie może się powielać

• naukowości

• problemowości

• ekspansywności

Konstruktywistyczna koncepcja w edukacji zintegrowanej.

TEORIA PIAGETA:

• Człowiek jest złożonym organizmem biologicznym, rozwijającym się fizycznie i społecznie zgodnie z prawami, którymi podlegają wszystkie istoty żywe.

• Rozwój następuje w wyniku interakcji między biologiczną jednostka a środowiskiem.

• Czynności intelektualne polegają na organizowaniu środowiska i adaptacji do niego.

• J. Piaget do wyjaśnienia procesów poznawania używał pojęcia schematu. Schematy są procesami lub strukturami psychicznymi, dzięki którym jednostka przetwarza, rozróżnia oraz klasyfikuje docierające bodźce. Schematy zmieniają się wraz z rozwojem umysłowym człowieka i odzwierciedlają aktualny poziom jego wiedzy rozumienia świata.

• Proces poznania jest efektem adaptacyjnej interakcji pomiędzy tym, co w organizmie jest wrodzone a tym, co reprezentuje jego środowisko. Proces adaptacji dokonuje się za pośrednictwem asymilacji i akomodacji.

• Asymilacja jest procesem poznawczym, dzięki któremu nowe treści percepcyjne, motoryczne czy pojęciowe są włączane do istniejących już schematów czy wzorów zachowań. Proces asymilacji polega na przyswojeniu i włączeniu nowych zdarzeń w obręb już istniejących struktur wiedzy. Jednostka może zasymilować tylko bodźce znaczące dla niej,
  w przeciwnym razie nie będą one miały dla niej żadnego znaczenia w i konsekwencji nie dojdzie do procesu poznania.

• Akomodacja polega na dostosowaniu się już istniejących struktur wiedzy do asymilacji nowej informacji lub tworzeniu nowego schematu. W wyniku tego procesu struktura wiedzy, którą jednostka posiada, ulega modyfikacji.

• Wiedza jest konstruowana przez jednostkę przez całe jej życie. Proces ten następuje wtedy, gdy podejmuje ona fizyczne lub umysłowe działania na obiektach, rezultatem których jest ich asymilacja i akomodacja, a więc konstrukcja schematów lub wiedzy.

• Struktury wiedzy ulęgają stałym zmianom, w miarę jak następuje ich akomodacja do nowych informacji. Mechanizmem zmiany jest przezywany przez jednostkę konflikt pomiędzy posiadaną wiedza o świecie a docierającymi do niej nowymi informacjami. Człowiek stale dąży do równowagi pomiędzy asymilowanymi informacjami ze środowiska a istniejącymi już strukturami wiedzy.

• Stadia rozwoju intelektualnego wg Piageta:

• inteligencja sensomotoryczna do 3

• inteligencja przedoperacyjna od 3 do 6

• inteligencja konkretno-wyobrażeniowa 7 do 11

• inteligencja operacyjna 12 i więcej

Wszyscy ludzie przechodzą niezmienne sekwencje stadiów.

Teoria Piageta i jej konsekwencje dla praktyki edukacyjnej.

Uczeń musi dochodzić do wiedzy na drodze aktywnej eksploracji - dociekania, poszukiwania, badania i odkrywania - swojego otoczenia, stawiać w obliczu konfliktu poznawczego, realizować własne zainteresowania, ustanawiać równowagę na nowo, przez aktywna asymilację i akomodację, konstruować własną wiedzę w interakcjach z innymi ludźmi, zwłaszcza z rówieśnikami.

TEORIA ROZWOJU L. WYGOTSKIEGO:

• Edukacja jest efektem życia społecznego, a dzielenie się społecznym zachowaniem stanowi źródło uczenia się.

• Ważna rola społecznych interakcji, jako siły motorycznej procesu poznawczego.

• Wynikiem nabywania umiejętności mówienia jest rozwój myślenia i rozumowania.

• Strefa najbliższego rozwoju jest różnica pomiędzy poziomem wykonania zadania samodzielnie a poziomem wykonania zadania wykraczającego poza aktualne możliwości jednostki, wspieranego przez osoby dorosłe i rówieśników o większych kompetencjach.

• Dolną granicę strefy najbliższego rozwoju wyznacza aktualny poziom kompetencji.

• Rozwój - stopniowe przechodzenie od jakościowo niższej fazy do jakościowo wyższej fazy rozwoju. To przejście jest możliwe dzięki wspomagającemu otoczeniu społecznemu, które wysuwa oczekiwania wykraczające poza dobrze opanowane przez dziecko standardy funkcjonowania.

• Osiągnięcie nowych kompetencji jest jednak możliwe tylko wtedy, gdy dziecko znajduje się w okresie restrukturyzacji organizacji psychicznych, czyli w okresie w którym następuje asymilacja nowych bodźców do starej struktury poznawczej.

• Rozwój psychiczny następuje dzięki ogólnej stymulacji doświadczeń przez dziecko w toku interakcji społecznych.

• Czynniki Społeczne odgrywają fundamentalną rolę w rozwoju poznawczym człowieka.

• Kluczowym pojęciem teorii rozwoju poznawczego wg Wygotskiego jest internalizacja. Proces internalizacji jest stopniowy, od działań pod ścisła kontrolą, przez współdziałanie do samodzielnego działania.

• Rola dorosłego nie jest kreowanie nowego procesu poznawczego, ale raczej rozwijanie tego, co już się pojawiło.

• Człowiek buduje i internalizuje wiedze dzięki interakcją z podmiotami społecznymi.

• Kompetentny nauczyciel to ktoś, kto potrafi określić strefę najbliższego rozwoju dla każdego ucznia. Ktoś kto zleca i organizuje zadania jednocześnie dostarczając niezbędnej pomocy, aby doprowadzić ucznia do ich samodzielnego rozwiązania.

TEORIA ROZWOJU BRUNERA

• Wyróżnił trzy stadia, dzięki którym dokonuje się rozwój sposobów kodowania, przetwarzania i przedstawiania przez człowieka informacji o środowisku:

• Stadium reprezentacji:

• eneaktywnej

• ikonicznej

• symbolicznej

• Należy stworzyć sprzyjające warunki rozwoju. Na początku trzeba doprowadzić do ukształtowania się prostych umiejętności, podstawowych pojęć, a następnie na ich fundamencie rozwijać złożone i trudne.

• Wg Brunera na akt uczenia się składają się trzy procesy:

• Nabywanie nowych wiadomości (odpowiednik asymilacji)

• Transformacja, czyli przetworzenie nowych informacja (akomodacja)

• Ocena, która polega na sprawdzeniu czy przetworzyliśmy informacje w sposób umożliwiający posłużenie się nią w określonej sytuacji zadaniowej.

• Wprowadził pojęcie „rusztowania” dla określenia procesu umożliwiającego dziecko rozwiązywanie zadań i osiąganie celów, które mogą być na określonym etapie rozwoju ponad jego siły i możliwości. W procesie tym dorosły pomaga dziecku stopniowo stać się samodzielnym i niezależnym.

• Dowiódł, że odpowiednie i rozumne wsparcie powoduje, ze dziecko osiąga w swym rozwoju więcej niż mogłoby osiągnąć samodzielnie.

• Nauczyciel podczas interakcji z uczniem stwarza niezbędne warunki do wspomagania procesu jego rozwoju poprzez podejmowanie odpowiednich działań w odpowiedzi na trwające działania ucznia.

• Bruner akcentuje podobnie jak pozostali konstruktywiści, samodzielną aktywność, która jest wyznacznikiem ludzkiego rozwoju i warunkiem uczenia się.

• Uczenie się metoda odkrywania i wynalazczości jest dla ucznia najbardziej rozwojowe.

• Terminem „odkrywanie” Bruner określa wszelkie formy samodzielnego zdobywania wiedzy przez ucznia.

---