Układ moczowy ptaków

Budowa anatomiczna:

• zbudowany z dwóch nerek

• dwóch moczowodów

• nie występuje pęcherz moczowy ani cewka moczowa,

• mocz trafia do kloaki, gdzie wydalany jest razem z kałem

(tzw. kałomocz)

Nerki:

• parzyste narządy, o ciemnoczerwonej barwie i miękkiej konsystencji

• kształt okrągły lub owalny

• podzielone na trzy części - przednią, środkową i tylną

• części te nie są odpowiednikiem płatów nerki występujących u ssaków

• każda część posiada oddzielne unaczynienie

• do każdej części dochodzi odgałęzienie tętnicy nerkowej, żyły nerkowej i wrotnej żyły nerkowej

• każda z części dzieli się na niezbyt wyraźne płaty

• płaty zbudowane są z płacików, które są strukturalnymi jednostkami nerki, połączonymi z jednym odgałęzieniem moczowodu

• nie występują kielichy nerkowe ani miedniczki nerkowe; układ jest następujący: cewki nerkowe- cewki nerkowe zbiorcze- moczowód

• płaciki są gruszkowatego kształtu

• w pojedynczym płaciku można wyróżnić:

- część korową - szeroką (71-81%)

- rdzenną - wąską (5-15%).

• brak jednak wyraźnego rozgraniczenia między rdzeniem a korą, jak ma to miejsce u ssaków

• w obrazie histologicznym obszary korowe otaczają wysepki tkanki rdzennej

Budowa nefronu:

• w nerce ptaka występują dwa typy nefronów:

- nefrony korowe (typ gadzi) - mają słabo bądź wcale nie wykształconą pętlę Henlego

- nefrony rdzeniowe (typ ssaczy) posiadają długą pętle Henlego

• nefrony typu ssaczego stanowią 10-30% wszystkich nefronów

• w skład obu nefronów wchodzi ciałko nerkowe

• budowa śródbłonka naczyń krwionośnych tworzących kłębek oraz torebki ciałka nerkowego jest podobna jak u ssaków

• aparat przykłębuszkowy, zbudowany podobnie jak u ssaków, występuje w obu typach nefronów

• budowa śródbłonka naczyń krwionośnych tworzących kłębek oraz torebki ciałka nerkowego jest podobna jak u ssaków

• aparat przykłębuszkowy, zbudowany podobnie jak u ssaków, występuje w obu typach nefronów

Nefron typu „gadziego”

• małe ciałko nerkowe

• liczne komórki mezangium kłębuszkowego

• kanalik proksymalny stanowi połowę części kanalikowej

• z kanalikiem dystalnym łączy go krótka strefa pośrednia

Nefron typu „ssaczego”

• duże ciałko nerkowe

• nieliczne komórki mezangium kłębuszkowego

• pętla nefronu łączy kanalik proksymalny i dystalny

• podobnie jak u ssaków występują pętle krótkie i długie

Drogi wyprowadzające mocz

• kanaliki dystalne kończą się w kanalikach zbiorczych

• ściana kanalików zbiorczych jest zbudowana z nabłonka brukowego (lub cylindrycznego), wydzielającego śluz

• kanaliki zbiorcze łączą się w (około)zrazikowe kanaliki wyprowadzające, a te łącząc się ze sobą tworzą wtórne, a następnie pierwotne odgałęzienia moczowodu

Budowa moczowodów:

• moczowody przewodzą mocz z nerek do kloaki

• błona śluzowa jest wysłana nabłonkiem wielorzędowym, wydzielającym śluz

• gruba błona mięśniowa pozwala na skurcze perystaltyczne moczowodu, które powodują przewodzenie moczu w kierunku kloaki

Kloaka:

• w kloace dochodzi do częściowej resorpcji wody i składników mineralnych z moczu

• wskutek tego pierwotnie płynny mocz tworzy gęstą wydzielinę;

• mechanizm ten pozwala oszczędzać wodę.

• kura produkuje do 1 litra moczu na dobę, który jest następnie zagęszczany

Układ wrotny nerki:

• w nerkach ptaków występuje układ wrotny - nerka zaopatrywana jest nie tylko w krew tętniczą, ale także w żylną;

• żyły z układu wrotnego wpadają do nerki, tworząc żyły między- i śródzrazikowe, następnie rozpadają się na naczynia włosowate

• sieć kapilar anastomozuje z tętniczkami doprowadzającymi do kłębuszków nerkowych.

• nerki ptaków są zaopatrywane głownie w krew żylną a nie tętniczą, jak nerki ssaków

• układ wrotny nerki usprawnia jej działanie

Mocz ptaków

• Głównym produktem przemiany materii ptaków jest kwas moczowy (w odróżnieniu od ssaków wydalających mocznik).

• Ten sposób wydalania ma swoje uzasadnienie gdyż:

• kwas moczowy jest związkiem mniej toksycznym niż np. mocznik

• kwas moczowy jest nierozpuszczalny w wodzie, może więc być wydalany bez jej zbędnej utraty

• może być przetrzymywany w jajach nie uszkadzając przy tym rozwijającego się zarodka

• Minusem wydalania szkodliwych produktów w postaci kwasu moczowego jest jego rozbudowana struktura tego związku. Jego synteza jest energochłonna.

Pozanerkowe wydalanie soli

• Pewne gatunki ptaków (głównie morskich) posiadają tzw. „gruczoł nosowy” wspomagający funkcję wydalniczą. Narząd ten:

- pełni funkcję osmo-regulacyjną; reaguje na ciśnienie osmotyczne krwi, a także na zawartość soli we krwi

• pozwala na usuwanie nadmiaru NaCl z organizmu w postaci słonej wydzieliny, bez utraty wody

• pozwala na spożywanie słonej wody morskiej, a następnie pozbywanie się z niej nadmiaru soli (jest to istotne dla ptaków stale przebywających na morzu, gdzie nie ma źródła wody słodkiej)

---