KWESTIA SPOŁECZNA
Terminu "kwestia społeczna" użył po raz pierwszy H. Heine w 1840 r. W pojęciu tym zawierają się elementy negatywne - niesprawiedliwe struktury, i pozytywne - kryteria jej oceny, podstawowe zasady społeczne i strategia jej rozwiązania. Każda epoka historyczna posiada swą specyficzną kwestię społeczną, np. niewolnictwo, poddaństwo, proletaryzm, dysproporcje w zakresie rozwoju pomiędzy biednym Południem i bogatą Północą. W kwestii społecznej grupy lub warstwy społeczne ujmowane są z punktu widzenia systemu nadrzędnego.
W XIX w. kwestia społeczna sprowadzała się głównie do kwestii robotniczej. Wraz z rozwojem przemysłu powstał konflikt pomiędzy "światem kapitału" a "światem pracy", pojawiło się zjawisko rozdziału kapitału od pracy, skupienie bogactwa w rękach niewielu właścicieli przy równoczesnym zubożeniu mas, podział społeczeństwa na dwie klasy, przyznawanie priorytetu kapitałowi przed pracą, traktowanie pracy jako towaru. Towarzyszył temu brak ochrony prawnej proletariatu. Na tym tle pojawiło się hasło walki klas. Rozwiązaniem kwestii społecznej zajmowały się różne kierunki filozoficzno-społeczne: socjalistyczne, solidarystyczne, ruch spółdzielczy i katolicyzm społeczny. Leon XIII w encyklice Rerum novarum (1891) wskazywał na trzy podmioty zobowiązane do zajęcia się rozwiązaniem kwestii społecznej: Kościół, państwo i związki zawodowe. Uważał, że kwestię społeczną należy rozwiązać na drodze reform społecznych poprzez upowszechnienie własności prywatnej (także produkcyjnej) wśród robotników.
Współcześnie kwestia społeczna ma wymiar światowy. Nie znaczy to, że zanikła w skali krajowej czy lokalnej. W nauce społecznej Kościoła wskazuje się na następujące dysproporcje występujące w świecie: między postępem nauk ścisłych i technicznych a rozwojem nauk humanistycznych; między rozwojem gospodarczym a społecznym; między sektorem rolniczym a produkcją przemysłową i usługami; między rozwojem gospodarczym i technicznym a stanem naturalnego środowiska; między przyrostem naturalnym a rozwojem gospodarczym. Najbardziej drastyczna dysproporcja i najtrudniejsza do rozwiązania, zagrażająca pokojowi światowemu, występuje między biednym Południem i bogatą Północą, co więcej, występuje niesprawiedliwa zależność tych pierwszych od drugich. Wyraża się ona w różnych formach neokolonializmu - gospodarczego, ideologicznego, kulturalnego i politycznego. Do światowej kwestii społecznej zaliczyć należy także międzynarodowe zadłużenie.
W katolickiej nauce społecznej przyjmuje się, że drogami rozwiązywania kwestii społecznej są: powołanie władzy ogólno-światowej; reforma struktury gospodarki światowej; solidarna współpraca wszystkich narodów na rzecz rozwoju, ograniczenie wyścigu zbrojeń z przeznaczeniem zaoszczędzonych środków dla krajów rozwijających się; przeznaczanie 1 % dochodu narodowego krajów bogatych dla krajów biednych; udzielanie pomocy naukowej, finansowej, gospodarczej i oparcie stosunków międzynarodowych na zasadach społecznych: praw człowieka, dobra wspólnego, powszechnego przeznaczenia dóbr, pomocniczości, solidarności, sprawiedliwości, miłości.