Choroby przenoszone drogą płciową, Choroby przenoszone drogą płciową (STD)

Choroby przenoszone drogą płciową (STD)

Choroby przenoszone drogą płciową należą do chorób zakaźnych i zwane są również jako ,,choroby weneryczne”. Do tych chorób należą: kiła, rzeżączka, wrzód miękki i ziarniniak pachwinowy, występuje obecnie wiele chorób, które określa się mianem ,,nowej generacji STD”. Niektóre z nich przenoszone są wyłącznie w czasie stosunku płciowego, a w przypadku innych kontakty seksualne są tylko jedną z form przenoszenia, często nie najważniejszą. Występowanie tych chorób stało się obecnie problemem społecznym i zdrowotnym.

Źródłem informacji na temat rozprzestrzenienia STD na świecie są roczne raporty publikowane przez WHO:

167,2 miliona przypadków rzęsistkowicy;
89,1 miliona przypadków zakażeń chlamydialnych;
62,2 miliona przypadków rzeżączki;
12,2 miliona przypadków kiły;

Zwalczanie STD jest dużym problemem dla zdrowia obywateli oraz ekonomii państwa. Najwięcej STD występuje w krajach rozwijających się, zwykle biednych, które nie dysponują odpowiednimi środkami materialnymi na ich zwalczanie. Najczęstszą przyczyną niepłodności u kobiet w krajach biednych są zakażenia Trichomonas vaginalis i Chlamydia trachomatis. STD przyczyniają się również do stanów zapalnych narządów płciowych miednicy mniejszej oraz ich następstw: ciąży pozamacicznej, niedrożności jajowodów, wielokrotnych hospitalizacji i wysokich kosztów leczenia.

Sytuacja epidemiologiczna w Polsce

Mimo, iż wprowadzane są skuteczne metody leczenia i programy walki z STD liczba nowych zachorowań na te choroby w Polsce w ostatnich latach ponownie wzrasta.

Choroby weneryczne spowodowane są kilkoma czynnikami:

niekorzystną sytuacją epidemiologiczną w krajach Europy Wschodniej w zakresie STD;
ograniczeniem środków finansowych na nadzór epidemiologiczny, czego skutkiem jest m.in. spadek liczby badań wykonywanych w kierunki STD;
zwiększającą się się liczbą przypadków nieprawidłowego leczenia STD;
niewłaściwie prowadzoną kontrolą pacjentów po zakończeniu leczenia lub jej brakiem.

W Polsce, tak jak w większości krajów Europy Zachodniej, wzrasta zachorowalność na kłykciny kończyste narządów płciowych i odbytu oraz opryszczkę narządów płciowych. Obserwuje również wzrost liczby urodzeń noworodków z kiłą wrodzoną. Sytuacja w zakresie zakażeń HIV/AIDS w Polsce jest stabilna, choć wzrasta liczba osób zakażonych tym wirusem drogą kontaktu heteroseksualnego.

Etiologia

Głównymi czynnikami demograficznymi, które zwiększają ryzyko nabycia i(lub) przeniesienia STD, to:

wiek (15-24 lata);
stan cywilny;
stosowanie innych niż ,,barierowe” metod planowania rodziny;
wykonywanie zawodu, który łączy się częstym przebywaniem poza domem;

Wymienione czynniki nie są dobrymi wskaźnikami ryzyka zakażenia się chorobą przenoszoną drogą płciową. Nie określają prawdziwej aktywności seksualnej, rodzaju zachorowań ryzykownych lub liczby partnerów seksualnych.

Choroby weneryczne wywoływane przez bakterie:

Kiła (łac. lues, syphilis)

Choroba bakteryjna, zakaźna wywoływana przez krętka bladego (Treponema pallidum).

Kiłę można podejrzewać na podstawie wywiadu epidemiologicznego i badania fizykalnego, ale ostateczne rozpoznanie ustala się na podstawie badań laboratoryjnych. Odpowiednio wcześnie wykryta może być skutecznie leczona za pomocą antybiotyków, jednak w skali makro równie ważne znaczenie w walce z tą chorobą ma nadzór epidemiologiczny i właściwa polityka zdrowotna państwa.

Zakażenie

Zakażenie kiłą jest wynikiem stosunku pochwowego, analnego lub oralnego z osobą zakażoną. Narażone są również osoby zdrowe przez pocałunek z osobą zakażoną, u której zmiany kiłowe są obecne w gardle. Każde uszkodzenie skóry u osoby zdrowej naraża ją na ryzyko podczas intymnego kontaktu z osobą zakażoną. Nieleczona kiła prowadzi do uszkodzenia układu nerwowego, utraty wzroku, zaburzeń psychicznych, uszkodzenia układu krążenia, kości, stawów i narządów miąższowych, a także w niektórych przypadkach może być przyczyną śmierci. Ponadto w przebiegu ciąży kobiety chorej na kiłę dochodzi do wewnątrzmacicznego zakażenia płodu bakteriami znajdującymi się we krwi matki. Może dojść do śmierci wewnątrzmacicznej płodu lub dziecko może urodzić się z poważnymi wadami rozwojowymi.

Krętki blade przedostają się przez wrota zakażenia i szybko się namnażają. Następnie dochodzi do rozsiewu bakterii drogami chłonnymi i drogą krwi. Zakażenie organizmu doprowadza do choroby ogólnoustrojowej. Miejscem obfitego rozwoju krętków są węzły chłonne i tkanki w pobliżu miejsca wtargnięcia. W węzłach chłonnych chorego drobnoustroje pojawiają się już w ciągu pierwszych 24 godzin, a w płynie mózgowo-rdzeniowym już w 3 tygodnie od momentu zakażenia. Zmiany związane z zakażeniem Treponema pallidum mogą dotyczyć każdego narządów, nie wyłączając ośrodkowego układu nerwowego.

Epidemiologia

Liczba zarejestrowanych przypadków zachorowań na kiłę nabytą w Polsce w 2005 roku wynosiła 613 z współczynnikiem zapadalności 1,61. Chorobowość w państwach Europy Wschodniej wynosi 5/100 000 osób/rok, a w Rosji 100-300/100 000 osób/rok, mężczyźni chorują 2 razy częściej.

Nietypowy objaw pierwotny

Tylko 20% zmian ma postać typowego objawu pierwotnego, do innych postaci należą:

mnogie objawy pierwotne
postać współistniejąca z opryszczką
objaw pierwotny opryszczko podobny
zapalenie kiłowe żołędzi (balanitis primaria syphilitica)
kiłowe zapalenie sromu i pochwy (vulvovaginitis primaria syphilitica)
postać olbrzymia (zmiana o średnicy powyżej 2 cm)
postać o nietypowej lokalizacji (np. na palcu, odbycie, brodawce sutkowej, błonie śluzowej jamy ustnej)
postać szczelinowata
objaw pierwotny żrący
dodatkowe zakażenie - stan zapalny, bolesność, obrzęk.

Niestałym objawem tego okresu kiły jest umiejscowiona lub uogólniona wysypka śluzowo-skórna lub bezbolesne uogólnione powiększenie węzłów chłonnych. U około 15% z objawami kiły drugorzędowej stwierdza się jeszcze obecność zmiany pierwotnej. Zmiany skórne mają charakter plamkowy (lues maculosa), grudkowy (lues papulosa), grudkowo-łuskowy lub rzadziej krostkowy (lues pustulosa). Wysypka może mieć bardzo niewielkie nasilenie, tak, że u 25% chorych nie obserwuje się zmian dermatologicznych. Zmiany skórne mają początkowo wygląd blado-czerwonych lub różowych nieswędzących plamek o średnicy 5-10 milimetrów. Zlokalizowane są na tułowiu oraz bliższych odcinkach kończyn. Po kilku tygodniach pojawiają się także czerwone zmiany grudkowe, które mogą wystąpić na całym ciele, ale najczęściej pojawiają się na dłoniach i stopach oraz twarzy i owłosionej skórze głowy. Często ulegają martwicy, co nadaje im wygląd krost. W wilgotnych częściach ciała (okolice odbytu, sromu, worka mosznowego, wewnętrznej powierzchni ud, pod piersiami grudki z czasem mogą się powiększać ulegając powierzchownej erozji. Prowadzi to to powstania szarawo-białych, szerokich u podstawy i wilgotnej powierzchni zmian zwanych kłykcinami płaskimi (condylomata lata). Wydzielina tych zmian jest wysoce zakaźna.

Zmianom skórnym towarzyszą objawy ogólne, które mogą występować równolegle lub je wyprzedzać. Należą do nich: bóle gardła, gorączka, utrata masy ciała, złe samopoczucie, utrata łaknienia, ból głowy, podrażnienie opon mózgowych lub ich zapalenie. Brak leczenia w tym okresie doprowadza do powstania objawów kiły późnej, zwanej też trzeciorzędową lub też wystąpienie kiły utajonej.

Zmiany na skórze

Pierwszym objawem kiły jest grudka, a później wrzód, pojawiający się do 3 miesięcy po zarażeniu (zwykle po 2-6 tygodniach). Z powodu bezbolesności takie owrzodzenie może pozostać niezauważone. Co więcej, może ono pojawić się nie tylko w okolicy narządów płciowych (prącie, pochwa), ale również na języku, wargach lub innych częściach ciała. Owrzodzenie znika po kilku tygodniach niezależnie od tego, czy osoba była leczona, czy też nie. U 1/3 osób nie poddanych terapii dochodzi do rozwoju dalszych stadiów choroby.

Cechą charakterystyczną kiły wtórnej jest wysypka skórna pojawiająca się po 3-6 tygodniach od wystąpienia owrzodzenia pierwotnego. Ma postać drobnych plamek lub grudek i ustępuje w ciągu kilku tygodni bądź miesięcy. Wysypka może pojawić się na całym ciele. Najczęściej jest zlokalizowana na wewnętrznej części dłoni i dolnej powierzchni stóp. Te zmiany są zakaźne, a kontakt z uszkodzoną skórą (niekoniecznie seksualny) może doprowadzić do zarażenia.

Wysypce może towarzyszyć gorączka (zwykle niezbyt wysoka), uczucie wyczerpania, bóle głowy i gardła, utrata włosów i powiększenie węzłów chłonnych. I ponownie, jak w przypadku owrzodzenia, objawy te znikają nawet bez leczenia. Symptomy mogą być bardzo słabo wyrażone, co doprowadza do kolejnego, tragicznego w skutkach przeoczenia.
Wtedy choroba przechodzi w okres utajenia. Chory nie zaraża i nie skarży się na jakiekolwiek objawy. Podobnie jak w przypadku kiły pierwotnej, u 1/3 takich pacjentów rozwinie się jednak kiła późna - najgroźniejsza z postaci tej choroby. Zarażenie krętkiem i jego rozprzestrzenianie się jest wtedy przyczyną licznych uszkodzeń serca, oczu, mózgu i innych części układu nerwowego, kości, stawów i wielu innych narządów. Praktycznie każda część ciała może zostać zajęta. Ta postać może ciągnąć się latami, przy wolnym postępie zmian trwa nawet dziesięciolecia, doprowadzając do ślepoty, chorób psychicznych i zaburzeń neurologicznych oraz zaburzeń w pracy serca, a w rezultacie do zgonu.

Kiła wrodzona

Ta bardzo ciężka postać choroby rozwija się u około 40-70% dzieci urodzonych przez zakażoną i nie leczoną kobietę. Co więcej, 1/4 wszystkich przypadków ciąż u takich pacjentek skończy się poronieniem, obumarciem płodu lub śmiercią noworodka zaraz po urodzeniu.

Choroba jest bardzo niebezpieczna, ponieważ najczęściej objawy nie występują od razu po urodzeniu, ale w kilka tygodni lub miesięcy później. Wówczas mogą pojawić się zmiany skórne, gorączka, powiększenie wątroby i śledziony, żółtaczka, niedokrwistość i wiele innych objawów. Dziecko jest tak samo zakaźne jak chora osoba dorosła i jego pielęgnacja wymaga dużej ostrożności.

Na szczęście rzadko zdarza się już taka sytuacja, w której choroba pozostaje nierozpoznana i przechodzi w późne stadium.\Wtedy u nastolatka mogą pojawić się nieodwracalne uszkodzenia kości, zębów, oczu, uszu, a co gorsza mózgu i innych części układu nerwowego.

Profilaktyka

higiena osobista i unikanie przypadkowych kontaktów płciowych
badania kobiet w ciąży
prezerwatywa zmniejsza prawdopodobieństwo zarażenia

Abstynencja od aktywności seksualnej jest bardzo efektywna w zapobieganiu zarażenia kiłą, chociaż należy zaznaczyć, że T. pallidum łatwo przechodzi przez nienaruszone śluzówki oraz uszkodzoną skórę. Wszyscy chorzy na kiłę powinni być przebadani na HIV. Osoby narażone poprzez kontakty seksualne z chorym na pierwszo-, drugorzędową lub wczesną utajoną kiłą w ciągu 90 przed postawieniem rozpoznania powinny być leczone, nawet jeśli aktualnie są seronegatywne. Jeśli ekspozycja nastąpiła wcześniej niż 90 dni względem momentu rozpoznania, leczenie zapobiegawcze jest wskazane, gdy badania serologiczne nie są dostępne natychmiast lub wynik badania jest niepewny.

Leczenie

W leczeniu stosuje się antybiotyki - najczęściej najstarszy z nich -penicylinę w postaci penicyliny G. Dawkowanie i długość leczenia zależy od stadium choroby. Przy odpowiedniej terapii możliwe jest wyleczenie we wszystkich stadiach choroby, chociaż cofnięcie zmian już spowodowanych przez nią (w późnych stadiach) nie jest już możliwe. W przypadku uczulenia można stosować tetracykliny, dla których z kolei przeciwwskazaniem jest ciąża.

Inne antybiotyki stosowane w leczeniu kiły to: doksycyklina, tetracykliny, erytromycyna, azytromycyna i ceftriakson.

Chlamydie

Chlamydie (łac. Chlamydiae)

Rodzaj bakterii bezwzględnie wewnątrzkomórkowych. Bakterie te są bakteriami, które nie wytwarzają własnego ATP lecz wymieniają swoje ADP na ATP gospodarza. Bakterie pokrewne riketsjom. Posiadają lipopolisacharyd (LPS) w swojej ścianie komórkowej, podobnie jak większość bakterii Gram-ujemnych, jednak w przeciwieństwie do nich nie posiadają w ścianie peptydoglikanu. Są zdolne do syntezy własnych białek, dzięki posiadaniu rybosomów.

Istnieją trzy gatunki chlamydii patogennych dla ludzi:

Drogi zakażenia i objawy

Zakażenie chlamydia trachomatis uznawane jest chorobą przenoszoną drogą płciową, gdyż dochodzi do niego najczęściej poprzez stosunki płciowe z zakażonym partnerem. Najbardziej narażone na infekcję chlamydiami są osoby młode, prowadzące aktywne życie seksualne oraz wykazujące zachowania seksualne dużego ryzyka (częsta zmiana partnera, nie używanie prezerwatyw). Częściej stwierdzane są również u kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne. Podczas uaktywnienia się chlamydii i ich znacznego namnożenia czasami mogą pojawić się objawy kliniczne, które w wielu przypadkach są bardzo zbliżone do objawów występujących w innych jednostkach chorobowych. Najczęściej są to objawy ze strony układu moczowego takie jak np. częstomocz czy pieczenie i ból podczas oddawania moczu, Mogą również pojawiać się przewlekłe bóle miednicy małej, nawracające stany zapalne narządu rodnego, krwawienia międzymiesiączkowe, ból podczas stosunków płciowych czy też śluzowo-ropne upławy i inne. U mężczyzn mogą pojawić się stany zapalne cewki moczowej oraz najądrzy. Ze względu na to, iż u kobiet chlamydia najczęściej umiejscawia się w nabłonku gruczołowym kanału szyjki macicy, przy dłuższym utrzymywaniu się infekcji może dojść do powstania nadżerki szyjki macicy oraz raka narządu rodnego. W niektórych przypadkach mogą pojawić się na szyjce macicy punktowe wybroczyny z niewielkimi ropniakami, co widoczne jest podczas badania ginekologicznego we wziernikach. Podejrzenie zakażenia chlamydiowego występuje również w przypadku kobiet z ropną wydzieliną z szyjki macicy oraz ze skłonnościami do krwawień szyjki. Bardzo często drobnoustroje te są także przyczyną zapalenia gruczołu Bartholina oraz błony śluzowej macicy (endometrium). W wielu przypadkach pewne objawy kliniczne wywołane chlamydią trachomatis w znacznym stopniu przypominają zakażenie dwoinką rzeżączki. Najczęściej jednak zakażenie przebiega bezobjawowo i dlatego prawidłowe rozpoznanie choroby jest bardzo trudne i w związku z tym, rzadko stawiana jest trafna diagnoza. Nieleczone zakażenie chlamydia trachomatis może mieć bardzo poważne następstwa.

Zakażenie a ciąża

Coraz częściej zakażenia chlamydiami są rozpoznawane podczas poszukiwania przyczyny niemożności zajścia w ciążę lub jej donoszenia. Poprzez przemieszczanie się zakażenia, chlamydia trachomatis może być powodem stanów zapalnych szyjki macicy, jak również górnego odcinka wewnętrznych narządów płciowych np. jajowodów czy jajników. Przenoszeniu zakażenia z dolnych do górnych odcinków narządu rodnego sprzyjają np. irygacje pochwy, częste stany zapalne pochwy i inne. Przewlekłe i nawracające stany zapalne narządów miednicy mniejszej, jak również uszkodzenia błony śluzowej jajowodów wywołane chlamydiami mogą powodować liczne zrosty, ropnie lub też inne nieprawidłowości, zwiększając ryzyko niepłodności oraz ciąży pozamacicznej. Zakażenia endometrium mogą być natomiast przyczyną trudności w prawidłowej implantacji zapłodnionej komórki jajowej, zwiększając ryzyko poronień samoistnych. Zmniejsza się także szansa powodzenia zapłodnień pozaustrojowych. Zakażenie to dla kobiet w ciąży jest szczególnie niebezpieczne. Częściej bowiem zdarzają się takie powikłania ciąży jak przedwczesne pęknięcia pęcherza płodowego, poród przedwczesny, czy też hypotrofia płodu. Chlamydioza u ciężarnej jest groźna również ze względu na możliwość przeniesienia zakażenia na noworodka. Ryzyko takie sięga nawet 80%, przede wszystkim w przypadku zakażeń kanału szyjki macicy i porodzie drogą pochwową, choć znane są nieliczne przypadki zakażeń chlamydią u noworodków urodzonych drogą cięcia cesarskiego przy zachowanych wodach płodowych. U noworodków zakażenie najczęściej objawia się zapaleniem gałki ocznej, spojówek lub płuc. Dzieci matek zakażonych częściej rodzą się z niską masą urodzeniową. W okresie poporodowym u zakażonych kobiet częściej występują powikłania tj. zapalenie błony śluzowej macicy.

Leczenie:

Leczenie chlamydii polega na stosowaniu antybiotyków. Najczęściej w terapii stosuje się erytromycynę lub azytromycynę. Skuteczne leczenie polega na równoczesnej antybiotykoterapii obojga partnerów. W innym przypadku dochodzi do ponownego zakażenia. Po zakończonym leczeniu należy jeszcze raz przeprowadzić badanie w celu potwierdzenia całkowitego wyleczenia.

Rzęsistkowica (trichomonadoza, łac. Trichomonadosis)

0x08 graphic

Rzęsistek pochwowy

Choroba pasożytnicza dróg moczowo-płciowych człowieka i zwierząt wywoływana przez pierwotniaki z rodzaju Trichomonas (rzęsistki), przenoszona głównie drogą płciową.

Źródło infekcji to chory partner seksualny, lecz możliwe jest też zarażenie przez używanie wspólnie przedmiotów higieny osobistej, bielizny. Rzęsistkowica częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn.

Miejsce bytowania rzęsistka to pochwa, cewka moczowa, a u mężczyzn także gruczoł krokowy.

Objawy i przebieg

pieczenie, ból w cewce moczowej
pojawianie się upławów
częstomocz
schorzenie może czasem przebiegać bez objawów lub ze skąpymi objawami

Leczenie

Metronidazol i inne pochodne imidazolu (tynidazol, ornidazol) są lekami z wyboru. Ważne jest, aby leczenie obejmowało partnerów seksualnych osoby chorej, a także zachowanie odpowiedniej higieny osobistej.

Rzeżączka

Choroba zakaźna przenoszona drogą płciową, której czynnikiem etiologicznym jest Gram-ujemna bakteria - dwoinka rzeżączki (gonokok). Ten drobnoustrój żyje w wilgotnych i ciepłych okolicach ciała, włączając w to drogi moczowo-płciowe, jamę ustną i odbytnicę. Tam znajduje warunki do szybkiego wzrostu i rozmnażania. Bakterie te rosną parami i stąd pochodzi ich nazwa.

Źródłem zakażenia jest chory człowiek (np. kontakty seksualne) lub zakażone przedmioty codziennej higieny, których używał. Do zakażenia może także dojść u noworodków w trakcie porodu od chorej matki. Prowadzi to do gonokokowego zapalenie spojówek i może być przyczyną trwałego uszkodzenia wzroku. Gdy dojdzie do zakażenia w innym miejscu niż oko (układ płciowy, moczowy, pokarmowy), należy podejrzewać, że dziecko było wykorzystywane seksualnie.

Objawy

u mężczyzn: ropny wyciek z cewki moczowej, pieczenie i ból przy oddawaniu moczu,
u kobiet: upławy, zaburzenie cyklu miesiączkowego.

U kobiet początek zakażenia występuje najczęściej w szyjce macicy, natomiast u mężczyzn w cewce moczowej. Stamtąd infekcja rozprzestrzenia się dalej. Może objąć jamę macicy i jajowody, będąc przyczyną zapalenia narządów miednicy mniejszej.

Nieleczona prowadzi do stanów zapalnych, powstawania ropni, zapalenia jajowodów i w konsekwencji do bezpłodności, a także zmiany odległych narządów, np.: stawów, serca.

Leczenie

Farmakoterapia: tradycyjnie za pomocą uderzeniowych dawek penicyliny podawanej domięśniowo (1-2 dni), a także leku powstrzymującego wydalanie przez nerki i zwiększającego stężenie penicyliny we krwi. Obecnie (ze względu na uodpornienie się bakterii na penicylinę) często też za pomocą jednorazowej dawki cefalosporyn trzeciej generacji (cefiksym, ceftriakson) oraz chinolonów (ciprofloksacyna, oflaksacyna, lewofloksacyna).

Istotną rolę ma profilaktyka: oświata zdrowotna oraz skuteczne leczenie osób chorych i mających kontakty seksualne z osobami chorymi na rzeżączkę, zabieg Credego u noworodków.

Różnicowanie

Rzeżączkę należy różnicować z nierzeżączkowymi zapaleniami cewki moczowej (NGU) spowodowanymi najczęściej przez chlamydie i Ureaplasma urealyticum

Choroby weneryczne wywoływane przez wirusy:

Kłykciny kończyste (brodawki weneryczne, brodawki płciowe, łac. condylomata acuminata) - należą do grupy schorzeń wywoływanych przez wirusy brodawczaka ludzkiego (ang. human papillomavirus - HPV).

Patogeneza

Infekcje wirusem HPV są jednym z najczęstszych schorzeń przekazywanych drogą płciową. Do dzisiaj naukowcy zidentyfikowali ponad 100 typów wirusa HPV, z czego około 30 jest przekazywana poprzez kontakty seksualne. Niektóre z tych wirusów stanowią poważny kokancerogen, mogący prowadzić do rozwoju raka narządów płciowych, a zwłaszcza raka szyjki macicy.

Typy wirusów

Brodawki płciowe, kłykciny kończyste (łac. condylomata acuminata) najczęściej spowodowane są zakażeniem wirusem HPV 6 i (lub) HPV 11. Rzadziej spotyka się infekcje wirusami HPV 16 i 18. Niekiedy kłykciny mogą być wywołane przez wirusa HPV 2, który zdecydowanie częściej wywołuje zmiany na rękach (brodawki zwykłe, verrucae vulgares).

Lokalizacja

U kobiet zazwyczaj występują w okolicy krocza, na wargach sromowych, mogą również występować w okolicach odbytu. U mężczyzn lokalizują się na wewnętrznej stronie napletka, co często prowadzi do powikłań w postaci stulejki (łac. phimosis) lub załupka (łac. paraphimosis) lub na powierzchni żołędzi (najczęściej w rowku zażołędnym). W rzadkich przypadkach mogą pojawić się na języku, błonie śluzowej gardła, wargach, krtani. Nasilenie zmian jest bardzo różne. Od niewielkich zmian brodawkowych do olbrzymich kalafiorowatych tworów (zwłaszcza u kobiet), które mogą obejmować całą okolicę krocza, aż do odbytu (łac. condylomata gigantea).

Kłykciny Buschkego-Loewensteina (łac. condylomata gigantea Buschkhe-Loewenstein) są to długo nieleczone, zaniedbane i przerosłe kłykciny. Choroba cechuje się wieloletnim przebiegiem, niszczeniem W innym przypadku dochodzi do ponownego zakażenia i naciekaniem okolicznych tkanek. W badaniu histopatologicznym nie stwierdza się natomiast wyraźnych cech atypii, które mogłyby świadczyć o nowotworowym charakterze zmian.

Leczenie

Nieleczone mogą prowadzić niekiedy do poważnych komplikacji, od utrudnień w oddawaniu moczu, do naciekania struktur wewnętrznych włącznie. Kłykciny usposabiają do rozwoju raka kolczystokomórkowego.

Miejscowe stosowanie maści ze środkami hamującymi podziały komórkowe. Krem zawierający podofilotoksynę lub jej alkoholowy roztwór, np. Condyline. Leczenie indukujące odpowiedź immunologiczną (interferon alfa wstrzykiwany do zmian), leki zawierające imikwimod, np. Aldara.

Chirurgiczne - elektrokoagulacja, krioterapia, laseroterapia CO₂. W skrajnych przypadkach częściowa wulwektomia.

Niestety w większości przypadków zmiany mają charakter nawracający, a terapia może przynieść tylko czasową remisję, co jest związane z brakiem możliwości całkowitego usunięcia zakażenia. Często jednak usunięcie tylko części zmian prowadzi do całkowitego wycofania się pozostałych.

Profilaktyka

Dostępna jest bezpieczna szczepionka przeciw HPV, chroniąca także przed większością raków szyjki macicy.

Wirus zespołu nabytego upośledzenia odporności (AIDS) (ang. human immunodeficiency virus)

Wirus z rodzaju lentiwirusów, z rodziny retrowirusów. Atakuje głównie limfocyty T- pomocnicze (limfocyty Th). Wiriony mają budowę kulistą i otoczone są otoczką lipidową, zawierającą liczne białka. Pod osłonką znajduje się płaszcz białkowy czyli kapsyd, kryjący materiał genetyczny wirusa. Wywołuje AIDS. Dotychczas poznano 2 typy wirusa:

HIV-1
HIV-2

Może być przenoszony drogą płciową (przez stosunek z zakażoną osobą), lub poprzez transfuzję zakażonej krwi, używanie igieł zanieczyszczonych krwią zakażonych osób (narkomani) oraz łożysko lub krew w trakcie porodu (zakażenie okołoporodowe), a także z mlekiem matki.

Okres inkubacji wynosi od 0,5 do 3 lub nawet więcej lat. Swoiste przeciwciała pojawiają się już po 3-8 tygodniach, niekiedy dużo później. Są one wykorzystywane do diagnozowania AIDS i nosicielstwa HIV. Podejrzenie zachorowania na AIDS stawia się na podstawie m.in. następujących objawów, zwanych chorobami wskaźnikowymi dla AIDS:

zapalenie płuc,
pleśniaki w układzie pokarmowym,
nowotwory,
białaczka,
mięsak Kaposiego.

Z kolei podejrzenie zakażenia wirusem HIV można postawić wyłącznie poprzez wykonanie specjalistycznych testów:

na przeciwciała wirusa we krwi, tzw. test przesiewowy lub ELISA - najczęściej wykonywany;
wykrywającego istnienie białek specyficznych dla wirusa we krwi, tzw. test potwierdzający lub Westernblot - test wykonywany w przypadku dwukrotnego dodatniego wyniku testu na przeciwciała wirusa celem potwierdzenia zakażenia;
hodowlę w materiale pacjenta RNA wirusa - metoda skomplikowana, wykonywana rzadko.

W Polsce zdiagnozowano ponad 10 tys. zakażeń, a szacuje się, że liczba osób żyjących z HIV przekracza 30 tys. Daje to 0,07% populacji, czyli 75 na 100 tys. ludności; dla porównania w Rosji wedle szacunków UNAIDS z HIV żyje nawet 2% populacji.

Wykrywania HIV

Badanie w kierunku HIV-1 rozpoczyna się wstępnym badaniem przesiewowym metodą immunoenzymatyczną (ELISA), które służy do wykrycia przeciwciał anty-HIV-1. Próbki z brakiem reakcji we wstępnym teście ELISA są uważane za HIV-negatywne, o ile nie wystąpi nowa ekspozycja na zakażonego partnera lub partnera o nieznanym statusie HIV. Próbki, w których test ELISA wyszedł pozytywnie są sprawdzane podwójnie. Jeśli wynik obu testów jest dodatni, to próbka zostaje określona jako powtarzalnie dodatnia i zostaje poddana badaniom potwierdzającym z użyciem bardziej swoistych testów uzupełniających. Tylko próbki, które powtarzalnie dają reakcję w teście ELISA i wychodzą pozytywnie w IFA lub dają reakcję w Western blocie są uważane za HIV-pozytywne i wskazują na zakażenie HIV. Próbki, które powtarzalnie dają reakcję w teście ELISA mogą dawać nieokreślone wyniki w Western blocie, co może wynikać zarówno z niepełnej odpowiedzi humoralnej u osoby zakażonej jak i nieswoistych reakcji u osoby niezakażonej. Test IFA nie jest szeroko stosowany, chociaż może potwierdzić zakażenie w takich niejasnych przypadkach. Ogólnie biorąc, druga próbka powinna zostać pobrana po dłużej niż miesiącu i przebadana u osób z nieokreślonym wynikiem w Western blocie. W niepewnych sytuacjach w postawieniu rozpoznania mogą pomóc badania w kierunku kwasów nukleinowych wirusa, ale są one znacznie słabiej dostępne. Dodatkowo próbki mogą dostarczyć nieokreślonych wyników jeśli zostaną pobrane w niewystarczającej objętości. W takich przypadkach pobiera się drugą próbkę do badania.

Terapia:

Leczenie osób zakażonych HIV ma kilka podstawowych celów:

Zapobieganie zakażeniom oportunistycznym
Leczenie infekcji oportunistycznych i chorób nowotworowych. Większość chorób znamionujących AIDS można dość skutecznie leczyć. Wymaga to kosztownego leczenia szpitalnego. W miarę postępu niszczenie układu odpornościowego, mimo intensywnych wysiłków, leczenie tych chorób staje się nieskuteczne.

Wirus zapalenia wątroby typu B, HBV (ang. Hepatitis B Virus) - otoczkowy DNA wirus hepatotropowy i limfotropowy, z rodziny hepadnawirusów. HBV jest przyczyną wirusowego zapalenia wątroby, zwanego kiedyś żółtaczką wszczepienną.

Hepatologia

Zapalenie wątroby nie jest chorobą układu pokarmowego. Dużo wcześniej upośledzeniu ulegają inne funkcje związane z odtruwaniem organizmu, przemianami biochemicznymi, wytwarzaniem białek i czynników krzepnięcia, utrzymaniem homeostazy wewnątrz organizmu. Znaczne uszkodzenie wątroby nie pociąga za sobą zazwyczaj zaburzeń gastrycznych, a w skrajnych przypadkach chory umiera z powodów neurologicznych (śpiączka wątrobowa) głównie wskutek zaburzenia przemian amoniaku i aminokwasów cyklicznych.

Czynniki ryzyka i drogi szerzenia wirusa

Naruszenie ciągłości skóry skażonymi narzędziami (tatuaże, zabiegi kosmetyczne, fryzjerskie, stomatologiczne)
Zakażenie płodu i noworodka od matki nosicielki
Przetoczenia krwi i jej produktów
Przygodne stosunki seksualne
Kontakty seksualne z nosicielami wirusa

Przebieg choroby

Wirus HBV w dużych mianach występuje we krwi i w wątrobie. Replikacja przebiega w głównie komórkach wątroby (w niewielkim stopniu prawdopodobnie także w limfocytach) - stąd schorzenia jakie wywołuje są różnymi postaciami zapalenia wątroby.

Możemy wyróżnić:

HBsAg

zakażenia bezobjawowe, z pełnym wyleczeniem i nabyciem odporności (80%)
słabo wyrażone zakażenia objawowe z pełnym wyzdrowieniem
ostre zapalenie wątroby, często z żółtaczką (mały % przypadków!)
piorunujące zapalenie wątroby z wysoką śmiertelnością (0,1% przypadków)
różnie wyrażone przewlekłe zapalenia wątroby (z replikacją wirusa), jako niekorzystne zejścia poprzednich rodzajów zakażeń (u dorosłych 7% przypadków, im młodszy wiek zarażenia tym więcej % przypadków przewlekłych)

zarażenia z wysoką replikacją, bez serokonwersji HBe (HBe+)
zarażenia z niską replikacją z przeciwciałami AntyHBe (HBe-)

tzw. nosicielstwo HBs, bez replikacji wirusa i cech zapalenia wątroby, jako następstwo długotrwałego procesu przewlekłego (wskutek integracji wirusa z genami gospodarza)
późne następstwa: marskość wątroby i jej powikłania (wodobrzusze, encefalopatia wątrobowa, zespół nerkowo-wątrobowy, krwotoki z żylaków przełyku, rak pierwotny wątroby - prowadzące ostatecznie do śmierci)
piorunujące zapalenie wątroby przy nadkażeniu wirusem C lub D.

Okres wylęgania wynosi od 6 tygodni do 6 miesięcy, po którym następuje mniej lub bardziej wyrażona faza ostra.

Objawy

Występują objawy podobne jak w innych rodzajach zapalenia wątroby: osłabienie, senność, bóle głowy, brak apetytu, wstręt do potraw tłustych, czasami gorączka, pod koniec pobolewanie wątroby, żołądka, objaw "pulsowania" w brzuchu po spożyciu posiłku. Ból wątroby może być mylony czasem z bólem serca lub żołądka - bywa kłujący i promieniuje do lewej strony i tyłu klatki piersiowej. Czasem pojawia się nieustępująca długo wysypka zlokalizowana głównie na kończynach górnych i tułowiu (zespół Giannotti-Crosti). Okres żółtaczkowy może trwać od 1 do 7 tygodni (u 80% chorych żółtaczka w ogóle nie występuje). Żółtaczce towarzyszy zazwyczaj uporczywe swędzenie skóry. U 90% chorych brak jest specyficznych objawów wskazujących na zarażenie HBV, i nie wiedzą oni o przebytym lub przewlekłym zapaleniu wątroby, przemijające zmęczenie i niestrawności zrzucając na kark przemęczenia, złej diety czy alkoholu. U większości chorych objawy są słabo wyrażone lub nie ma ich wcale. Nigdy też nie występują wszystkie równocześnie. Po latach może występować skrzywienie kręgosłupa w stronę lewą na odcinku lędźwiowym spowodowane odruchowym przekrzywianiem ciała w celu odciążenia powiększonej wątroby.

Diagnostyka

Wykrywanie zakażeń HBV opiera się na:

badaniach serologicznych (antygen i przeciwciała: HBs, HBe, HBc, ostatnio także: HBx, pre-S1, pre-S2)
badaniach biochemicznych (ALAT, ASPAT, GGTP, ALP, Bilirubina i inne)
badaniach pomocniczych (morfologia, OB, hormony, krzepliwość, białko i inne)
oznaczaniu DNA wirusa we krwi (pDNA, HBVDNA) - jakościowo i ilościowo, ostatnio także w specjalistycznych ośrodkach: określenie mutacji i lekooporności oraz genotypowanie
badaniach obrazowych i histologicznych (USG, biopsja, RTG)
zaawansowanych badaniach specjalistycznych (np. w marskości)

Leczenie

Ostre postacie zapalenia wątroby typu B podlegają kilkutygodniowej hospitalizacji i w zasadzie nie stosuje się leczenia (podaje się witaminy itd, przy bardzo ciężkim przebiegu czasem sterydy). W przypadku piorunującego zapalenia wątroby stosuje się leczenie na oddziałach intensywnej terapii mające na celu podtrzymanie funkcji życiowych i wyrównanie chorego do czasu regeneracji i podjęcia z powrotem sprawnej funkcji przez wątrobę.

Leczenie stosuje się w przypadku wystąpienia przewlekłego zapalenia wątroby. Stosowane leki można podzielić na trzy grupy:

leczenie przeciwwirusowe
leczenie osłonowe i uzupełniające
leczenie objawowe późnych następstw (np. marskości)

Leczenie przeciwwirusowe ma na celu usunięcie wirusa z organizmu różnymi metodami, czyli jest leczeniem przyczynowym. Obecnie stosuje się:

Interferon alfa (Intron A, Roferon)
Interferon pegylowany (dopuszczony: Pegasys, w trakcie rejestracji: Pegintron)
Interferon naturalny (Alfacon, Alfaferon)
nukleozydowe i nukleotydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy

lamiwudynę (Zeffix, Epivir-HBV)
adefowir (dipiwoksyl adefowiru - Hepsera)
entekawir (Baraclude) - dopuszczony przez Komisję Europejską 28 czerwca 2006
telbiwudyna (ldt) - dopuszczony (pod nazwą handlową Tyzeka) do stosowania w USA decyzją FDA z dnia 26 października 2006

Skuteczność przeciwwirusową wykazują m.in:

famcyklowir
gancyklowir (Cymevene)
emtrycytabina (emtricitabine, FTC)
pradefovir
tenofowir (fumaran dizoproksylu tenofowiru)
clevudyna (L-FMAU)
elvucitabina (ACH 126, 443)
valtorcitabina
racivir
Hepex-B (monoclonal antibody)
amodoxovir (DAPD)
zadaxin (thymosin alpha), TFX - stosowany czasem w ostrym HBV
inozyna pranobeks (Groprinosin)
interferony beta i gamma, Interleukina
nitazoxanide - środek dotychczas stosowany np. przeciw lamblii, prawdopodobnie ma działanie anty-HBV

Opryszczka zwykła lub opryszczka pospolita, potocznie zimno (łac. Herpes simplex) — choroba zakaźna wywołana przez wirusy HSV1 i HSV2 (Herpes simplex virus).

Opryszczka może umiejscawiać się także na narządach płciowych (herpes genitalis). Wywoływana jest zwykle przez wirus HSV2, a zakażenie występuje w wieku dorosłym poprzez kontakt seksualny (jedna z chorób przenoszonych drogą płciową).

U mężczyzn dotyczy żołędzi i napletka, czasem również są zmiany w cewce moczowej, powodując utrudnienie lub uniemożliwienie oddawania moczu. U kobiet zmiany pojawiają się na wargach sromowych, w pochwie, kroczu, czasami na wewnętrznej powierzchni ud a także na szyjce macicy; niekiedy zajęte są pośladki. Uważa się, że zakażenie HSV2 u kobiet zwiększa ryzyko raka szyjki macicy. U uprawiających seks analny może rozwinąć się zakażenie odbytnicy. Powikłaniem zakażenia HSV2 u tej ostatniej grupy jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Zakażenie wrodzone

Zakażenia noworodków najczęściej są spowodowane przez HSV-2 czyli wirusa pochodzącego z dróg rodnych kobiety, ma to miejsce podczas porodu drogą naturalną. Dlatego też zakażenie u kobiet w ciąży jest wskazaniem do cięcia cesarskiego. Skutkiem tych zakażeń mogą być niegroźne zmiany pęcherzykowe rozsiane na skórze, ale także mogą być ciężkie zakażenia mózgu, wątroby i innych narządów prowadzące do śmierci.

Leczenie

Miejscowe

W zmianach mało nasilonych wystarcza leczenie miejscowe osuszające, odkażające (pasty cynkowe, Viosept). Nie należy stosować maści z antybiotykami, gdyż wydłużają leczenie (te można zastosować w momencie nadkażenia bakteryjnego). Można miejscowo zastosować w postaci maści acyklowir, pencyklowir. Leki te działają jedynie na wirusy w okresie replikacji i nie zapobiegają nawrotom.

Ogólne

Leczenie ogólne znajduje zastosowanie w zmianach nawrotowych, uporczywych, niezależnie od lokalizacji, głównie w przypadku opryszczki narządów płciowych. Acyklowir (np. Zovirax, Antivir) jest lekiem działającym wybiórczo na DNA wirusa. Stosowany doustnie lub w postaci wlewów dożylnych (dożylne wlewy stosuje się głównie u osób z chorobami układowymi, leczonych immunosupresyjnie). Ostatnio wprowadzono kilka skuteczniejszych pochodnych acyklowiru: pencyklowir, walacyklowir, famcyklowir. Poza tym wskazana jest suplementacja witamin z grupy B ( wit. B1 i B2)

Szczepionka

Choć nadal trwają badania nad szczepionkami to nie ma jeszcze żadnej skutecznej przeciwko herpes simplex virus.

Mononukleoza zakaźna (łac. Mononucleosis infectiosa, inne nazwy: gorączka gruczołowa, angina monocytowa, choroba Pfeiffera)

Jest to zakaźna choroba wirusowa występująca najczęściej w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania. Spowodowana jest pierwotną infekcją wirusem Epsteina-Barr (EBV). Okres wylęgania wynosi 30-50 dni, a zaraźliwość może się utrzymać do 18 miesięcy od początku choroby. Choroba pozostawia trwałą odporność.

Objawy

Występuje bardzo wysoka gorączka, która może trwać od 1 do 2 tygodni, złe samopoczucie, utrata łaknienia obserwuje się powiększone węzły chłonne oraz anginę. Może nastąpić hepatosplenomegalia i obrzęk powiek. Bardzo często występują punkcikowate, krwotoczne plamki na granicy podniebienia miękkiego i twardego. W okresie zdrowienia może pojawić się zespół przewlekłego zmęczenia (ang. chronic fatigue syndrome), charakteryzujący się trudnościami w koncentracji, uczuciem ciągłego zmęczenia, obniżeniem aktywności życiowej.

Powikłania

Najpoważniejszym zagrażającym życiu jest pęknięcie śledziony. Często obserwuje się utrudnienie oddychania (duszność ze stridorem).

powikłania hemolityczne: ostra małopłytkowość, anemia hemolityczna, agranulocytoza, pancytopenia.
powikłania ze strony OUN - porażenia nerwów czaszkowych (najczęściej nerwu twarzowego), padaczka, psychozy, zespół Guillaina-Barrego, zapalenie mózgu, poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego

Rzadko występuje zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie trzustki, zapalenie jąder. Mononukleoza upośledza odporność, dlatego chory narażony jest w późniejszym czasie na liczne infekcje oraz wnikanie patogenów (np. gronkowca złocistego).

Leczenie

Nie ma swoistego leczenia. Chorobę można leczyć jedynie objawowo: leżenie w łóżku, leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, dieta bogata w witaminy. W przypadkach z nasiloną obturacją górnych dróg oddechowych, małopłytkowość, powikłań neurologicznych stosuje się kortykosteroidy. Nie ma szczepionki przeciwko tej chorobie.

Bibliografia:

Stapiński A, Kiła, rzeżączka i inne choroby przenoszone drogą płciową, Rozdz w: Choroby przenoszone drogą płciową. Red: Towpik J, Stapiński A, PZWL Warszawa 1980, 137-216
Niemiec K. T, Zakażenia żeńskich narządów płciowych, Rozdz w: Położnictwo i ginekologia tom 2. Red: Bręborowicz G.H, PZWL Warszawa 2005, 639-645
Jabłońska S, Gorzelski T, Choroby przenoszone drogą płciową, Rozdz w: Choroby skóry. Red: Jabłońska S, Gorzelski T, PZWL Warszawa 1981, 344-417
Mruczkowski T.F, Choroby przenoszone drogą płciową, PZWL Warszawa 1998

Marta Sterna

Gr. 11

III rok Położnictwa