Odruch symetryczny toniczny błędnikowy

U dziecka leżącego na plecach powoduje wyprostne ułożenie tułowia i kończyn z odgięciem głowy (rys. l a.).

W leżeniu na brzuchu tułów i kończyny przybierają ułożenie zgięciowe (rys. l b).

Rys. 1. Odruch toniczny błędnikowy a. w pozycji na plecach, b. w pozycji na brzuchu

Odruch symetryczny toniczny szyjny

U dziecka leżącego na plecach w czasie unoszenia głowy prowadzi do zgiecio-wego utrzymywania kończyn górnych i wyprostnego kończyn dolnych (rys. 2 a).

W ułożeniu na brzuchu odgięcie głowy wywołuje toniczny wyprost kończyn górnych i zgięcie kończyn dolnych (rys. 2 b).

Rys. 2. Odruch symetryczny toniczny szyjny a. w pozycji na plecach, b. w pozycji na brzuchu

Odruch asymetryczny toniczny szyjny

U dziecka leżącego na plecach prowadzi do specyficznego ułożenia kończyn uzależnionego od skrętu głowy do boku. Kończyny górne i dolne po tej stronie ciała, w którą zwrócona jest twarz dziecka są wyprostowane. Kończyny po przeciwnej stronie są zgięte.

Rys. 3. Odruch asymetryczny toniczny szyjny

Odruchy toniczne postawy w ciągu 3-4 miesięcy życia zmniejszają stopniowo swą intensywność zanikając całkowicie około 5 miesiąca życia. Pojawiają się natomiast reakcje prostowania, które umożliwiają zmianę położenia ciała z prawidłowym ustawieniem głowy w stosunku do tułowia i do otoczenia:

Odruch śrubowy

Umożliwia zmianę położenia ciała, z leżenia na plecach do leżenia na brzuchu. Polega on na odruchowym podążaniu tułowia za skrętem głowy, a także za skrętem miednicy.

Rys. 4. Odruch śrubowy a. z głowy na tułów. b. z tułowia na głowę

Odruch nastawczy prostujący

Zapewnia pionowe ustawienie głowy i tułowia w stosunku do otoczenia.

Odruch windy

Pionowy ruch ciała ku górze powoduje zgięcie kończyn.

Odruch spadochronowy

Ruch ciała z góry ku dołowi wywołuje przy zbliżaniu się do położenia reakcję wyprostowaną kończyn.

Odruch Landaua

Dziecko uniesione w położeniu poziomym, z plecami wzniesionymi ku górze, utrzymuje uniesioną pionowo gfowę położoną w środku ciała z za­chowaniem wyprostowanego ułożenia kończyn górnych i dolnych.

Rys. 5. Odruch nastawczy prostujący

Rys. 6. Odruch windy

Rys. 7. Odruch spadochronowy

Rys. 8. Odruch Landaua

Wymienione odruchy determinują postawę i reakcje ruchowe dziecka w pierwszych miesiącach życia, lecz wraz z dojrzewaniem kory mózgowej powinny stopniowo zanikać, wtapiając się w dowolną motorykę ciała, a w szczególności w wykształcające się w 2—3 roku życia reakcje rów­noważne.

Przetwarzanie odruchów, które powinny zaniknąć, świadczyć może o usz­kodzeniu ośrodkowego układu nerwowego.

Dane zebrane w wywiadach, dotyczące pierwszych tygodni życia dziecka z mpdz wskazywały ponadto na słaby odruch płaczu, zaburzenia snu, trudności w ssaniu, karmieniu i połykaniu, małą aktywność ruchową lub nadpobudliwość, wrażliwość na bodźce objawiającą się nagłymi ruchami ciała, obniżenie napięcia mięśni, silne zaciskanie dłoni.

Obserwując dziecko w pierwszych miesiącach życia, nie należy kon­centrować się tylko na rozwoju fizycznym i czynnościach lokomocyjnych, lecz obserwować również rozwój funkcji percepcyjnych i kontaktów spo­łecznych. Pomocny może być bilans neuroruchowy małego dziecka M. Le

Rys. 9. Reakcje równoważne

Metayer (patrz: ABC rehabilitacji dzieci, cz. 2 Mózgowe porażenie dziecięce. red. M. Borkowska, s. 34) lub kalendarz rozwoju psychoruchowego dzieci do 36 miesiąca życia opracowany na podstawie Denver Develop-mental Screening Test (DDST) (R. Michałowicz, J. Ślenzak 1973, 1974, 1975).

W kalendarzu tym rozwój psychoruchowy dziecka podzielono na nastę­pujące sfery rozwoju:

I. Motoryka ogólna ciała.

1. Kontrola postawy i ruchów dowolnych ciała.

2. Czynność rąk i koordynacja wzrokowo-ruchowa.

II. Rozwój mowy.

III. Nawiązywanie kontaktu z otoczeniem, rozwój osobowości i prostych programów ruchowych.

I. Motoryka ogólna ciała A. Kontrola postawy l ruchów dowolnych ciała

---