POLITYKA SPOŁECZNA I GOSPODARCZA

3.10.2010r.

Polityka społeczna to działalność państwa, ale również samorządów i organizacji pozarządowych zmierzająca do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, pro rozwojowych struktur społecznych opartych na równości i sprawiedliwości sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie.

Polityka gospodarcza to oddziaływanie władz państwowych tj. rządu i banku centralnego na gospodarkę narodową tj. na jej dynamikę, strukturę, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relację z zagranicą.

Cele polityki społecznej:

• kształtowanie odpowiednich tj. na miarę możliwości gospodarczych, warunków pracy i bytu ludności danego kraju

• kształtowanie pro rozwojowych struktur społecznych tj. dążenie poszczególnych podmiotów do kształtowania struktury rodziny zapewniającej zastępowalność pokoleń, odpowiedniej struktury wykształcenia ludzi i struktury zawodowej niezbędnych do realizacji bieżących i strategicznych zadań rozwojowych

• kształtowanie sprawiedliwych stosunków międzyludzkich opartych na zasadzie sprawiedliwości społecznej i równości szans na starcie życia zawodowego

Podmioty polityki społecznej:

Wg ich specyficznych cech:

• podmioty o zasięgu ogólnokrajowym tj. sejm, senat, urząd prezydenta, rząd i jego agendy (ministerstwa i centralne urzędy)

• Podmioty o zasięgu regionalnym tj. urzędy wojewódzkie oraz samorządy i organizacje pozarządowe

• podmioty lokalne tj. urzędy gminne oraz m. in. organizacje pozarządowe

Wg ich funkcji:

• podmioty ustalające prawo - sejm, senat, prezydent, rada ministrów oraz ministrowie

• podmioty realizujące cele polityki społecznej na tych szczeblach

• podmioty pozarządowe: fundacje, związki zawodowe itp.

• publiczne i prywatne zakłady pracy w których są generowane dochody

Polityka społeczna:

• wymiar naukowy- wyodrębniona dyscyplina naukowa, posiada własne instrumenty i teorię, uprawia liczne grono naukowców, które publikuje książki, artykuły.

Proces badawczy:

• formułujemy problem badawczy

• stawiamy hipotezę

• stawiamy szczegółowe pytania badawcze

• gromadzenia materiału informacyjnego

• zależności przyczynowo-skutkowe

• wnioski (zawsze są publikowane)

Polityka społeczna <---> Polityka gospodarcza (zależność nierozerwalna!!!)

Polityka gospodarcza zapewnia efektywność gospodarki, która zaspokaja potrzeby polityki społecznej.

Polityka społeczna zaspokaja indywidualne, grupowe i ogólnospołeczne potrzeby o ile są one możliwe do spełnienia.

Między dwiema politykami musi zachodzić równowaga; jeśli zachodzi zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy ( to stan gospodarki wypracowanego produktu narodowego gdzie gospodarka wykazuje zdolność do konkurowania na rynkach międzynarodowych) sposób zaspokajania potrzeb społecznych nie wywołuje ostrych kwestii społecznych.

Związki polityki społecznej z polityką gospodarczą

1. polityka społeczna <---> polityka gospodarcza ---> cele

(prymat celów gospodarczych nad społecznymi; podejście neoliberalne)

1. polityka gospodarcza <---> polityka społeczna ---> cele

(nacisk na kwestie podziałowe; podejście socjaldemokratyczne)

1 i 2 to złe rozwiązanie

3. polityka gospodarcza ---> cele

polityka społeczna ---> cele

(obie polityki na równi)

4. polityka społeczna --->cele<--- polityka gospodarcza

(cele tych polityk powinny być wzajemnie koordynowane, z reguły nie ma współpracy bieżącej)

OPIS

1. Podejście neoliberalne- liberalne np. program Balcerowicza. Punkt ciężkości powinien być skoncentrowany na polityce gospodarczej- zaniedbywanie polityki społecznej. W latach 90' rząd Olszewskiego skoncentrował się na polityce społecznej (zaniedbanej przez rząd poprzedni).

2. Podejście socjaldemokratyczne. Polityka społeczna- władza polityczno-gospodarcza kładzie nacisk na politykę społeczną (jak dzielić produkt narodowy- prowadzi do braku bo brak pracy)

Ani 1 ani 2 nie gwarantują zadowolenia społeczeństwa.

3. Obie polityki są traktowane na równi wyprodukowanie i podział- jest to rozwój zrównoważony.

4. Brak koordynacji celów obu polityk (cele powinny być wzajemnie koordynowane)- brak współpracy ministerstw. Niższa efektywność i gorsze zaspokajanie celów.

RZĄD

polityka gospodarcza polityka społeczna

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

(równowaga społeczno

ekonomiczna)

Potrzeby gospodarki Potrzeby społecznej

RYNEK

Jeśli przeważa potrzeby społeczne (wariant grecki) zaniedbywane są potrzeby gospodarcze. Jeśli przeważą potrzeby gospodarcze (wariant Balcerowicza) zaniedbywane są potrzeby społeczne z dużym prawdopodobieństwem wynikną strajki, wystąpienia i nowe wybory.

Pomiar relacji między polityką społeczną a gospodarczą

Nie ma algorytmu decyzyjnego, oparte muszą być na opiniach ekspertów- wskazań nauki.

Ilościowy pomiar gospodarczy:

• stopa zmiany PKB (---> suma wszystkich produktów rynkowych wytworzonych w kraju w ciągu roku)

• stopa inflacji

• stopa bezrobocia

• wydajność pracy

• efektywność majątku trwałego/stałego

Skuteczność polityki społecznej - mierniki:

• monitoring rynku pracy

• analiza ubóstwa

• deficyt mieszkań

• poziom ochrony zdrowia

• ilość absolwentów szkół wyższych

• wskaźniki dostępności dóbr kultury

Źródła deformacji między polityką społeczną a gospodarczą:

• wadliwe prawo regulujące związki między polityką gospodarczą a społeczną np.resort zajmuje się sfera społeczną uchwala przepisy regulujące m.in. wysokość rent, a minister finansów nie przelewa środków sprzeczność resortów.

• regulacje prawne są spójne, ale w praktyce nie są one przestrzegane; brak bieżących decyzji podejmowanych przez organy polityki społecznej i gospodarczej

• w praktyce następuje zerwanie więzi między ośrodkami władzy a przedsiębiorstwami , może skutkować patologią - szara strefą, a nawet korupcja

• występuje w sposób trwały dominacja polityki społecznej nad polityką gospodarczą; dochodzi do osłabienia wzrostu ekonomicznego, deficytu budżetowego i narastania długu publicznego, jedyne wyjście to ograniczenie potrzeb społecznych

Potrzeby społeczne i ich diagnozowanie:

Ogólna definicja potrzeby społecznej:

To odczuwany przez jednostkę stan braku czegoś (DEPRYWACJA), co w związku ze strukturą organizmu, indywidualnym doświadczeniem oraz miejscem jednostki w społeczeństwie, jest niezbędne do utrzymania jej przy życiu, umożliwienia jej rozwoju, utrzymania określonej roli społecznej, zachowania równowagi psychicznej.

Diagnozowanie potrzeb:

Środowisko społeczne wytwarzające stan deprywacji:

• potrzeba stanowi reakcję na sposób działania systemu społecznego (---> to zbiór wewnętrznych uporządkowanych elementów)

• treścią potrzeby jest gotowość człowieka do usunięcia poczucia braku (motywacja)

• konkretne potrzeby ludzkie są uwarunkowane kulturowo, biologiczne oraz psychiczne

• potrzeby pojawiają się, gdy wystąpi uczucie deprywacji w związku z działaniem mikro, mezo lub makro-społecznego otoczenia

System funkcjonalny to:

Działający układ elementów mający określoną strukturę, stanowiący logicznie uporządkowaną całość, który reaguje na otoczenie i oddziałuje sam na siebie lub na otoczenie.

Brak systemowy występuje gdy:

• swoim działaniem system narusza podstawowe warunki społeczne

• akceptowany społecznie system nie osiąga celów powszechnie uznawanych za jemu właściwe

• system zakłóca działanie innych systemów społecznie akceptowanych

• akceptowany społecznie system jest niesprawny lub nieefektywny

Diagnozując potrzeby trzeba pamiętać o ich dynamicznym charakterze, które są inne dzisiaj niż kiedyś.

O potrzebach społecznych mówimy, gdy:

• takie same potrzeby jednostek występują powszechnie, a ich zaspokojenie wymaga istnienia określonych instytucji

• niezaspokojone potrzeby jakichś zbiorowości spotęgują się do takiego stopnia jaki uzasadnia powołanie pewnych instytucji

• pewne systemy lub instytucje napotykają braki (ograniczenia) swego działania, wówczas należy je usunąć

Mechanizm rozwoju potrzeby społecznej - odczucie braku w istniejącym systemie społecznym.

Można wyróżnić potrzeby o genezie przyrodniczej, kulturowej, organizacyjnej

Pojęcie potrzeb społecznych oznacza takie potrzeby, których zaspokojenie wymaga istnienia i działania instytucji społecznych na rzecz zamierzonych celów i dających się przewidzieć z dostatecznym prawdopodobieństwem skutkach działania. Pojęciu potrzeb społecznych na ogół towarzyszą pojęcia postulatów społecznych, programów zaspokajania potrzeb i norm oraz standardów.

Wskaźniki społeczne pozwalają na określenie braków życia społecznego budowane są również z myślą o uchwycenie skutków procesów społeczno-ekonomicznych.

Wyróżnia się:

• wskaźniki rzeczowe - ilustrujące empiryczne relacje

• wskaźniki definicyjne - (opisowe)

Wskaźniki społeczne umożliwiają dokonywanie badań porównawczych w różnych przekrojach.

Standardy zaspokajania potrzeb społecznych

Podstawowe minimalne standardy zaspokajania potrzeb na poziomie lokalnym powinny być ustalane na poziomie centralnym z uwzględnieniem poziomu społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju, aspiracji jego obywateli i międzynarodowych zaobowiązań. System lokalny zaspokaja potrzeby mieszkańców na tyle ile daje radę.

17.10.10

• Bezrobocie

Stopa bezrobocia - wyraża stosunek ludzi bezrobotnych do liczby ludzi tworzących ogólny zasób pracy, obejmuje wszystkich tych, którzy w świetle prawa mogą pracować oraz są zdolni do podjęcia pracy.

Bezrobocie w ujęciu przedmiotowym : niezrealizowana podaż pracy będąca efektem nierównowagi między popytem a podażą pracy - problem ekonomiczny.

Bezrobocie w ujęciu podmiotowym : stan bezczynności zawodowej osób zdolnych do pracy i chętnych do jej podjęcia, dla których podstawą egzystencji są dochody w pracy - kwestia społeczna.

Czynniki wewnętrzne - przygotowanie kadry managerskiej, rozwój infrastruktury, rozwój ekonomii makro zwłaszcza fiskalnej

Czynniki zewnętrzne - intensywność, kierunki współpracy z zagranicą, koniunktura światowa i regionalna.

Rodzaje bezrobocia:

• Podejście neoklasyczne - 1967 r. Milton Friedman wprowadził teorię bezrobocia naturalnego - kształtuje się ono inaczej w każdej gospodarce osobno , jest względnie stałe w różnych okresach. Im mniej rozwinięta gospodarka tym większe bezrobocie naturalne.

-Bezrobocie frykcyjne - związane jest z naturalnym przemieszczaniem się siły roboczej między firmami i miejscem zamieszkania (zmiana kwalifikacji lub miejsca zamieszkania)

-Bezrobocie strukturalne - jest to nierównowaga na rynku pracy wynikająca z niedostosowań popytu i podaży siły roboczej, której przyczyną są niewłaściwa struktura wykształcenia, szybki postęp techniczny lub trwałe zacofania regionalne. W przypadku postępu technicznego często mówimy o bezrobociu technologicznym.

-Bezrobocie dobrowolne - pewna liczba pracowników powstrzymuje się od zatrudnienia ze względu na zbyt niską ich zdaniem stawkę płac, która jest oferowana przez rynek.

-Bezrobocie sezonowe - wiąże się z sezonowym charakterem produkcji rolnej

• Podejście Keynowskie (od J.M. Keynes)

• Bezrobocie koniunkturalne (cykliczne) - związane jest z cyklicznością rozwoju gospodarki rynkowej, i na ogół ma charakter przejściowy, niedobór popytu w fazie kryzysu gospodarczego.

Formy bezrobocia:

• Bezrobocie jawne - ustalane na podstawie ewidencji urzędów pracy i określane jako bezrobocie rejestrowane

• Bezrobocie ukryte - jest ono nie rejestrowane i obejmuje wszystkich tych, którzy nie znajdując zatrudnienia zniechęcili się do poszukiwania pracy i nie rejestrują się w celu, m.in. otrzymania zasiłku

● ze względu na czas trwania

2. do 3 miesięcy - krótkotrwałe

3. do 6 miesięcy - średniotrwałe

4. do 12 miesięcy - długotrwałe

5. powyżej 12 miesięcy - chronicznie długotrwałe

Społeczne skutki bezrobocia:

2. Ekonomiczna degradacja jednostek , całych grup zawodowych i rodzin przymusowe oszczędności, rezygnacja z zaspokojenia niektórych potrzeb, zadłużenie się

3. Degradacja rodzin wielodzietnych i niepełnych, szczególnie trudna sytuacja dzieci i młodzieży uczącej się, zwłaszcza na terenach wiejskich

4. Duże trudności z tzw. pierwszym zatrudnieniem absolwentów szkół średnich, a nawet wyższych, problem dewiacji i patologii społecznej, problem w skali światowej.

5. Problem społecznego wykluczenia długotrwale bezrobotnych

Zwalczanie bezrobocia

●Formy bierne

4. Różne, strukturalnie zdywersyfikowane systemy zasiłków dla bezrobotnych i zasiłków socjalnych, świadczenia przedemerytalne

5. Akcja charytatywne m.in. dożywianie w szkołach dzieci z rodzin bezrobotnych, zbiórka odzieży

●Formy czynne

5. Programy mające na celu przekwalifikowanie bezrobotnych m.in. szkolenia zawodowe, nauka języków

6. Udzielanie kredytów na podjęcie własnej działalności biznesowej

7. Subwencje dla przedsiębiorstw (również ulgi podatkowe), tworzących nowe miejsca pracy, zwłaszcza dla ludzi młodych

8. Prace interwencyjne i roboty publiczne dające czasowe zatrudnienie, zwłaszcza regionie

9. Przygotowanie zawodowe młodocianych, które ma znaczenie szczególne w danym regionie (kwestia bezrobocia strukturalnego)

Warunki bytu gospodarstw domowych

Poziom życia ludności to stopień zaspokojenia materialnych i kulturowych potrzeb gospodarstwa domowych realizowany dzięki strumieniowi towarów i usług odpłatnych oraz strumieniami konsumpcji zbiorowych.

Konsumpcja:

• indywidualna (rynkowa) - płatne

• zbiorowa - realizowana przez społeczeństwo lub grupy społeczne, bezpłatne lub mało płatne

Warunki bytu to całokształt warunków w jakich żyje społeczeństwo, grupy społeczno-zawodowe, gospodarstwa domowe lub jednostki, wyrażających się przede wszystkim w udogodnieniach dotyczących procesu zaspokajanych potrzeb indywidualnych i zbiorowych.

Dobrobyt to jakość życia lub warunki życia ludności, mogą być mierzone za pomocą wskaźników społecznych - rzeczowych (obiektywnych), które określają stany rzeczywiste; - definicyjne (opisowe) mają charakter subiektywny, bazują na opiniach innych osób.

Źródła informacji poziomu życia:

a) makroekonomiczne, dane GUS lub Eurostatu

b) badania budżetów gospodarstw domowych

• badania specjalistyczne jednorazowe lub cykliczne

Badania budżetów gosp. domowych

Gosp. domowe to zespół osób spokrewnionych ze sobą lub nie, mieszkających razem i wspólnie utrzymujących się samodzielnie bez względu na to czy mieszka sama lub z innymi osobami.

Budżet gosp. domowego to systematyczne zestawienie przychodów i rozchodów (pieniężnych i niepieniężnych) gosp. domowego w danym okresie.

W oparciu o budżet gosp. domowego definiuje się:

• dochód rozporządzalny (dyspozycyjny) - suma dochodów osobistych pomniejszona o podatek dochodowy (pit)

• dochód z pracy najemnej - wynagrodzenie z zatrudnienia najemnej siły roboczej plus zasiłki lub dochody niepieniężne

• dochód z pracy na własny rachunek - własna działalność gospodarcza, samozatrudnienie

• dochód z indywidualnego gospodarstwa rolnego - różnica między wartością sprzedanej produkcji rolnej a sumą nakładów powiększonych o podatek rolny

• dochód z tytułu własności

• dochód z wynajmu i dzierżawy (renta)

• dochód z kapitału (procent)

• świadczenia z ubezpieczeń społecznych (emerytalne, rentowe)

• inne świadczenia socjalne i pozostały dochód

Wydatki gosp. domowych rejestrowane są głównie w ujęciu wartościowym, w niektórych przypadkach również w ujęciu ilościowym.

Wśród rozchodów pieniężnych → wydatki pieniężne

Rozchody niepieniężne → wydatki ilościowe, spożycie dóbr i usług, nieżywnościowe dobra

Badanie budżetów gosp. domowych dostarcza informacji na temat:

• spożycie ilościowe art. żywnościowych

• spożycie ilościowe towarów nieżywnościowych, usług

• liczby posiłków spożywanych za domem

• wyposażenie w dobra trwałego użytku oraz nieruchomości

Źródła utrzymania członków gosp. domowego są to źródła z których pochodzą uzyskiwane środki pieniężne, niepieniężne. Rozróżnia się:

• Zarobkowe

• Niezarobkowe

• Pozostawanie na utrzymaniu

Ustalenie sytuacji gosp. - aktywność ekonomiczna, tj. sytuacja zawodowa

Formy aktywności ekonomicznej

• zatrudnienie - aktywni zawodowo osiągający dochód

• bezrobocie - niezatrudnienie, aktywnie poszukujący pracy

• bierność zawodowa - nie poszukują pracy

Grupy społeczno-ekonomiczne pracowników:

• gosp. rolne

• dający sobie samozatrudnienie

• emeryci, renciści

• utrzymujący się z innych dochodów niż z pracy (np. rentierzy - żyją z dochodu z kapitału)

Różnice w poziomie życia ze względu na cechy gosp. domowych. Te wyróżniki to:

• aktywność ekonomiczna członków gospodarstw

• pracujących, niepracujących lub biernych zawodowo członków gospodarstw

• wielkości gosp. domowego

• źródeł utrzymania członków gospodarstw

• typu biologicznego gosp. domowego (więź między członkami gosp. domowego)

• klasy, miejscowości zamieszkania członków gosp. domowego

• charakteru zajmowanego mieszkania

• poziomu wykształcenia głowy gosp. domowego

Konsumpcja a styl życia

Wartość jest uzewnętrznioną charakterystyczną dla jednostki lub grupy koncepcją wskazanego zachowania, która wpływa na selekcję spośród dostępnych metod, środków i celów działania. Nie jest ona jedynie preferencją, lecz preferencją, która jest odczuwana i/lub uważana za usprawiedliwioną.

W każdym społeczeństwie funkcjonuje konfiguracja wartości przypisująca różną wagę poszczególnym zachowaniom. Układ ten bywa przeważnie nazywany hierarchią lub konfiguracją wartości.

Pojęciem szerszym jest termin styl życia. O stylu życia można mówić wówczas, gdy istnieje pewna swoboda wyboru, gdzie zachowania ludzkie nie są całkowicie wymuszone. Stylem życia nazywamy zakres i formy codziennych zachowań jednostek lub grup, specyficzne dla ich usytuowania społecznego tzn. manifestacją położenia społecznego oraz postrzegane jako charakterystyczne dla tego położenia.

Styl życia a pojęcia pokrewne:

• jakość życia - odniesienie rzeczywiście realizowanego stylu życia do wartości pożądanych przez ludzi

• poziom życia - w sensie ekonomicznym; możliwości wyrażające się uzyskaniem zasobu dóbr i usług

• model życia - dominujący w całym społeczeństwie styl życia

7.11.2010 r

Konsumpcja to proces zaspokajania potrzeb, zużycie, spożycie, wykorzystanie, a nawet zniszczenie. Można tu mówić o wielu wzorcach społecznych charakterystycznych dla różnych grup społecznych i/lub zawodowych oraz o jednym dominującym modelu konsumpcji. Zaspokajanie potrzeb w procesie konsumpcji prowadzi do dobrobytu, choć dobrobyt społeczny nie jest prostą sumą dobrobytów indywidualnych.

Model konsumpcji to część składowa modelu życia.

Konsumpcja zbiorowa - np. korzystanie z infrastruktury

Ilościowy pomiar stylu życia:

a) miary czasu, budżet czasu - ujęcie dobowe lub tygodniowe; metoda ankietowa, wywiad kwestionariuszowy; przekrojowe zróżnicowanie: płeć, miejsce zamieszkania, wiek, wykształcenie; określa cykl życia rodziny

b) miary chronologii czynności - dotyczy rytmu życia, jest określeniem koncentracji czynności oraz sekwencji ich następowania w czasie; znaczenie komercyjne; układ współrzędnych np. służą do ustalenia okresu oglądalności telewizji

100. miary wydatków - analiza budżetu gospodarstw domowych z punktu widzenia ponoszonych wydatków przede wszystkim pieniężnych. Określają temat popytu globalnego i popytu na rynkach cząstkowych (w tym badania marketingowe)

101. miary intensywności uczestnictwa w konsumpcji określonego rodzaju - odsetek osób korzystających w analizowanym okresie z danej formy konsumpcji; forma względna ( udział osób w danym przedsięwzięciu) bądź bezwzględna

e) miary infrastruktury - komunikacyjnej, turystycznej, kulturalnej, medycznej itd., znajduje się w dyspozycji gospodarstw domowych, może mieć charakter własności publicznej; infrastruktura prywatna - np. wskaźnik wyposażenia gospodarstw domowych, infrastruktura publiczna - np. wskaźnik ilości łóżek w szpitalu na daną liczbę osób

f) socjologiczne miary wartości społecznych - trudno poddaje się mierzeniu, charakter trudno mierzalny lub niemierzalny np. wywiad kwestionariuszowy według własnych preferencji

Nowe wyzwania dla stylu życia i konsumpcji:

0. stosunkowo niskie tempo wzrostu w krajach rozwiniętych stwarza silne wyzwania wobec stylu i konsumpcji

0. nowe, niekorzystne zjawisko społeczno-kulturowe

0. indywidualizacja i samoświadomość wyborów konsumenta

0. konsumpcja i styl życia podlegają zjawisku kompresji czasu i przestrzeni

0. utowarowienie (komodyfikacja) niektórych sfer życia i potrzeb

0. „oczyszczenie z tradycji” współczesnej konsumpcji, co wywiera pewien pozytywny wpływ na demokratyzację życia i konsumpcji

0. dylemat „ulotności”, niespójności i nieracjonalności współczesnej konsumpcji

System zabezpieczenia emerytalnego

Zabezpieczenie emerytalne stanowi część szerzej rozumianego, organizowanego przez państwo systemu zabezpieczenia społecznego, który ma zapewniać obywatelom określony standard bezpieczeństwa socjalnego.

Ryzyko to prawdopodobieństwo wystąpienia określonych zdarzeń.

Zakres przedmiotowy ubezpieczonych społecznie obejmuje:

0. choroby

0. macierzyństwo

0. inwalidztwo

0. starości - niemal 100% pewności

0. śmierci jednego żywiciela

0. bezrobocia

0. wypadku przy pracy

0. wypadek komunikacyjny

Rodzaje źródeł finansowania zabezpieczenia emerytalnego:

0. podatki (fundusze budżetowe)

0. składki (fundusze ubezpieczeniowe)

0. darowizny (fundusze charytatywne)

Zasady tworzenia systemu emerytalnego:

1. gromadzenie środków emerytalnych (pieniężnych, składek)

2. powstawanie uprawnień i kapitałów emerytalnych

3. wypłaty świadczeń emerytalnych

Ścisłe projektowanie, konsultacje społeczne, nadzorowanie przez instytucje

System 3-filarowy:

0. kryterium podmiotowe (kto jest odpowiedzialny za przyszłe dochody emerytów)

0. kryterium dochodowe (jaki dochód pieniężny będzie otrzymywany przez przyszłych emerytów

0. dotyczące systemu emerytalnego

?część bazowa - odpowiedzialność państwa

?część dodatkowa - pracodawca i pracownik lub tylko pracownik

Zasady przystąpienia:

a) obowiązkowe

b) dobrowolne

Zasady finansowania świadczeń emerytalnych:

a) finansowanie repartycyjne - oparte na zobowiązaniu międzypokoleniowym

b) finansowanie kapitałowe - spersonalizowane, systematyczne wpłacanie składek do funduszy emerytalnych, które pomnażają środki poprzez bezpieczne inwestycje na rynkach finansowych

Filar I systemu:

Zreformowany Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS), zarządzany przez ZUS, obowiązkowa składka ? zindywidualizowany kapitał emerytalny.

Filar II systemu:

Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE), zarządzane przez Powszechne Fundusze Emerytalne, część oszczędnościowa II filaru ? wpłata własna.

Filar III systemu:

Pracownicze Programy Emerytalne; charakter prywatny dobrowolny; posiada 4 formy:

a) Pracowniczy fundusz emerytalny

b) Umowa o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowniczych do funduszu inwestycyjnego

100. Umowa grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia pracowników zawierana przez nich z zakładem ubezpieczeń

100. Umowa grupowego ubezpieczenia inwestycyjnego na życie zawierana przez pracowników z towarzystwem ubezpieczeniowym na podstawie której pracownicy stają się członkami czyli współwłaścicielami towarzystwa

Różnią się ze względu na:

1. Charakter produktu emerytalnego

„a” i „b” to produkty czysto inwestycyjne

„c” i „d” to produkty inwestycyjno-ubezpieczeniowe

2. Charakter zarządzania programem

„a” i „d” są związane z zarządzaniem wewnętrznym, autonomicznym

„b” i „c” odwołują się do zarządzania zewnętrznego, realizowane przez pracowników towarzystw emerytalnych lub funduszy inwestycyjnych

Część bazowa - obowiązuje przymusowe uczestnictwo pracowników (filar I i II - dla urodzonych nie później niż w 1950 roku istniał wybór)

Część dodatkowa - uczestnictwo dobrowolne filar III - uzupełnione przez indywidualne działanie pracowników

Wiek emerytalny:

a) kobiety 60 lat

b) mężczyźni 65 lat

Składniki świadczenia emerytalnego:

Urodzeni przed 1.01.1949 r. - 3 czynniki:

1. Powszechny ekwiwalent socjalny stanowiący 24% przeciętnej płacy krajowej

2. Uzależniony od wcześniejszych wynagrodzeń emerytalnych

3. Pomniejszony wymiar emerytury o lata nieskładkowe

Emerytura Filara I

E1=U/D

E1= emerytura dożywotnia z Filara I

V= uprawnienia wynikające z płacenia składek do FUS

D= przeciętne dalsze trwanie życia

Kapitał emerytalny z Filara II

E2=K/D

E2=emerytura dożywotnia z Filara II

K=kapitał zgromadzony w OFE

D=przeciętne dalsze trwanie życia

Wskaźnik zastąpienia

Z=E(e1+e2+e3+e4)/P

Z=wskaźnik zastąpienia płacy przez emeryturę

E=ogół świadczeń emerytalnych pochodzących z kilu źródeł

P=płaca

Ochrona zdrowia i ubezpieczenie zdrowotne

Ochrona zdrowia to zorganizowana działalność, której celem jest utrzymanie w dobrym stanie zdrowia człowieka w środowisku którym rozwija się, żyje i pracuje oraz zapobieganie chorobom, ich leczenie, przedłużanie życia, poprawa stanu zdrowia psychicznego i fizycznego, szerzenie oświaty sanitarnej, organizowanie opieki lekarskiej. Ochrona zdrowia akcentuje tak zwany pozytywną koncepcje zdrowia traktowanego jako szczególny zasób społeczny. Suma zdrowia indywidualnego=zdrowie społeczne.

Promocja zdrowia to sztuka interweniowania w systemy społeczne i zachęcanie do ich przekształcenia w zdrowe środowisko społeczne. Zakłada oddziaływania na zachowania, styl życia i otoczenia człowieka, a także na szeroko pojęte uwarunkowania zdrowia w celu utrzymania i poprawy zdrowia społecznego.

Polityka ochrony zdrowia oznacza przyjętą przez państwo koncepcję ochrony zdrowia obywateli, której wyrazem jest system zorganizowanych działań, urządzeń, instytucji i norm prawnych służących zdrowiu społeczeństwa

Wyraz społeczny i ekonomiczny:

1. Źródła i sposoby finansowania ochrony zdrowia

0. budżet

0. ubezpieczenia społeczne

0. ubezpieczenia indywidualne

1. Powstało pojęcie ekonomiki ochrony zdrowia - wypracowanie reguł optymalnej alokacji zasobów finansowych między konkurencyjne cele

2. Rachunek makroekonomiczny - określenie wartości zdrowia w rozwoju kraju (kapitał ludzki)

Metody pomiaru stanu zdrowia

Mierniki stanu zdrowia:

a) subiektywne (charakterystyczne poglądy, odczucia ludzi na temat stanu zdrowia) lub obiektywne (obrazuje rzeczywisty poziom zjawisk i procesów dotyczących zdrowia)

b) bezpośrednie ( pozytywne - nie wykazują stanów chorobowych, negatywne - wykazują stany chorobowe) lub pośrednie (charakteryzują środowisko życia człowieka)

Źródła informacji np:

0. dane o zapadalności na określone choroby na 100 lub 1000 mieszkańców

0. dane o absencji chorobowej w miejscu pracy

0. śmiertelność noworodków w stosunku do 1000 nowych urodzeń

0. pomiar stanu zdrowia kandydatów do pracy w wojsku

Podmioty polityki zdrowotnej:

? w ujęciu krajowym

0. parlament tj. Sejm i Senat - podmioty ustawodawcze

0. ministerstwo zdrowia i opieki społecznej - realizuje ustawy zdrowotne

0. ZUS, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS)

0. Zakłady Opieki Zdrowotnej - publiczne i niepubliczne

? w ujęciu globalnym

0. WHO - podnoszenie zdrowotności na całym świecie w szczególności czuwa nad zjawiskami o charakterze pandemicznym

0. UE

0. Rada Europy, PE, Rada społeczno-ekonomiczna, Rzecznik Praw Obywatelskich, Europejska Karta Społeczna z 1965 roku, następnie uzupełniona o Protokół dodatkowy w 1992 roku

Rys historyczny:

1. System Bismarckowski - system ubezpieczeniowy w którym prawo do świadczeń wynikało z przynależności do określonej organizacji ubezpieczeniowej.

2. System Siemaszka - wszyscy obywatele mają równe prawo do korzystania z opieki medycznej, która jest finansowana z budżetu państwa

3. System Beveridge'a - stworzony w latach 40. w Szwecji - system mieszany, zdecentralizowana opieka opłacona z budżetu z drugiej strony partycypacja ze strony środków prywatnych.

Kasy chorych zmieniły się w 2003 roku w NFZ

Środki finansowe NFZ z budżetu jak i z bezpiecznych operacji na rynkach finansowych (obligacje). Oddziały NFZ ? umowy z placówkami zdrowia jak i lekarzami pierwszego kontaktu; standaryzacja i klasyfikacja środków finansowych.

21.11.2010r.

Pomoc społeczna

Celem jej nie jest wyłącznie udzielanie świadczeń materialnych, lecz również pomocy w formie usług oraz pracy socjalnej sprzyjającej społecznej reintegracji podopiecznych, rozwiązaniu ich problemów życiowych i trwałemu uniezależnieniu od instytucji pomocy.

Zakres podmiotowy pomocy społecznej

• osoby i rodziny z powodu ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia

• osoby i rodziny z powodu „trudnych” sytuacji życiowych

• rośnie odsetek osób i rodzin korzystających z pomocy społecznej, zaliczanych do obywateli w wieku produkcyjnym

Zakres przedmiotowy i struktura organizacyjna pomocy społecznej

• pomoc środowiskowa ( w miejscu zamieszkania; pomoc przez sąsiadów, kościół) oraz pomoc instytucjonalna (poza miejscem zamieszkania; przez osoby prawne; domy pomocy społecznej)

• pomoc półotwarta (np. pomoc niepełnosprawnym w domach opieki w ciągu dnia)

• pomoc realizowana jest przez samorządy gmin (ośrodki gminnej pomocy społecznej), powiatów ( powiatowe centra pomocy rodzinie), województw (regionalne ośrodki pomocy społecznej) → fundusze samorządowe-nie budżetowe!!!!!!!!!!!!!!

• do zadań wojewody (organu administracji samorządowej) zalicza się działania o charakterze kontrolnym, nadzoru i wydawania zezwoleń na prowadzenie domów pomocy społecznej

POLITYKA GOSPODARCZA

Rynek i jego uczestnicy, efektywne gospodarowanie i państwo

Rynek współdziała z państwem (rząd, bank centralny, parlament)!!!!!!!

Rynek to proces wymiany między nabywcami a sprzedawcami, czyli zbiór pojedynczych negocjacji, podczas których określane są ceny i ilości dóbr i usług.

Wymiana=negocjacja!!!

Na rynku są 2 podstawowe podmioty:

• Przedsiębiorstwo

• Konsument

Przedsiębiorca jest osobą zajmującą się działalnością gospodarczą, która odkrywa potencjalnie zyskowne możliwości, organizuje i kieruje przedsięwzięciami mającymi charakter efektywny. Przedsiębiorca jest innowatorem motywowanym do zyskownego rozwoju firmy. Teoria - Josef Schumpeter przełom XIX/XX w.

combination - proporcja, połączenie

przedsiębiorca - kombinator nowych połączeń czynników produkcji

Gospodarstwo domowe (konsument) dąży do zaspokajania swych potrzeb materialnych czyli do maksymalizacji użyteczności, której źródłem są nabywane dobra i usługi. W tym celu konsument dokonuje wyborów w dziedzinie wydatkowania swych dochodów rozporządzalnych na różne kombinacje dóbr i usług (koszyk zakupów)

DOCHÓD ROZPORZĄDZALNY = DOCHÓD OSOBISTY-PODATEK

Aspekty rynku

• Podmiotowy (podmioty i jego uczestnicy; państwo-agendy ministerstw → potrzeba regulowania określonych zdarzeń rynkowych)

• Funkcjonalny ( jak działają uczestnicy rynku, jakie cele działania oraz sposoby realizacji tych celów)

• Instytucjonalny (normy i reguły zachowań uczestników rynku, obejmuje przepisy prawa)

Instytucja - nie mylić z organizacją!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Pieniądz to dobro o najwyższej formie płynności, może być wymienione na inne dobro.

Rynek = istnienie pieniądze

Rynek nie zawsze istniał. Historycznie rzecz biorąc, poprzedzała go tzw. wymiana naturalna typu towar za towar (T-T). Dopiero wówczas, gdy pojawił się pieniądz pośredniczący w transakcjach, powstały więzi rynkowe typu towar - pieniądz - towar (T-P-T). Właściwie dla wymiany naturalnej tzw. ceny względne zostały zastąpione przez tzw. ceny bezwzględne. Współcześnie bardzo rozwinięty rynek dzieli się na poszczególne segmenty (lub inaczej rynki cząstkowe) które obejmuje towary, usługi, czynniki produkcji, pieniądz i kapitał. Rynek może mieć różne wymiary: lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy, globalny.

Rodzaje czynników produkcji (zasoby)

Zasoby:

• Ziemia

• Praca (siła robocza)

• Kapitał (inwestycja)

• Technologia (wiedza ludzka dotycząca proporcji, łączenia ze sobą pozostałych czynników produkcji czyli pracy, ziemi oraz kapitału)

Zasada efektywnego gospodarowania tj. efektywnego wykorzystania czynników produkcji (zasobów) tzw. mini-max:

●minimalizacja nakładu zasobów przy założonym poziomie celu (celów)

●maxymalizacja poziomu celu (celów) przy założonym nakładzie zasobów

◊Co konkretnie i ile mamy wytworzyć? (struktura i wielkość PKB)

◊Przy użyciu jakich metod mamy produkować? (Czy metody pracochłonne czy kapitałochłonne?)

◊Metody i proporcje podziału wytworzonego PKB

redystrybucja wtórna PKB - charakter korygujący, oparta o skale podatkowe, zasiłki i inne transfery finansowe

Państwo

6. dobrobyt zbiorowy nie jest prostą sumą dobrobytów indywidualnych; państwo-wytwórca dóbr publicznych

7. niedoskonałości rynku (market failures) - rynek wytwarza zjawiska niekorzystne społecznie np. przedsiębiorstwo stara się rozwijać, aby bardziej oddziaływać na otoczenie → podwyższa się ceny a koszty produkcji są takie same albo wyższe

8. government failures - niedoskonałości aparatu biurokratycznego

6. niedostatek informacji

7. grupy interesów - grupy społeczne, które mają świadomość swojej odrębności oraz interesów ekonomicznych, które mogą być sprzeczne z interesem publicznym

8. W. N. Nordhaus - teoria cyklu politycznego - politycy przed wyborami obiecują społeczeństwu duże profity, gdy dochodzą do władzy obniżają poziom nakładów publicznych

9. odroczenie między decyzją administracyjną a reakcją podmiotów rynku

Poglądy ekonomistów

6. podejście liberalne (w USA; konserwatywne) zakłada, że państwo w ogóle nie powinno ingerować w działanie rynku z wyjątkiem wytwarzania usług publicznych i kontroli przestrzegania prawa

7. podejście socjaldemokratyczne zakłada, że państwo powinno być aktywne zarówno w sferze produkcji rynkowej jak i sferze redystrybucji PKB

Instrumenty mikroekonomiczne:

10. cła importowe, subwencje, kontyngenty, podmiotowo lub przedmiotowo zróżnicowane podatki

Polityka gospodarcza polega na określeniu celów działania gospodarki oraz stosowaniu metod, środków i sposobów osiąganiu tych celów, zgodnie z regułami nauk ekonomicznych. Polityka gospodarcza oznacza oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową - na jej dynamikę i strukturę, na stosunki ekonomiczne łączące wszystkie podmioty w państwie oraz jego relację gospodarcze z zagranicą.

Funkcje polityki gospodarczej:

• Funkcja alokacyjna

• charakter i wytwarzanie dóbr publicznych

• dylemat free riders (jeźdźców na gapę) dotyczy konsumentów, którzy korzystają z dóbr publicznych, którzy nic nie płacą lub płacą częściowo

• dylemat efektów zewnętrznych (externalities) - zjawiska odczuwane przez osoby trzecie nieuczestniczące w danym procesie rynkowych - korzyści zewnętrzne - niekorzyści

zewnętrzne

• troska o zachowanie dóbr kultury narodowej np. parki narodowe

• Funkcja redystrybucyjna

• społeczna potrzeba obniżania „kominów” dochodowych (skale podatkowe)

• społeczna potrzeba organizowania przez państwo opieki i pomocy socjalnej

• Funkcja stabilizacyjna

• utrzymanie w krótkim i średnim okresie stabilnego poziomu stopy bezrobocia, niskiej i względnej stabilnej stopy inflacji, poziomu kursów walutowych, równowagi obrotów bieżących w bilansie płatniczym kraju, równowagi budżetowej i zadłużenia publicznego

• realizacja funkcji stabilizacyjnej jest ukierunkowana na zachowanie w długim okresie stałego, wysokiego tempa wzrostu PKB

Rodzaje polityki gospodarczej

• Polityka systemowa - polegająca na tworzeniu przez władze państwowe nowych instytucji ekonomicznych rozumianych jako nowe „reguły gry” (przykładem jest polityka prywatyzacji sektora publicznego)

• Polityka makroekonomiczna, która jest ukierunkowana na całą gospodarkę lub na jej wielkie części obejmuje ona fiskalną politykę rządu oraz monetarną politykę banku centralnego

• Polityka mikroekonomiczna, która jest selektywnie ukierunkowana na poszczególne niewielkie części gospodarki, obejmuje m.in. politykę przemysłową, rozwoju regionalnego, politykę wzrostu zatrudnienia, politykę rozwoju nauki, techniki i oświaty, politykę społeczną, politykę rozwoju infrastruktury gospodarczej

Cele polityki gospodarczej:

• wzrost

• kontrola inflacji

• ograniczanie bezrobocia

• redystrybucja dochodów

Prowadzanie polityki gospodarczej zmienia do ustalenia i zagwarantowanie optymalnej relacji między wymienionymi celami.

Inflacja i bezrobocia

Krzywa Phillipsa: pokazuje tzw. wymienność między stopę inflacji (względnym przyrostem cen rynkowych w %) stopę bezrobocie (względnym przyrostem bezrobocia w %). Gdy stopa inflacji jest wysoka to aktywność gospodarki jest duża, a bezrobocie małe - i przeciwnie. Zgodnie z tym Keynowskim podejściem, rząd może wybierać różne kombinacje między wspomnianymi stopami, kształtując je za pomocą polityki fiskalnej (inaczej budżetowej)

INFLACJA ↔ DEFLACJA

5.12.2010r.

Cele polityki gospodarczej c.d

Wzrost gospodarczy i inflacja

Doświadczenie pokazuje, że tylko w krótkim okresie wzrost może być pozytywnie związany z inflacją. W długim okresie wzrost gospodarczy zależy od innowacji technologicznych (produktowych i produkcyjnych) oraz od usprawnień organizacyjnych w całej gospodarce.

♣Wpływ inflacji na wzrost gospodarczy:

• innowacje produktowe - wprowadzanie na rynek nowych produktów o wyższych parametrach techniczno-ekonomicznych

• innowacje produkcyjne - występujące w obszarze techniki produkcji

• innowacje organizacyjne - występujące na wszystkich szczeblach gospodarki narodowej

Cel: obniżka kosztów funkcjonowania

Technologia - wiedza ludzka o sposobie łączenia czynników produkcji

Technika produkcji - konkretne występujące w rzeczywistości połączenia czynników produkcji

Wysoka inflacja wywołując negatywne zjawiska zarówno o charakterze wewnętrznym jak i zewnętrznym podcina korzenie szybkiego wzrostu.

Skutki inflacji:

• powoduje straty pożyczkodawców

• dewastuje rachunek inwestorów potęgując niepewność co do przyszłych zysków

• powoduje wzrost stóp procentowych, które są kosztem pozyskania pieniądza

• powoduje zubożenie nisko wyposażonych konsumentów, zwłaszcza tych których dochody przyjmują formę tzw. transferów budżetowych (rent, emerytur I filara, zasiłków, stypendiów studenckich itd.)

Wzrost a ograniczanie bezrobocia

Przyrost netto = nowe miejsca pracy - utracone miejsca pracy

Szybki wzrost jest dodatnio skorelowany ze spadkiem bezrobocia. Państwo powinno prowadzić politykę wspierającą w długim okresie zaangażowanie zasobów i/lub zwiększenie ich produktywności. W krótkim okresie polityka fiskalna rządu powinna stabilizować koniunkturę tak, by zmniejszać bezrobocie cykliczne (koniunkturalne). Warunki, które muszą być spełnione to:

• wysoki wzrost powyżej 5%PKB

• postęp techniczny nie może być zbyt intensywny

Polityka makroekonomiczna - może stwarzać jedynie korzystne warunki

• Bieżąca polityka podtrzymania koniunktury (polityka typu Keynsowskiego) - polega na wzroście wydatków publicznych np. budowa stadionów i obniżaniu podatków (luzowanie fiskalne)

• Polityka długookresowa ukierunkowana na stworzenie korzystnych warunków makroekonomicznych:

• równowaga budżetowa

• równowaga bilansu handlowego i płatniczego kraju

• mały udział wydatków publicznych w PKB

• niski i stabilny poziom stóp procentowych

Wzrost a redystrybucja dochodów

W ekonomii istnieje pogląd, że duża redystrybucja dochodów - poprzez rozwinięty system opieki socjalnej - może korzystnie wpływać na skłonności ludzi do pracy, oszczędzania i inwestowania co nakręca wzrost gospodarczy. Wg odmiennego poglądu rozbudowana redystrybucja wymaga wysokich podatków, co z kolei zmniejsza zyski i inwestycje firm, a pracownicy ograniczają swą skłonność do pracy, w efekcie spada tempo wzrostu gospodarczego.

Redystrybucja dochodów a bezrobocie i inflacja

Redystrybucja dochodów od wyżej zarabiających do niżej zarabiających osób, które charakteryzują się większą skłonnością do konsumpcji może zwiększyć popyt globalny, a przez to również produkcję rynkową. Ożywienie w ramach cyklu koniunkturalnego ograniczy bezrobocie. Wysoka inflacja z kolei niekorzystnie wpływa na redystrybucje, a zwłaszcza na stałe dochody socjalne (np. emerytury). Można temu przeciwdziałać za pomocą tzw. waloryzacji tych dochodów w relacji do wskaźnika wzrostu cen.

9. zjawisko „free riders” - wzrasta ilość ludzi żyjących na koszt państwa

10. niekontrolowana redystrybucja dochodów

11. „taksflacja” - w wysokiej inflacji → podwyżka dochodów nominalnych dla podatników → zyskuje budżet państwa, bo podatnik przekracza próg podatkowy → działanie na krótką metę.

Narzędzia polityki gospodarczej w świetle podejścia popytowego (teorii J.M. Keynsa)

10. Powstanie teorii Johna Maynada Keynsa jako reakcja na światowy kryzys gospodarczy lat 1929-1933

11. Kształtowanie instrumentów polityki gospodarczej w oparciu o podstawowe założenia teorii J.M. Keynsa

8. stały wzrost dochodów dyspozycyjnych - rosły szybciej niż konsumpcja

9. gospodarki wysokorozwinięte cechują się nadmiarem kapitału, który jest potęgowany przez oszczędności → oszczędności stale przewyższają inwestycje, nierównowaga gospodarcza

• J.B. Say - prawo rynków - produkcja w sposób automatyczny jest absorbowana przez wydatki pracowników, nie ma nadprodukcji, ani bezrobocia. Keynes zdetronizował to podejście - destrukcyjna rola związków zawodowych; pracownicy część dochodów zaoszczędzali; zauważył, że monopole rynkowe miały tendencje do ograniczania podaży i podnoszenia cen; zauważył że stopa procentowa wcale nie jest tak elastyczne jak wynikało z teorii neoklasycznej (rynek nie był oczyszczany z nadmiarów i niedoborów).

Wniosek: podstawowym zadaniem rządu jest sterowanie popytem globalnym.

12. Sterowanie popytem globalnym (zagregowanym) jako fundamentalne zadanie rządu

Recesja - kryzys gospodarczy- zadaniem rządu jest prowadzenie ekspansywnej polityki fiskalnej mającej na celu zwiększenie popytu globalnego poprzez dodanie do popytu rynkowego popytu rządowego np. składanie zamówień na wykonanie zadań inwestycyjnych

Ożywienie gospodarcze - boom gospodarczy - istnieje niebezpieczeństwo przegrzania koniunktury, produkcja nie nadąża za popytem; restrykcyjna polityka fiskalna polega na ograniczeniu lub wyeliminowaniu wydatków oraz podniesieniu podatków; ma na celu ograniczenie popytu globalnego, a przez to zapobieganiu załamania koniunktury

Pojęcie luki PKB - różnica między potencjalnym PKB a rzeczywistym PKB; wytwarzany przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnej

13. Aktywna (dyskrecjonalna) polityka fiskalno-budżetowa instrumentem oddziaływania rządu na wielkość popytu zagregowanego.

Zdaniem Keynsa należało stosować dużą progresję opodatkowania dochodów osobistych tak aby wzrastały dochody budżetowe oraz redystrybucja do gospodarstw niżej uposażonych (← niska skłonność do oszczędzania); obniżanie stóp podatkowych dla firm inwestujących → wzrost popytu inwestycyjnego, wzrost w przyszłości produkcji rynkowej.

Deficyt budżetowy w okresie krótkim nie jest niczym nagannym, bo w okresie średnim i długim zostanie pokryty przez dochody budżetowe w czasie wzrostu gospodarczego.

14. Aktywna polityka pieniężna (monetarna) narzędziem kształtowania popytu inwestycyjnego przez bank centralny

Jest wątpliwy efekt mnożnikowy; podmiotem miał być rząd (dyskrecjonalna - uznaniowa polityka pieniężna zależna od stanu koniunktury). Jednak podmiotem powinien być niezależny Bank Centralny, który powinien prowadzić aktywną politykę pieniężną. Podstawowy instrument stopy procentowej; policy mix - określona relacja między polityką fiskalną a polityką pieniężną - ma istotne znaczenie dla koniunktury godpodarczej.

15. Polityka dochodowa jako środek rozwiązania dylematu stałych cen i pełnego zatrudnienia.

Początkowo sądzili, że przyczyną inflacji pełzającej była presja popytowa. Jednak zjawiska. Jednak zjawiska stagflacji → rewizja tego poglądu. Przyczyną inflacji i złej koniunktury jest dążenie sprzedawców na rynku do zajęcia pozycji monopolistycznej → monopoliści mogą ograniczyć podaż i podnosić ceny. Aby przeciwdziałać kontroli wzrostu płac i windowania cen monopolowych. Zmniejsza oczekiwania inflacyjne i działa korzystnie na spadek stopy procentowej.

16. Wpływ polityki pobudzania popytu globalnego na sytuację w handlu zagranicznym.

Dostrzegali niebezpieczeństwa w sferze bilansu handlowego kraju (zestawienie płatności z tytułu transakcji handlowych między podmiotami krajowymi a otoczeniem międzynarodowym). Wzrost importu - ujemne saldo bilansu handlowego i płatniczego. Przeciwdziałanie - bodziec wzrostu exportu.

Podsumowanie - WAŻNE DO EGZAMINU

Cechy charakterystyczne:

11. Stopień wykorzystania potencjału gospodarczego zależy od popytu globalnego zaś czynniki podażowe są wtórne.

12. Równowaga w gospodarce może wystąpić przy różnych wykorzystaniu potencjału i różnej stopie bezrobocia.

13. Wzrost popytu globalnego wywołuje tzw. efekt mnożnikowy po stronie PKB (dochodu narodowego).

14. Pieniądz aktywnie oddziałuje na produkcję i zatrudnienie.

15. Państwo powinno aktywnie prowadzić aktywną dyskrecjonalną (uznaniową) politykę fiskalną i pieniężną.
    

Narzędzia polityki gospodarczej proponowane przez neoklasyków

• Monetaryzm ( M. Friedman, A. Metzler, D. Laidler)

• Gospodarka jest stabilna, gdy nie zakłóca się działania rynku.

• W polityce gospodarczej decydującą rolę odgrywa polityka pieniężna, a rząd powinien ograniczyć swą działalność do niektórych usług publicznych.

• w zakresie ochrony obywateli z zewnątrz

• państwo powinno chronić jednostki przed zagrożeniem stwarzanym przez innych obywateli

• państwo powinno dbać o umacnianie w kraju demokracji w znaczeniu politycznym i ekonomicznym

• państwo powinno sprawować opiekę nad jednostką, które w jakiś sposób są upośledzone przez los

• aktywna polityka pieniężna nie jest w stanie ustabilizować gospodarki - zakłóca ona działanie mechanizmu rynkowego

• znaczenie opóźnień czasowych - podmioty rynku nie reagują na sygnały fiskalne od razu, co najmniej 6 miesięcy

• iluzja pieniądza - w okresie krótkim prowadzą swój rachunek ekonomiczny w oparciu o wielkości nominalne, ale w okresie dłuższym zaczynają uwzględniać wartości realne

• kształtowanie,powiększanie wydatków publicznych na długą metę nie kształtuje wartości realnych produkcji i zatrudnienia - pieniądz neutralny w stosunku do wzrostu gospodarczego

Skutek: wzrost cen rynkowych

Cel polityki gospodarczej: walka z inflacją, stabilizacja poziomu cen

• Szkoła racjonalnych oczekiwań (R. Lucas, G. Becker, T. Sargent)

• Polityka gospodarcza powinna uwzględniać fakt, że ludzie przejawiają oczekiwania wobec zamierzeń polityków gospodarczych.

• Wszelakie formy aktywnej (dyskrecjonalnej) polityki są mało skuteczne lub w ogóle nie są przydatne, konieczne są jej trwałe reguły.

• Polityka gospodarcza powinna kłaść nacisk na stabilizację cen i stymulowanie podaży towarów rynkowych.

Zakłócenia na rynku potrafią być niwelowane przez racjonalne dostosowanie się ze strony firm i konsumentów.

Rząd powinien kłaść nacisk na stabilizację cen i wzrost podaży poprzez:

• zapewnienie wiarygodności swojej polityki

• poprzez utrzymanie stałych reguł gry

• minimalizowanie ingerencji w działanie rynku

• Nowa szkoła austriacka (F. Von Hayek)

Optymalnym mechanizmem koordynowania działań firm i konsumentów jest rynek, który umożliwia pozyskiwanie informacji oraz ich weryfikację poprzez system cen w warunkach wolnej konkurencji.

• duża niepewność procesów gospodarczych

• informacja ekonomiczna jest trudno dostępna i rozproszona

• są najlepszym systemem alokacji produktów i stale doskonalą się w pozyskiwaniu informacji i trafnym podejmowaniu decyzji

• państwo powinno ograniczać się do bycia aktywnym w dziedzinie rozwiązań instytucjonalno - prawnym, które stanowią ramy gospodarki i na nich powinny koncentrować działania państwa, a nie na rynku (pewne znaczenie ma jednak polityka pieniężna)

• nie powinno angażować się w redystrybucję PKB

• duże znaczenie: rynkowy pierwotny podział dochodów - relacje między wydajnością pracy a wysokością płacy roboczej

• zjawisko patrona - klienta

19.12.2010r.

Teoria wyboru publicznego public choice theory (M. Olson, K. Arrow, J.M. Buchanan)

1. Za pomocą instrumentów ekonomicznych opisuje ona zjawiska będące domeną sfery polityki.

2. Instytucje państwowe wskutek pewnych wad procesów wyborczych i zachowań polityków stale się rozrastają, ograniczając wolności obywatelskie (m.in. kwestia iluzji podatkowej i deficytu budżetu).

3. Problem tzw. Politycznego (wyborczego) cyklu ekonomicznego.

4. Model Dawsona: demokracja jest politycznym rynkiem na którym wyborcy wymieniają z partiami oddane głosy na programy i określona działania rządu.

5. Model Olsona: społeczeństwa składają się z wielu grup interesów, które nie pozwalają osiągnąć społecznego optimum w drodze negocjacji: działanie tzw. dystrybucyjnych koalicji obniża efektywność gospodarki. Zjawisko „krótkiej kołdry” potrzeby są większe niż dostępne środki

- ostre sprzeczności interesów

- obywatele sygnalizują swoje preferencje za pomocą głosowania

- partie polityczne wytwarzają „produkty” czyli programy polityczne

- hipoteza Lewiatana - aparat biurokratyczny wykazuje tendencje do stałego rozrastania co w skutku ogranicza swobodę obywatelską

V. Ekonomia podaży (J. Gilder, A. Laffer, R. Mundell - noblista 1999r.)

1. W długim okresie system rynkowy jest stabilny, a w przebiegu procesów gospodarczych decydującą rolę odgrywa jednostka, państwo stanowi jedynie „balast” dla gospodarki.

2. Poprzez politykę fiskalną ukierunkowaną na obniżkę ciężarów podatkowych, państwo powinni stymulować podaż rynkową.

3. Polityka monetarna powinna zwalczać inflację za pomocą kształtowania podaży pieniądza.

Cechy:

- Obok monetaryzmu kierunek myślenia, który na przełomie lat 70/80 odegrał istotną rolę w zakresie przeformułowania celów i instrumentów polityki gospodarczej. Wielka Brytania Margaret Thatcher i USA R. Regan (większy pragmatyzm)

- Antyetatyzm - krytyka roli państwa skierowana w system podatkowy

- Tax burdens - ciężary podatkowe

- Obciążenia podatkowe podmiotów rynku powinny być traktowane jako zakłócenia rynków dlatego, że stawki podatkowe (Vat, akcyza) wykrzywiają system cen rynkowych

- Dystansowanie się do tezy A. Smitha o „niewidzialnej ręce rynku”

- Kreatywna przedsiębiorczość managerów - może uaktywnić się tylko w warunkach wolnej konkurencji, natomiast monopole rynkowe zabijają kreatywność

- „Teoria rozwoju gospodarczego” Josef Schumpeter

POLITYKA PIENIĘŻNA (MONETARNA)

Prowadzona przez Bank Centralny

1. Jest ona uznawana za jeden z filarów polityki makroekonomicznej. Bezpośrednim jej celem jest ograniczanie ilości pieniądza w obiegu do wielkości niezbędnej do realizacji przez pieniądz jego funkcji lub prościej - dla realizacji celu inflacyjnego ( punktowy np. 2% bądź przedziałowy np. od 0-2%).

2. Pośrednim celem polityki monetarnej jest odpowiednia korelacja przyrostu podaży pieniądza z przewidywanym przyrostem produktu narodowego, stopa procentowa, kurs walutowy, wolumen udzielanych kredytów.

3. Przedmiotem zainteresowania polityki monetarnej jest pieniądz, który spełnia 3 funkcje:

- środka wymiany

- środka płatniczego

- miernika wartości ,środka przechowywania wartości

Pieniądz szczególne dobro o najwyższym stopniu płynności, może być wymieniony na dobro w czasie i przestrzeni, powszechny ekwiwalent

4. Istniejący w każdym kraju system bankowy obejmuje rozwiązania prawno-instytucjonalne oraz tworzące ten system podmioty: Bank Centralny (emisyjny), banki komercyjne i (samodzielny lub nie) organ nadzoru bankowego.

5. Istnieją 2 zasadnicze modele systemu bankowego: anglo-amerykański oraz kontynentalny. W 1 modelu kluczową rolę w dziedzinie mobilności i alokacji kapitału odgrywa rynek finansowy, zaś banki są w dużym stopniu wyspecjalizowane. W 2 modelu natomiast dominują uniwersalne banki obsługujące zarówno działalność bieżącą, jak i inwestycyjną. Aktualnie te dwa systemy zbliżają się do siebie.

6. Realizatorem polityki pieniężnej jest Bank Centralny (w Polsce NBP) utrzymanie stabilnego poziomu cen. Organy NBP powoływany przez Sejm Prezes, Rada Polityki Pieniężnej i Zarząd. Dotychczasowy organ nadzoru bankowego został włączony do Organu Nadzoru Finansowego.

7. Bank Centralny może osiągać swe cele za pomocą następujących rodzajów instrumentów:

1. Bezpośrednich instrumentów kontroli administracyjnej - ustalane przez RPP poziom stóp procentowych, kursu walutowego o ile prowadzi taką politykę, w Polsce nie ustala kursu walutowego.

2. Pośrednich instrumentów rynkowych - operacje otwartego rynku - Bank Centralny albo sprzedaje albo kupuje papiery wartościowe na otwartym rynku

3. Nadzwyczajnych i uzupełniających instrumentów - doradztwo, udostępnianie informacji finansowej lub udzielanie rekomendacji.

8. Model polityki pieniężnej opartej na instrumentach bezpośrednich:

1. Aktywna polityka pieniężna jest realizowana za pomocą dyskrecjonalnych instrumentów oddziałujących na rynek pieniężny (teoria J.M. Keynsa)

2. Szczególną rolę odgrywa stopa procentowa i operacje otwartego rynku.

3. Aktywna polityka pieniężna wspiera funkcjonowanie tzw. polityki sektorowej

Funkcje Banku Centralnego:

- funkcja emisyjna

- bank gospodarki narodowej

- bank banków - bank rezerwowy wobec banków komercyjnych

- stopa procentowa związana z kredytem bezpośrednim

- kredyt lombardowy - krótkoterminowy udzielany pod zastaw weksli finansowych

- kredyt refinansowy - Bank Centralny nabywa weksle finansowe od banku komercyjnego, stopa refinansowa

Wskaźnik rezerw obowiązkowych - instrument administracyjny, określa jaka część ogółu rezerw pieniężnych banków komercyjnych powinna być odprowadzona do Banku Centralnego na oprocentowany rachunek rezerwowy.

9. Model polityki pieniężnej opartej na instrumentach pośrednich:

1. Model nawiązuje do ilościowej teorii pieniądza (monetaryzmu) wykorzystując pośrednie instrumenty rynkowe

2. Polityka jest podporządkowana długookresowym regułom, pasywna i polega na dostosowaniu podaży pieniądza do zmian podaży globalnej

3. Współcześnie ten model polityki pieniężnej charakteryzuje się tzw. bezpośrednim celem inflacyjnym

Podejście makroekonomiczne - w przypadku recesji Bank Centralny powinien zwiększyć podaż pieniądza skupując papiery wartościowe, a ponadto powinien obniżyć stopę procentową oraz wskaźnik rezerw obowiązkowych; w przypadku ożywienia gospodarczego - groźba przegrzania koniunktury; ograniczenie podaży pieniądza, wskaźnika rezerw obowiązkowych w bankach komercyjnych

Kiedy Bank Centralny sprzedaje papiery wartościowe:

- Wówczas gdy ściąga z rynku określoną ilość pieniądza (ogranicza podaż pieniądza); w warunkach nasilającej się inflacji

- Bank Centralny skupuje na otwartym rynku papiery wartościowe pompując do gospodarki dodatkową ilość pieniądza - wzrasta podaż pieniądza np. gdy jest zła koniunktura gospodarcza

10. Efektywny nadzór bankowy

1. Warunki wstępne ( w tym prawne) istnienia efektywnego systemu nadzoru bankowego

2. Podmiot nadzoru bankowego wydaje licencje bankowe do prowadzenia działalności kredytowo-depozytowej

3. Podmiot nadzoru bankowego określa regulacje i tzw. wymagania ostrożnościowe

4. Nadzór bankowy prowadzi pewne formy inspekcji i kontroli analitycznej

5. KE sformułowała zasady prowadzenia nadzoru bankowego w Unii Europejskiej

Współczesne Banki Centralne polityka pasywna; mają bezpośredni cel inflacyjny

11. Europejski Bank Centralny

1. EBC oraz Banki Centralne członków UE tworzą Europejski System Banków Centralnych (ESBC) tzw. UE-15, a także tzw. Euro-12

2. Zadaniem EBC jest zapewnienie stabilności cen w strefie euro oraz utrzymanie siły nabywczej euro

- planowanie i realizacje polityki pieniężnej w strefie euro

- emisja gotówkowego pieniądza euro

- wymiana euro wobec walut trzecich i zarządzanie rezerwami euro

c) EBC i narodowe Banki Centralne są niezależne względem rządów i nie mogą finansować deficytów budżetowych

12. Istota polityki kursowej

1. Jest częścią polityki makroekonomicznej (choć nie zawsze w praktyce jest realizowane i obejmuje działania instytucji publicznych, kształtując kurs walutowy oraz funkcjonowanie rynku walutowego

2. Waluta i jej rodzaje, a także podstawowe teorie - walutowa i bankowa

3. System waluty automatycznej, złotek oraz system waluty kierowanej, wymienialność walut

---