56185

materii natomiast jest ona jednostką w ramach tego gatunku. Jednostka jako jednostka jest niepoznawalna - to, co w niej poznawalne to forma.

Rzeczy się indywidualizują dzięki materii (książka jest danym egzemplarzem, należącym do gatunku książki). Materia może być rozumiana jako:

a.) Materia pierwsza - podłoże przemian, podłoże aktualizowania się danego bytu. Ale podłoże, będąca samo w sobie czymś wyłącznie potencjalnym i całkowicie nieokreślonym (niepoznawalnym).

b) Materia druga - określona wymiarami czasoprzestrzennymi. To inaczej - materia signata - coś podpadające pod zmysły.

Dopełnieniem określanej materii jest określająca forma. Określoność rzeczy bierze się tylko z formy. Materia nie mająca określoności jest z konieczności nieokreślona - jest tylko czynnikiem potencjalnym.

C. Akt - możność

1.    Forma nie wystarcza do tego, aby wytłumaczyć zmianę. Forma jest tym w bycie, co jest jego aktem - tym, co spostrzegamy, co się dzieje z np.: ziarnem to już aktualizacja, ale musi to mieć pewne podłoże potencjalne. Aktem jest to, co urzeczywistnia, realizuje, doskonali pośrednio lub ostatecznie samą możność. Akt jest więc doskonałością rzeczy.

2.    Możność - przejawia się jako

a.    Zdolność posiadania, przyjmowania, doznawania i nabywania doskonałości dotąd nie posiadanej. Taką możność nazywamy bierną

b.    Zdolność do wywoływania, wytwarzania, powodowania zaistnienia jakiejś doskonałości w bycie dotąd jej pozbawionym. Taką możność określamy jako czynną.

Geniusz Arystotelesa opierał się na odkryciu korelacji aktu i możności. Dla Platona, Parmenidesa wszystko było aktem - dla Heraklita możnością. Kategorie - definicje Arystotelesowskie przejmuje Tomasz.

Novum, jakie w odniesieniu do struktury bytu, zauważa Akwinata, wyraża się w dostrzeżeniu i dowartościowaniu złożenia bytu z istoty i istnienia. Zrąb swych przemyśleń w związku z tym zagadnieniem św. Tomasz zawarł w dziełku „De Ente et Essentia” - „O bycie i istocie”. Centralnym problemem jest dla niego problem istnienia.

Istota - cztery znaczenia tego słowa.

ISTOTA:

1.    (|uidditas - coś-owatość (nie ma odpowiednika w języku polskim) - istotność, czym rzecz jest

2.    essentia (esencja) - od słowa „esse” - bytowość (termin stosowany w Rzymie m. in. Przez Cycerona)

3.    forma - intelligibilność

4.    natura - istota w działaniu

Ad 1