80077

Ideologia złotej wolnośd w Polsce:

a)    magnackie koterie:

Wiek XVII nie byl dla Rzeczypospolitej wiekiem pomyślnym, nie powiodła się realizacja wszystkich tendencji reformatorskich doby odrodzenia. Pojawił się. nie spotykany do tej pory. kryzys gospodarki foIwarczno-pańszczyźnianej. Demokracja szlachecka w rzeczywistości przedstawiała się jako oligarchia magnacka. W XVII w., obok gospodarki upadły również: poziom tecluuki. nauki, rzemiosła i handlu. Zaostrzyły się antagonizmy społeczne (ucisk cliłopa, upadek miast. itd ). które pogłębiły i tak anarchistyczne nastroje w kraju (liberum veło - 1651 r., rokosze Zebrzydowskiego i Lubomirskiego, wojny domowe - powstanie Chmielnickiego, potop szwedzki). Polska w XVII wieku odgrywała już coraz mniejszą rolę - podupadł jej autorytet.

Takiej, niekorzystnej sytuacji nie zmieniły nawet czasy saskie, a wręcz przeciwnie doszło do pogłębienia kryzysu polityczno-gospodarczego (nastąpiła deformacja instytucji politycznych, która wyrażała się przede wszystkim w decentralizacji suwerermości, osłabieniu władzy monarszej). Władza króla elekcyjnego i tak mocno ograniczona m in. przez Artykuły Heruykow^kie została dodatkowo osłabiona przez rządy niekontrolowanych i nieodpowiedzialnych ministrów. Destrukcja ustroju państwa powodowała, że nad interes narodowy przedkładano interes prywatny - to prowadziło Polskę rrieuclirormie ku anarcliii. Taki. a nie inny stan rzeczy, umożliwił rnagnaterii na faktyczne dysponow^rarue władzą zwierzcluiią w państwie (w samej rnagnaterii panowały także ostre konflikty, które potęgowały rozkład państwa), a tym samym hamował wszelkie próby sanacji ustrojowej.

b)    zasady demokracji szlacheckiej:

polska szlaclita miała poczucie doskonałości ustroju politycznego Rzeczypospolitej (przytaczano na ten temat liczne argumenty i doktrynalne uzasadnienia)

sarna zasada demokracji szlacheckiej eliminowała udział w rządzeniu iruiyrn warstwom, aniżeli szlacheckiej

prawdziwy rozkwit ideologu ..złotej wolności" przypadł na drugą połowę XVII w. i czasy saskie wolność - identyfikowana z ogółem szlaclieckich przywilejów - stała się naczelnym pojęciem politycznym, podstawową zasadą ustrojową, wytyczną działania, umacniała status quo

-    ideow^rej pożywki dla koncepcji demokracji szlacheckiej dostarczała ideologia sarmatyzmu, głosząca przewagę Polski trąd itmymi państwami oraz wyższość polskiej szlachty nad itmymi klasami społecznymi

argumentowano, że doskonałość państwa polskiego jest rezultatem zwycięstwa szlachty nad irmymi stanami, a w tym także nad królem

-    cechy charakterystyczne demokracji szlacheckiej:

1)    równość wobec praw wszystkich członków stanu szlaclieckiego

2)    zasada wolnej elekcji (prawo każdego szlachcica do wzięcia udziału w wyborze monarchy)

3)    liberum veto - głos w olny

4)    prawo oponr wobec króla nie wypełniającego Artykułów' Henrykowskich

5)    głęboki konserwatyzm - nieclięć w^robec jakiclikolwiek reform