95354

Problem irlandzki w XX wieku

Irlandzkim problemem można nazwać relacje pomiędzy Wielką Brytanią i Irlandią - integralną częścią Korony Brytyjskiej, która dążyła do niepodległości. Wybuch 1 wojny światowej zaktywizował irlandzkie ruchy niepodległościowe. Niezadowolenie ze sposobu sprawowania rządów i narastająca nędza doprowadziły do zorgaiuzowanego oporu przeciw panowaniu brytyjskiemu. Powstanie Wielkanocne z 1916 doprowadziło do uzyskania niepodległości w 1919. Proklamowanie Republiki Irlandii wywołało sprzeciw mieszkańców Irlandii Północnej zwanej Ulsterem, którzy opowiadali się za zachowaniem związków z Wielką Brytanią. W konsekwencji doszło do wybuchu wojny domowej, w której rozejm zapadł dopiero w 1921. kiedy brytyjski premier D. Lloyd George doprowadził do konferencji pokojowej. Na mocy traktatu londyńskiego z 1922 powstało Wolne Państwo Irlandzkie o statusie dominium brytyjskiego, w obrębie Korony Brytyjskiej pozostała Irlandia Północna. Pełna niezależność Irlandii osiągnięta została dopiero w 1949, kiedy oficjalnie proklamowano Republikę Irlandii nie będącą częścią brytyjskiej VVspóbioty Narodów. Nie doprowadziło to jednak do zakończenia krwawego konfliktu, którego celem było dążenie do zjednoczenia wyspy.

Ulster, ze stolicą w Belfaście zamieszkują protestanci (56%) i katolicy (43%). Ekstremiści katoliccy nie pogodzili się z utratą jedności i ich organizacja IRA(Irlandzka Armia Republikańska) podjęła walkę o zjednoczenie kraju. W latach 60. kryzys się zaostrzył, walki uliczne przerodziły się w wojnę domową w której po drugiej stronie znalazły się bojówki ekstremistów protestanckich. Niezbędne stało się wprowadzenie do Ulstem wojskowych sił brytyjskich i stała kontrola sytuacji. To jednak tylko wzmocniło tuenawiść i wzmogło walki oraz akcje terrorystyczne. Rząd brytyjski z jednej strony demonstrował dążenie do pokojowych rozstrzygnięć, a z dnigiej prowadził politykę rozwiązań militarnych. Ich symbolem stały się wydarzenia z 30 stycznia 1972, kiedy które zyskały nazwę "Krwawej niedzieli". Od salw brytyjskich spadodironiarzy zginęło wówczas 13 osób.

W 1972 rząd brytyjski zawiesił prace parlamentu póbiocnoirlandzkiego i wprowadził w Ulsterze rządy bezpośrednie. IRA przeniosła też akcje terrorystyczne na grunt rdzennej Wielkiej Brytanii. Od lat 80. sytuacja w Irlandii Północnej zaczęła zmierzać w kierunku normalizacji poprzez podjęcie pierwszych kroków mających na celu przywrócenie pokoju w Irlandii Północnej oraz możliwość przywrócenia jakiejś formy samorządu w Ulsterze. 1985 toczyły się poufne rozmowy na temat zawarcia porozumienia między Wielką Brytanią a Republiką Irlandzką w celu zacieśnieiua współpracy dla znalezienia skutecznego rozwiązania problemu ulsterskiego.

Do rozmów powrócono w 1994, kiedy IRA ogłosiła rozejm, został on zerwany w 19%, a IRA dokonała kolejnego zamachu w Londynie. W lipcu 1997 rozpoczęła się kolejna faza rozmów inicjowanych przez nowego premiera T. Blaira. Po raz pierwszy do rokowali zasiedli obok premierów Wielkiej Brytanii i Irlandii przeciwnicy z Siim Fein - politycznego skrzydła IRA - G. Adams i D. Trimble z ramienia unionistów protestanckich, którzy uzgodnili porozumieiue podpisane w kwietniu 1998.

Uznaje ono. iż połączenie Ulstem z Irlandią i wszelkie zmiany w jego statusie muszą być zaakceptowane przez większość jego mieszkańców. Akceptuje się odrębność narodową katolików uważających się za Irlandczyków. Głównym organem władzy będzie parlament, w którym zasada proporcjonalności ochroni katolików przed całkowitą dominacją ze strony protestantów. Powstaje Rada Północ-Południe skupiająca przedstawicieli Dublina i Ulsteru, więźniowie z IRA wychodzą na wolność.

Referenda w Irlandii i Ulsterze z 22 maja 1998 przyniosły zwycięstwo zwolennikom pokoju i porozumienia. Konflikt w ciągu 28 lat pochłonął 3228 ofiar i 67 tys. rannych.

W lipni 2005 IRA ogłosiła koniec walki zbrojnej. Rozbrojenie zakończono we wrześniu 2005, akcję potwierdziła Międzynarodowa Niezależna Komisja Rozbrojeniowa. IRA zadeklarowała używanie wyłącznie pokojowych metod w dalszej walce o zjednoczenie Irlandii.