98674

słowiańskiej ok. I- IV w pod wpływami rzymskimi. Inni badacze uważają, że piec jest wytworem Słowian.

Istnieje kilka hipotez dotyczących powstania pieca piekarskiego z paleniskiem: „1. Powstał z obudowania paleniska otwartego. 2. Oba elementy mają różną genezę i związały się konstrukcyjnie później, na ziemiach Polski, 3. Jeden z elementów dołączył się później do istniejącego wcześniej elementu”¹,4. Przejęcie pieca przez Słowian i połączenie go z rodzimym ogniskiem.

Inna teoria mówi o przekształceniu w piec piekarski glinianego klosza. Klosz ten jest ruchomy, a w jego wnętrzu można piec tylko jeden bochenek na otwartym ognisku pod żarem

1    gorącym popiołem Klosze takie były znane już w epoce brązu. Teoria ta dotyczy głównie terenów bałkańskich, ponieważ tam gliniane klosze występują najczęściej, ale również występowały na terenie Siedmiogrodu

Kolejna teoria wywodzi piec piekarski od pieca laziebnego. Danych na temat takich pieców dostarczają źródła pisane, ponieważ nie odnajduje się ich w materiale archeologicznym. Były wykonywane głównie z kamienia, ale pojawiały się także gliniane Badania łaźni w Gnieźnie nie wykazują obecności pieca kamiennego, a jedynie kamiennego dna łaźni, natomiast piec laziebny z Gródka pod Równem byl gliniany, a kamienie występowały jedyrue na piecu.

Piece kamienne spotykane są na Rusi, jednakże pierwszy powstał w Perejeslawiu dopiero w 1090 roku, prawdopodobnie pod obcym wpływem Dane archeologiczne wykluczają możliwość pojawienia się pieców kamiennych przed glinianymi, dlatego wywodzenie pieca piekarskiego z kamiennego pieca laziebnego jest bezzasadne.

Można wydzielić różne typy pieców piekarskich, ze względu na różne kryteria. I tak wydzielamy: 1. Ze w^rzględu na formę a) kopulaste, b) połcylindryczne. 2. Ze względu na konstrukcję a) posiadające posadzkę na równi z ziemią, b) podwyższone na trzonie, 3. Ze względu na materiał a) gliniane, b) kamienne, c) murowane z cegły (mogą stanowić kontynuację formy glinianej bądź kamieiuiej), 4. Ze względu na usytuowanie a) w izbie przy ścianie działowej od sieni, b) w izbie przy ścianie naprzeciwległej do ściany dzielącej izbę od sieni, c) w sieni, d) wystające z sieni poza ścianą licową domu. e) wolnostojące.

Najdawniejszą formę pieców piekarskich w Polsce stanowią prostopadlościenne gliniane bryły na konstrukcji z drewnianych paląków. Posadzka pieca znajdowała się ok. 60- 80 cm nad ziemią, całość wsparta była na slupach, pod którymi znajdowała się wolna przestrzeń (używano jej jako pomieszczenie dla kur, a czasem jako piwniczko) Typowy dla obszarów Polski jest piec piekarski z nalepą jako paleniskiem otwartym przed otworem pieca. Nalepa to inna nazwa glinianego trzonu o szerokości ok. 60 cm i wysokości ok 80 cm. W najstarszy ch chałupach służył do wygarniania żani i odstawiania garnków, później byl używany do gotowania Ogień rozpalano na trzonie, garnki wstawiano prosto do ognia, bądź stawiano na cegłach, późniejszym czasie wykorzystywano do tego koziołki na trzech lub czterech nogach.

1

   K. Kwaśniewski, Paleniska i piece w polskim budownictwie ludowym, Wrocław 1963, s.