3784498358

zasadę podejmowania spotkań biznesowych w większej grupie osób, szczególnie z wykluczeniem miejsc nieformalnych, znajdujących się poza siedziba firmy (np. restauracje). W sytuacji złożenia propozycji korupcyjnej wskazane jest na początku poinformowanie przełożonych, w wyjątkowej sytuacji (przy posiadaniu mocnych, niekwestionowanych dowodów) zgłoszenie sprawy organom ścigania.

Wnioski i rekomendacje

Podsumowując badania, widać wyraźnieje przedstawiciele poszczególnych grup zawodowych posiadają względnie rozbudowane reprezentacje korupcji. Pojawiają się również różnice pomiędzy sposobami analizy korupcji w obszarze bezpośredniego doświadczenia zawodowego poszczególnych grup. W grupach, co do których można podejrzewać, że korupcja jest poważnym problemem (administracja, lekarze) jest ona analizowana na poziomie bardziej konkretnym, badani generują o wiele więcej przykładów potencjalnych bądź rzeczywistych sytuacji korupcyjnych. Także pojawiają się różnice w kwestii analizy przyczyn i konsekwencji korupcji. W grupie przedstawicieli administracji i lekarzy dominowały wyjaśnienia odwołujące się do presji czynników sytuacyjnych, presji środowiska, czynników kulturowych (głęboko zinternalizowane nawyki), organizacyjnych, natomiast w grupach, które nie sygnalizowały problemu korupcji w swoich środowiskach (przedstawiciele mediów, organizacji pozarządowych) dominowały wyjaśnienia odwołujące się do różnic indywidualnych (grupa nieetycznych osób wewnątrz środowiska, która podejmuje takie działania), także w tych grupach spontanicznie rozszerzano zakres pojęciowy korupcji na inne obszary patologii zawodowej.

Reprezentacje zjawiska korupcji nie zmieniły się znacząco pomiędzy pierwszym i drugim badaniem. Fakt, że badani są przyzwyczajeni do myślenia swoimi kategoriami, może wskazywać na to, że problem korupcji nie jest dla nich problemem nowym, ich wiedza na ten temat miała okazję kształtować się we względnie długim okresie. Większość badanych podkreślała pozytywny wpływ szkolenia, głównie w zakresie uporządkowania już posiadanej wiedzy, upewnienia się w swoich przeczuciach, opiniach, a przede wszystkim umocnienia w postawach.

Z punktu widzenia przyszłych badań, warto skupić się na analizie tych środowisk zawodowych, w obrębie których stosunkowo łatwo dotrzeć do badanych, którzy mogą mieć coś interesującego do powiedzenia o zjawisku korupcji szczególnie w perspektywie pierwszej osoby, odwołując się bądź do własnych doświadczeń, bądź bezpośrednich obserwacji w miejscu pracy. Rekomendowane grupy to przedstawiciele administracji, lekarze, także przedstawiciele szkolnictwa wyższego, prawnicy. Badani ze środowisk potencjalnie zagrożonych korupcją w większości przypadków są świadomi tego, jakim zagrożeniem jest korupcja, a ich spontaniczne, naturalne definicje tych sytuacji są dobrze rozwinięte. Stworzone przez badanych typologie sytuacji korupcyjnych, ich przyczyn i konsekwencji, mogą być źródłem dla stworzenia nowych narzędzi badawczych, zarówno kwestionariuszy jak i scenariuszy wywiadów ustrukturyzowanych, za pomocą których będzie można w sposób bardziej precyzyjny dotrzeć do interesujących zjawisk i problemów w obszarze korupcji. W trakcie badania pojawiło się również kilka ciekawych szczegółowych wątków badawczych, takich jak np. sposoby „budowania” sytuacji korupcyjnej przez konkretnych aktorów, różne postaci racjonalizacji podejmowanych działań, sytuacje „graniczne" pomiędzy korupcją a innymi zachowaniami patologicznymi w danym środowisku zawodowym. Dokładniejsze zbadanie tych tematów może być korzystne przy pracach nad bardziej realistycznymi programami przeciwdziałania korupcji.

Ostatnim problemem jest kwestia określenia gotowości badanych do działania we własnym środowisku w momencie konfrontacji z sytuacją korupcyjną. Akcje szkoleniowe zwiększyły świadomość moralną, umocniły badanych w określonych postawach. U niektórych badanych w trakcie drugiego badania pojawiły się bardziej dojrzałe wypowiedzi odnośnie analizy sytuacji przeciwdziałania korupcji. Dojrzałość przejawiała się głównie w bardziej kompleksowym zrozumieniu różnego rodzaju przeszkód związanych z bezpośrednim przeciwdziałaniem korupcji, badani zdawali sobie sprawę z różnego rodzaju ponoszonych kosztów, które wiążą się z faktem aktywnego przeciwdziałania. Wzbudzenie postawy refleksyjnej w tym zakresie może być dobrym punktem wyjścia dla bardziej dogłębnej analizy swojego funkcjonowania we własnym w środowisku zawodowym.