8083678384

157

ACH, TEN „TIOMNYJ MOROK CYGAŃSKICH PIESIEN.

poczuć można było także w Dancingu Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej⁴⁶, na co zwrócił uwagę od razu Zawodziński; ale to właśnie „poeta grecko-cygański”, jak Gałczyńskiego nazwał Władysław Broniewski⁴⁷, z rosyjską, Błokowską cy-gańszczyzną zw iązał się najściślej. Sami zresztą czytelnicy poezji „Maga w cylindrze” (określenie Janusza Rohozińskiego⁴⁸) wyraźnie to wyczuwali. Jerzy Zagórski, redaktor „Żagarów”, wspomina np., jak w latach trzydziestych czytano w Legaciszkach nad Wilią, pod Wilnem, w akademickiej kolonii wypoczynkowej, poemat Koniec świata, a obecny na wieczorze Miłosz, zaskoczony melodyjnością utworu, zauważył w niej jakieś odbicie rytmów występujących „w popularnej na wpół polskiej, na wpół rosyjskiej piosence”⁴⁹. Wyczulony na najsubtelniejsze ślady nawiązań do literatury^- rosyjskiej Zawodziński, recenzując wydane w 1937 r. Utwory poetyckie autora Porfiriona, nazw ał go nawet z tego powodu „Wesołym dekadentem a la russe”, wskazując, jak głęboko ukształtował je „tiomnyj morok cygańskich piesien [...]”⁵°. O stosunku Gałczyńskiego do romansów cygańskich pisali także wielokrotnie bliscy i przyjaciele poety: Stefan Flukowski podkreślał np., że wiersz - Włożę spodnie czarne, cmentarne, świadomie był „mieszanką sentymentalnego liry zmu i satyrycznej parodii. [...] Romans wydrwiwający romans, szyderstwo z modnych przebojów^-. Kpina z wszelkich chandr i spleenów”⁵¹. Córka Gałczyńskiego Kira wspomina natomiast, jak to w domu za sprawą kobiet zakochanych w „kokainowych” piosenkach Wertyńskiego, tzn. za sprawą Natalii i jej samej, rozbrzmiewał Sumasszedszyj szarmanszczik, wywołując lawiny drwin, żartów i niemiłosiernych kpin ojca⁵². Bo tu trzeba podkreślić, że recepcja rosyjskiej cygańszczyzny w twórczości Gałczyńskiego wpisana została w ramy - właściwych poetyce tego autora - skłonności satyryczno-groteskow ych oraz tzw. „międzyobie-gowego intertekstualizmu” (termin Erazma Kuźmy⁵³), przejawiającego się w nawiązaniach do obiegu popularnego i do gatunków jarmarcznych. Jednym słowem - recepcja ta polegała w znacznej mierze na sparodiowaniu rosyjskiego romansu cygańskiego, tego pewnego rodzaju kawiarnianego ekstraktu kultury rosyjskiej⁵⁴.

⁴⁶    M. Pawlikowska-Jasnorzewska, Dancing. Karnet balowy. Warszawa 1927. Choć trzeba przy tym zaznaczyć, że w samym tomiku mowa o fokstrotach, banjo, saksofonie, jazzbandzie, bluesie, charlestonie, tangu, nie o romansach cygańskich.

⁴⁷    W. Broniewski, Pamięci K. I. Gałczyńskiego. W: Poezje zebrane. Wydanie krytyczne. Oprać. F. L ichodziej ewska. T. 3: 1946-1962. Płock-Toruń 1997, s. 113.

^4S J. Rohoziński, Słowo wstępne. W zb.: Mag w cylindrze. O pisarstwie Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego. Red. ... Pułtusk 2004, s. 6. Określenie to nawiązuje zapewne do jednego z niewielu zachowanych zdjęć Gałczyńskiego - w pelery nie, na tarasie dworku Niedzielskich w Śle-dziejowicach pod Wieliczką (zrobione latem 1946).

⁴⁹    J. Zagórski, Prawdy i legendy. W zb.: Wspomnienia o K. I. Gałczyńskim, s. 225.

⁵⁰    Zawodziński, Wesoły dekadent a la russe, s. 403.

⁵¹    S. Flukowski, Konstanty, świat, muzy. W zb.: Wspomnienia o K. I. Gałczyńskim, s. 109-110.

⁵²    Gałczy ńska, op. cit., s. 145.

⁵³    E. Kuźma, O intertekstualizmie międzyobiegowym. (Na przykładzie „Końca świata” K. I. Gałczyńskiego). W: Między konstrukcją a destrukcją. Szkice z teorii i historii literatury. Szczecin 1994.

⁵⁴    Zastanawiające jest, że dotychczas nikt spośród badaczy nie poświęcił temu zagadnieniu więcej uwagi, choć przecież powszechnie za pewnik uznaje się, iż twórczość Gałczyńskiego głęboko zakorzeniona została w literaturze rosyjskiej. Niejednokrotnie podkreślano fakt. że zapisany jest w niej dialog z poezją Puszkina, Bloka. Jesienina. Gogola, Pasternaka czy Majakowskiego. Do tej