8476758520

PRZEGLĄD BIBLIOTECZNY 1996 4 PL ISSN 0033-202X

MEMORIAŁ

II FORUM STOWARZYSZENIA BIBLIOTEKARZY POLSKICH W SPRAWIE BIBLIOTEK NA WSI

(Poznań, 5 listopada 1996 r.)

Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, którego członkami są także liczni pracownicy bibliotek wiejskich, pragnie zwrócić uwagę na zjawiska szczególnie niekorzystnie wpływające na społeczno-kulturowe przemiany polskiej wsi. Uważamy za swój obowiązek, by odwołać się do konkretnych faktów ilustrujących te procesy oraz służyć pomocą w przezwyciężaniu niektórych trudności, jakie niesie społecznościom wiejskim dzisiejsza rzeczywistość. Łączymy ją zarówno z uwarunkowaniami wewnętrznymi, jak również z historycznym wyzwaniem wynikającym z perspektywy przyjęcia naszego kraju do Unii Europejskiej oraz otwartością Polski na swobodny przepływ idei, ludzi i kapitałów.

III Forum Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich poświęcone tematowi: „Czytelnictwo i biblioteki na wsi” (Poznań, 3-5 XI), biorąc pod uwagę różnorodne aspekty zachodzących zmian, dokonało oceny istniejących w tej mierze zagrożeń. Sformułowało też wnioski, których urzeczywistnienie może — jak sądzimy — przeciwstawić się procesowi duchowej — a co za tym idzie — i społecznej degradacji znaczącej części narodu.

Pośród wielu czynników warunkujących intelektualną aktywność i sprawność mieszkańców wsi wyróżnić należy szkołę i bibliotekę — instytucje trwale zakorzenione w tradycji polskiej kultury. O ile pierwsza z nich, borykając się wprawdzie z trudnościami, broni swoich pozycji, o tyle biblioteki wiejskie — coraz częściej stają się, niestety, przedmiotem współczesnych „rugów”.

Dane z badań i analiz dowodzą tego niezbicie. Jeśli liczbę czytelników wiejskich w 1975 r. przyjąć za 100%, to w 1989 r. pozostało ich 89,7%, zaś w 1995 r. tylko 60,3%. Podobnie spadał odsetek czytelników wśród mieszkańców wsi. W 1975 r. z bibliotek korzystało 22,5% mieszkańców wsi, w 1989 r. — 20,9%, a w 1995 r. jedynie 14,0%. Spadek dotyczył głównie czytelników dorosłych. Jeśli ta wzrastająca dynamika spadkowa miałaby się utrzymać, to należy się liczyć z tym, że za 10-15 lat zniknie zjawisko czytelnictwa na wsi zupełnie.

Ubytki te nie są dla bibliotekarzy zaskoczeniem. To wynik likwidacji w latach 1990-1995 765 bibliotek i filii (w tym 531 na wsi) oraz 11 623 punktów bibliotecznych, z których na przełomie lat 60 i 70 korzystało około 40% wiejskich użytkowników bibliotek. Poziom redukcji sieci bibliotecznej w miastach i na wsi był wprawdzie zbliżony (odpowiednio 7,0 i 7,7%), jednak dla społeczności wiejskich zjawisko to miało poważniejsze konsekwencje ze względu na znacznie mniejszą gęstość sieci bibliotecznej, skromne możliwości korzystania z innych źródeł dostępu do książki, słabą infrastrukturę komunikacyjną polskiej wsi i małą ruchliwość jej mieszkańców.

Sytuację pogarsza łączenie bibliotek publicznych ze szkolnymi oraz innymi placówkami kultury. Dokonują tego samorządy lokalne w warunkach braku dostatecznych funduszy na utrzymanie tych placówek. Powoduje to fizyczne ograniczenie dostępu do zbiorów bibliotecznych