1299076254

50 Organizacja życia społecznego

wego przejęła szkoła. Jednak Romowie w większości przypadków nie chodzą do szkół, aby uczyć się konkretnych zawodów. W Łódzkiem Romowie najczęściej kończą edukację na szkole podstawowej, co wiąże się z obyczajowością i zwyczajami rodzinnymi Romów (np. wczesny wiek dziewcząt wchodzących w związki małżeńskie, wyjazdy itp.) lub wynika z niechęci i dyskryminacji czy kiepskiej sytuacji finansowej⁵⁴. A zatem w przypadku Romów socjalizację związaną z zachowaniami zawodowymi prowadzi w głównej mierze rodzina, z tym że zawody preferowane przez Romów, bo i zgodne z tradycją (czy z tradycjami rodzinnymi), to handel i występy estradowe. Ten drugi zawód, tancerza, śpiewaka, muzyka, z reguły Rom wykonuje samodzielnie, handlem natomiast coraz częściej zajmuje się jako właściciel firmy i pracodawca.

W kulturze Romów wychowanie zgodnie z rolami społecznymi opiera się na różnicach biologicznych, którym odpowiadają normy społeczno-kulturowe, typy wartości i zachowania⁵⁵. Każda grupa społeczna, kulturowa i religijna prowadzi właściwą sobie politykę w stosunku do pici i ma na celu takie ukształtowanie postaw kobiet i mężczyzn, by były one zgodne z celami i mechanizmami grupy⁵⁶. Zwraca się więc szczególną uwagę na to, aby jednostka czuła się tożsama ze swoją płcią, tak intelektualnie, jak i emocjonalnie oraz społecznie. Dziewczynka powinna mieć łagodne usposobienie, być troskliwa, obowiązkowa, wstydliwa, skromna i charakteryzować się gracją ruchów. Chłopcy uczeń i są samodzielności i zaradności. Dzieci poprzez zabawę angażują się w proces poszukiwania własnej tożsamości i uczenia się ról społecznych, jakie będą w przyszłości spełniać. Czasem zabawa ma charakter aktywny. Wtedy dziecko posługuje się całym swoim ciałem dla wyrażania uczuć i podniesienia jego sprawności. Czasem zabawa jest pasywna i wtedy doświadcza swego ciała i emocji jako widz⁵'. Zabawą aktywną dla dziecka rom-skiego są tańce w gronie rówieśniczym, jazda na rowerze, biegi itp., zabawą pasywną zaś udział w uroczystościach rodzinnych. Czasem zabawą aktywną może być swoista nauka kierowana przez dorosłego, a polegająca na uczeniu dziecka przez doświadczanie uczuć, eliminowanie cech niewłaściwych, a wpajanie na ich miejsce odpowiednich z perspektywy danej kultury. Np. wymiana uczucia strachu na upór i odwagę przez zachęcanie do rozwijania fizycznej umiejętności walki, znoszenia bólu, czy zachowywania spokoju w obliczu wrogości ze strony innych osób⁵⁸.

W rodzinach romskich szczególną wagę przykłada się do wychowania dziewczynki. Celem jest to, żeby:

⁵⁴ Systematycznie przybywa osób kończących gimnazja i licea, są również wśród Romów studenci.

⁵⁵ Aktualne w danym społeczeństwie normy zawsze wyznaczają sposoby odpowiedniego i typowego kobiecego i męskiego zachowania, a ponieważ unitormizują działania jednostki, określa sie je mianem klisz ról społecznych bądź stereotypów. Owe klisze ról społecznych wpływają nie tylko na zewnętrzne przejawy zachowań, ale również determinują aktywność zawodową, formułują poglądy i wzorce zachowań (H. Kasten, Rodzeństwo. Ideały, rywale, powiernicy, Warszawa 1997, s. 55).

⁵⁶ E. Mandal, Psychologiczna analiza..., s. 40.

⁵⁷ Por. M. James, D. Jongeward, Narodzić się by wygrać, Poznań 1994, s. 231.

J. Okeley, op. cit., s. 78.