1299076260

Organizacja życia społecznego 53

migadźo^bJ>. W czasie moich dziesięcioletnich kontaktów ze społecznościami Polska Roma i Bergitka Roma nie spotkałam się jednakże z agresją ze strony kobiet romskich. Przejęcie przez mężczyzn funkcji ekonomicznej w rodzinie niweluje celowość takich zachowań jako koniecznych dla zapewnienia egzystencji grupy własnej. Pomimo tego wydaje mi się, że „kobiecość” jako cecha kobiety oznaczająca kruchość fizyczną, delikatność w kontaktach społecznych poza grupą własną, wrażliwość itp. nie jest w tej chwili istotna i pożądana. Ważniejsze jest właściwe funkcjonowanie rodziny (rodu), grupy w ogóle, nie zaś kształtowanie cech modelowych, dawniej na pewno przydatnych w kontaktach z nie-Cyganami (nie-Roma-mi). Natomiast kobieca uległość wobec mężczyzny Roma, ugodowość czy troskliwość, uroda są nadal pożądanymi (aczkolwiek nie niezbędnymi) cechami dla bezkonfliktowego funkcjonowania małżeństwa romskiego. Dzieci traktowane są zatem odmiennie w zależności od pici. Wszelkie akty komunikacyjne odzwierciedlają oczekiwania wobec ról związanych z płcią, zgodnie z którymi chłopcy i mężczyźni działają, a dziewczęta i kobiety odczuwają⁶⁴.

W zasadzie wychowaniem dziecka, jego przygotowaniem do życia społecznego w społeczności romskiej zajmują się kobiety, ale to ojciec dziecka podejmuje (co najmniej oficjalnie) wszystkie znaczące decyzje, oczywiście pod dyskretną kontrolą opinii społecznej. Te decyzje dotyczą np. nauki w szkole, czy zachowania dziecka przy starszych: dziecko może w ich obecności wyrazić swą opinię czy zatańczyć, zaśpiewać, ale za zgodą czy sugestią własnego ojca czy dziadka. Decyzje podejmowane przez matkę są drugoplanowe i nieostateczne. Mężczyzna w rodzinie, która bardzo restrykcyjnie podchodzi do wartości tradycyjnych, decyduje o osobowościowym i kulturowym wymiarze współżycia społecznego rodziny. Kiedy on zdobywa prestiż i uczestnicząc w spotkaniach rodowych (uczty, przyjęcia), wzmacnia i rozwija więzi pomiędzy rodzinami (rodami), kobieta dba o zapewnienie codziennej egzystencji rodziny. Taki model podziału ról w rodzinie jest podtrzymywany przez mężczyzn i powszechnie akceptowany przez kobiety. Kobieta podporządkowuje się i wraz z mężczyzną stara się ów model utrzymać. Powstaje tu rodzaj koła przyczynowo-skutkowego, z którego wyjście jest równoważne z porzuceniem grupy.

W procesie wychowania dziecka romskiego ważne jest wpajanie zasad życia społecznego, nawiązywania i rozwijania kontaktów interpersonalnych. To w rodzinie dziecko uczy się hierarchii w stosunkach społecznych i sposobów realizowania zachowań tradycyjnych, a nawet modyfikowania ich adekwatnie do własnych potrzeb, w czym oczywiście większą swobodę mają mężczyźni. Istotne jest wpojenie dziecku zasad i form okazywania szacunku starszym, ponieważ to starszeństwo ustanawia hierarchię w grupie. Grzeczne dziecko to takie, które zna obyczaje i tradycję oraz ich przestrzega, szanuje osoby starsze, w tym swoich rodziców, ceni rodzinę i kiedy będzie to konieczne, stanie w jej obronie, a za jego prawdomówność rodzice mogą zastawić swój honor i prestiż. Dla wyjaśnienia, na czym polega wyższość wieku starszego nad młodszym w kulturze romskiej, zacytuję w tym miejscu wypowiedź młodego mężczyzny:

⁶³    Ibidem, s. 72-80.

⁶⁴    Por. Z. Nęcki, Komunikacja międzyludzka, Kraków 1996, s. 260.