1299075984

12 Wstęp. Cyganie czy Romowie?

dowej i rodzinie. W niniejszej analizie ważne były dla mnie związki pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny i krewnymi w ogóle, sposób ich uzewnętrzniania, zawiązywania, a potem utrzymania. Za istotne uznałam również indywidualne przeżywanie rzeczywistości oraz zasób wiedzy na jej temat. Przedstawiony w kolejnych rozdziałach tekst nie jest więc uogólnionym obrazem społeczności rom-skiej w Polsce, nie jest jej oficjalnym wizerunkiem propagowanym przez romskich przywódców, ale opisuje rzeczywistość poszczególnych osób i wskazuje na ich różnorodność oraz indywidualizm.

Aby przeprowadzić stosowne analizy, niezbędne było skorzystanie z literatury cyganologicznej. Niestety, zakres dostępnej literatury w języku polskim jest zbyt skromny, aby oprzeć się jedynie na pracach dotyczących Romów (Cyganów) zamieszkujących Polskę i należących do Polska Roma. Toteż skorzystałam z wielu prac cyganologicznych obcojęzycznych, dotyczących Manuszów, Jeniszów, Keldera-szów amerykańskich, Romów francuskich oraz angielskich grup wędrujących. Starałam się jednakże nie nadużywać odniesień do tych publikacji. Kryterium wyboru była wiedza na temat ewentualnych kontaktów pomiędzy przedstawicielami Polska Roma a wyżej wymienionymi grupami oraz podobna sytuacja społeczna i życiowa (osiedlenie, miasto jako środowisko życia).

W pierwszej kolejności wyjaśniam kluczowe pojęcia organizujące życie społeczne różnych grup romskich. Opisuję rolę przywódcy grupy, jego cechy i sposób elekcji. Rozróżniam i charakteryzuję różne poziomy sprawowania władzy. Opisuję również, w jaki sposób autorytet sprawuje władzę oraz czym może się posłużyć, jaką formą nacisku na grupę (lub jednostkę), dla wywołania pożądanego efektu. Staram się zatem przybliżyć czytelnikowi funkcjonujący wśród Polska Roma system skalań oraz podział rzeczywistości na „czyste” i „zanieczyszczone”, które są skutkiem i jednocześnie przyczyną istnienia w kulturze romskiej katalogu zachowań tabuicznych. W kolejnych rozdziałach omawiam przebieg obrzędów rodzinnych oraz wszelkie zachowania związane z funkcjonowaniem rodziny wewnątrz jej samej oraz w szerszym kontekście, w ramach grupy, rodu i społeczności. Jednym z tematów przeze mnie poruszanych jest zatem sposób definiowania przez respondentów pojęcia rodziny, jej funkcjonowania w poszczególnych związkach małżeńskich. Staram się wskazać na zależności pomiędzy członkami rodzin, uwzględniając ich klasyfikację na „młodszych” i „starszych” oraz na „kobiety” i „mężczyzn”. Opisuję również przebieg poszczególnych zachowań rytualnych i obrzędów związanych z wiekiem dziecięcym (narodziny, chrzest, komunia, „osiemnastka”, zachowania związane z ciążą i porodem oraz ucztą), omawiam sposób wychowania dzieci w rodzinie oraz wskazuję na problem edukacji dzieci romskich w szkołach. Dużą część rozważań poświęcam na omówienie działań związanych z zawarciem małżeństwa i weselem, w tym roli społecznej tańca. Piszę również o związkach mieszanych (Rom — nie-Rom) oraz o przyczynach i skutkach rozpadu małżeństwa w kulturze romskiej. Interesują mnie tutaj głównie związki pomiędzy poszczególnymi rodzinami, sposoby zawiązywania się nowych relacji, podtrzymywania ich oraz zarzucania. Dalej poruszam trudną kwestię obrzędowości pogrzebowej, związanej z wierzeniami, problemem religijności, z ma-