plik


ÿþtom 4, nr 2, 45 52 © Copyright 2007 Via Medica Psychiatria PRACA OR Y GI NAL NA ISSN 1732 9841 Beata Hintze1, Jacek Wciórka2, Alina Borkowska3, 1 Akademia Pedagogiki Specjalnej, Instytut Psychologii Stosowanej, Katedra Podstaw Psychologii w Warszawie 2 Instytut Psychiatrii i Neurologii, I Klinika Psychiatryczna w Warszawie 3 ZakBad Neuropsychologii Klinicznej, Uniwersytet im. MikoBaja Kopernika w Toruniu, Collegium Medicum w Bydgoszczy Zaburzenia pamici operacyjnej i funkcji wykonawczych u chorych na schizofreni w okresie cz[ciowej remisji objawów psychopatologicznych Working memory and executive functions disorders in schizophrenic patients in partial remission of psychopathological symptoms Abstract Introduction. The aim of the study was to assess the level and character of cognitive dysfunctions connected with Introduction. Introduction. Introduction. Introduction. prefrontal cortex activity in patients with schizophrenia in partial remission of psychopathological symptoms and evaluation of connections between demographic and clinical factors of the illness and cognitive dysfunctions. Material and methods. Material and methods. Material and methods. 45 patients with schizophrenia were included in the study (28 male and 17 female), aged Material and methods. Material and methods. 18 46 (mean 27 ± 7) years during partial remission of psychopathological symptoms (PANSS < 70). The control group consisted with 35 age, gender and education matched healthy persons (13 male i 22 female), aged 21 49 (mean 30 ± 8) years. To assess the intensity of psychopathological symptoms the PANSS scale was used, neurop- sychological assessment included Wisconsin Card Sorting Test (WCST), N-back test and Stroop test from Vienna Tests Battery. Results and conclusions. Results and conclusions. Results and conclusions. In schizophrenic patients in partial remission, the significant dysfunctions of working Results and conclusions. Results and conclusions. memory and executive functions, connected with prefrontal cortex dysfunctions compared to healthy controls were foud. The higher number of hospitalization correlated with worse performance on N-back test, and the lover level of education was assessed with the worse results on WCST (percentage of perseverative errors and lower number of correct completed category) and the lower number of correct reactions on N-back test. key words: schizophrenia, working memory, executive functions Wstp maliami w obrbie grzbietowo-bocznych cz[ci kory Obecnie schizofreni uwa|a si za chorob neuroro- przedczoBowej mózgu, s najwa|niejszym deficytem zwojow, w której obserwuje si liczne anomalie struk- poznawczym w schizofrenii. W badaniach neuropsy- turalne i czynno[ciowe mózgu. Zaburzenia pamici chologicznych u wikszo[ci chorych na schizofreni operacyjnej i funkcji wykonawczych, zwizane z ano- wykazano istotne zaburzenia ró|nych aspektów pa- mici operacyjnej w porównaniu z osobami zdrowy- mi [1 3]. Wyniki badaD z u|yciem najwa|niejszego testu do oceny pamici operacyjnej i funkcji wykonaw- Adres do korespondencji: dr med. Beata Hintze specjalista psycholog kliniczny czych  Testu Sortowania Kart Wisconsin (WCST, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Wisconsin Card Sorting Test)  wykazaBy, |e chorzy Instytut Psychologii Stosowanej, Katedra Podstaw Psychologii ul. Szcz[liwicka 40, 02 353 Warszawa e-mail: beata.hintze@interia.pl www.psychiatria.viamedica.pl 45 Psychiatria 2007, tom 4, nr 2 na schizofreni popeBniaj w tym te[cie istotnie wicej wyksztaBcenia, 33 osoby miaBy wyksztaBcenie [rednie, bBdów perseweracyjnych, nieperseweracyjnych, uzy- a 9 osób  wy|sze. Czas choroby wynosiB 1 12 lat skuj mniejszy procent reakcji zgodnych z koncepcj ([rednio 5,8 ± 5,5 roku), natomiast liczba hospitali- logiczn, potrzebuj znacznie wicej kart do uBo|enia zacji  1 5 lat ([rednio 2,8 ± 1,8 roku). Wiek zacho- pierwszej kategorii oraz ukBadaj poprawnie istotnie rowania wynosiB [rednio 21,9 ± 4,4 roku. mniej kategorii. Zwiadczy to o osBabieniu u nich mo|li- Chorych leczono w I Klinice Psychiatrycznej w O[rod- wo[ci korzystania z informacji nowych i adekwatnego ku Zapobiegania Nawrotom (OddziaB Psychoeduka- korzystania z do[wiadczenia. Równie| wyniki innych cyjny) oraz w Klinice Rehabilitacji Psychiatrycznej testów, na przykBad Testu Stroopa czy Testu N-back, w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Roz- u chorych na schizofreni s istotnie obni|one [4 9]. poznanie schizofrenii postawiono zgodnie z kryteria- Niezwykle cennych informacji dostarczyBy badania mi Midzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób neuroobrazowania mózgu podczas wykonywania za- i Problemów Zdrowotnych  wersja 10 (ICD-10, In- daD anga|ujcych pami operacyjn. U chorych na ternational Classification of Disorders) i Diagnostycz- schizofreni w czasie wykonywania takich zadaD spa- no-Statystycznego Podrcznika ZaburzeD Psychicznych da aktywno[ kory przedczoBowej, natomiast zwik-  edycja IV (DSM-IV, Diagnostic and Statistical Ma- sza si aktywno[ innych cz[ci mózgu, podczas gdy nual of Mental Diseases  IV Edition). u osób zdrowych obserwuje si wiksz aktywno[ Oceniono wystpowanie objawów psychopatologicz- w obrbie kory przedczoBowej mózgu. Carter i wsp. [10] nych i wykonano badanie neuropsychologiczne stwierdzili na przykBad gorsze wykonanie Testu N-back u wszystkich chorych w okresie cz[ciowej remisji ob- u chorych na schizofreni, czemu towarzyszyBo znacz- jawów psychopatologicznych schizofrenii, za pomoc ne osBabienie przepBywu krwi i nasilenia metabolizmu Skali ZespoBu Pozytywnego i Negatywnego [PANSS, glukozy w grzbietowo-bocznej korze przedczoBowej. Positive and Negative Syndrome Scale)] < 70). Callicott i wsp. [11] w badaniu metod funkcjonalne- Wszyscy chorzy na schizofreni przyjmowali leki prze- go rezonansu magnetycznego podczas wykonywania ciwpsychotyczne, w tym 40 osób leki przeciwpsycho- Testu N-back stwierdzili nieprawidBow aktywno[ tyczne drugiej generacji (klozapina  5 osób, risperi- neuronów w obszarze hipokampa i kory przedczoBo- don  12 osób, olanzapina  21 osób, kwetiapina wej grzbietowo-bocznej. Ponadto chorzy na schizo-  1 osoba, sulpiryd  1 osoba), 5 osób leki przeciw- freni istotnie gorzej wykonali test w porównaniu psychotyczne pierwszej generacji (pernazyna  1 oso- z osobami zdrowymi. ba, haloperidol  1 osoba, fluanksol  2 osoby, clo- Zaburzenia pamici operacyjnej schizofrenii wystpuj piksol  1 osoba). nie tylko w okresie nasilenia objawów choroby, ale Osoby chore na schizofreni, które zakwalifikowano tak|e przed pierwszym epizodem choroby. Utrzymuj do badania, nie leczyBy si z powodu chorób neurolo- si równie| w okresie poprawy objawowej. Wskazuje gicznych, ci|kich chorób somatycznych, nie byBy uza- to, |e jest to dysfunkcja utrwalona, a leczenie neuro- le|nione od alkoholu ani substancji psychoaktywnych. leptyczne nie zawsze powoduje jej zBagodzenie. Uwa|a UdziaB w badaniach byB dobrowolny. Wszystkim cho- si, |e leczenie neuroleptykami nowej generacji mo|e rym wyja[niono ich cel oraz charakter. Osoby badane korzystnie wpBywa na funkcje poznawcze, w tym poinformowano o tym, |e mog si wycofa z bada- pami operacyjn [12 15]. nia w ka|dym momencie, nie podajc przyczyn, bez Celem niniejszej pracy jest okre[lenie stopnia i charak- ponoszenia |adnych konsekwencji z tym zwizanych. teru zaburzeD funkcji poznawczych, zwizanych Grup kontroln osób zdrowych, dobranych pod z czynno[ci kory przedczoBowej mózgu u chorych na wzgldem pBci i wieku do badanych chorych na schi- schizofreni w okresie cz[ciowej remisji objawowej, zofreni, stanowiBo 35 osób (13 m|czyzn i 22 kobie- oraz okre[lenie zale|no[ci midzy czynnikami demo- ty) w wieku 21 49 lat ([rednia wieku 30 ± 8 lat), graficznymi i klinicznymi choroby a zaburzeniami funk- z wyksztaBceniem liczonym w latach edukacji od 14 do cji poznawczych. 20 lat ([rednia 17 ± 2 lata). WyksztaBcenie [rednie posiadaBo 25 osób, a wy|sze  10 osób. MateriaB i metody Oceny psychometrycznej nasilenia objawów psycho- Grup badan stanowiBo 45 osób chorych na schizo- patologicznych schizofrenii dokonano za pomoc skali freni (28 m|czyzn i 17 kobiet) w wieku 18 46 lat PANSS [16]. ([rednia wieku 27 ± 7 lat), z wyksztaBceniem mierzo- Do oceny neuropsychologicznej u|yto trzech kompu- nym w latach edukacji od 10 do 20 lat ([rednia 14 ± terowych wersji testów przeznaczonych do oceny pa- ± 2 lata). W tej grupie 3 osoby nie zdobyBy [redniego mici operacyjnej i funkcji wykonawczych: www.psychiatria.viamedica.pl 46 Beata Hintze i wsp., Zaburzenia pamici operacyjnej i funkcji wykonawczych Tabela I. Wyniki testu WCST u chorych na schizofreni w okresie cz[ciowej remisji objawów w porównaniu z wynikami osób zdrowych. Mediana, dolny i górny kwartyl Table I. WCST scores in schizophrenic patients in partial symptomatic remission compared to healthy control subjects. Median, upper and lower quartile Parametry testu WCST Chorzy na schizofreni (n = 45) Osoby zdrowe (n = 35) BBdy perseweracyjne (%) 13; 9 17** 7; 6 9 BBdy nieperseweracyjne (%) 11; 8 16* 8; 6 11 Odpowiedzi koncepcyjne (%) 69; 57 77** 83; 77 86 Liczba uBo|onych kategorii 6; 6 6 6; 6 6 Próba uBo|enia 1 kategorii (N) 19; 13 32** 11; 11 12 Ró|nica vs. osoby zdrowe; *p < 0,01; **p < 0,001; Test U-Mana Whitneya Tabela II. Wyniki Testu N-back (1-back) u badanych chorych na schizofreni w okresie cz[ciowej remisji objawów w porównaniu z wynikami osób zdrowych. Mediana, dolny i górny kwartyl Table II. N-back Test scores in schizophrenic patients in partial symptomatic remission compared to healthy control subjects. Median, upper and lower quartile N-back Chorzy na schizofreni (n = 45) Osoby zdrowe (n = 35) Reakcje poprawne (%) 72; 52 96** 96; 88 100 Reakcje bBdne (%) 28; 4 48** 4; 0 12 Czas reakcji 971; 692 1111* 777; 552 1090 Ró|nica istotna vs. osoby zdrowe; *p < 0,05; **p < 0,0001; Test U-Manna Whitneya 1) Test Sortowania Kart Wisconsin (WCST) w wersji Wyniki Heatona [17]. Oceniajc wyniki testu, uwzgldnio- W tabeli I przedstawiono wyniki uzyskane w Te[cie no: procent bBdów perseweracyjnych (PR, perse- Sortowania Kart Wisconsin przez badanych chorych verative errors), procent bBdów nieperseweracyj- na schizofreni oraz osoby zdrowe. nych (NP, nonperseverative errors), procent reak- Chorzy na schizofreni uzyskali istotnie gorsze wyniki cji zgodnych z koncepcj logiczn (% conceptual we wszystkich parametrach WCST, z wyjtkiem liczby level responses), liczb poprawnie uBo|onych ka- poprawnie uBo|onych kategorii. PopeBnili oni istotnie tegorii (CC, correct completed categories), liczb wicej bBdów perseweracyjnych i nieperseweracyj- kart potrzebnych do uBo|enia I kategorii (trials to nych, uzyskali znacznie ni|szy wskaznik odpowiedzi complete 1st category). zgodnych z koncepcj logiczn, a tak|e potrzebowali 2) Test Wzrokowej Pamici Operacyjnej N-back [18]. wikszej liczby kart do uBo|enia pierwszej kategorii W badaniu zastosowano wersj z liczbami 1-back. w porównaniu z osobami zdrowymi. Wyniki osób cho- Osoba badana musiaBa zapamita eksponowan rych na schizofreni nie ró|niBy si natomiast od wy- aktualnie na ekranie komputera cyfr oraz cyfr ników osób zdrowych pod wzgldem liczby uBo|o- prezentowan poprzednio. Jej zadaniem byBo przy- nych kategorii. ci[nicie klawisza z cyfr, która byBa prezentowa- W tabeli II przedstawiono wyniki uzyskane w Te[cie na przed aktualnie wy[wietlan. W te[cie tym ob- N-back przez badanych chorych na schizofreni i oso- liczano procent poprawnych reakcji, procent bBd- by zdrowe. nych reakcji oraz czas reakcji. W Te[cie N-back osoby chore na schizofreni uzyskaBy 3) Test Stroopa z WiedeDskiej Baterii Testów [19]. Za- istotnie mniej poprawnych reakcji oraz dBu|szy czas stosowana w badaniu wersja Testu Interferencji reakcji w te[cie w porównaniu z osobami zdrowymi. Stroopa jest komputerow wersj testu opart na W tabeli III przedstawiono wyniki uzyskane w Te[cie efekcie interferencji kolor sBowo, opracowanego Stroopa przez badanych chorych na schizofreni i oso- w 1935 roku przez Stroopa [20]. W przeprowa- by zdrowe. dzonym badaniu wykorzystano wersj S4  inter- W Te[cie Stroopa osoby chore na schizofreni uzyska- ferencji koloru oraz  interferencji sBów . By istotnie dBu|szy czas reakcji w ka|dym z czterech www.psychiatria.viamedica.pl 47 Psychiatria 2007, tom 4, nr 2 Tabela III. Wyniki uzyskane w Te[cie Stroopa przez badanych chorych na schizofreni i osoby zdrowe. Mediana, dolny i górny kwartyl Table III. Stroop test scores in schizophrenic patients and healthy control subjects. Median, upper and lower quartile Test Stroopa Chorzy na schizofreni (n = 45) Osoby zdrowe (n = 35) Czas F1 (teny) 34; 27 42*** 43; 42 50 Czas F2 (teny) 29; 27 31*** 45; 40 48 Czas F3 (teny) 29; 27 39*** 46; 39 56 Czas F4 (teny) 33; 27 36*** 44; 37 47 Liczba bBdów w F1 0; 0 1* 0; 0 0 Liczba bBdów w F2 0; 0 1 0; 0 0 Liczba bBdów w F3 2; 1 4** 1; 0 1 Liczba bBdów w F4 0; 0 1 0; 0 0 Czas caBkowity (min) 10; 9 11*** 7; 7 8 Ró|nica istotna vs. osoby zdrowe; *p < 0,05; **p < 0,01; *** p < 0,001; Test U-Manna Whitneya Tabela IV. Korelacje midzy wiekiem zachorowania, czasem trwania choroby i liczb hospitalizacji a wynikami w Te[cie N-back u badanych chorych na schizofreni. WspóBczynnik r-Spearmana Table IV. Correlation between age of illness onset, duration of illness, number of hospitalization and N-back test scores in schizophrenic patients N-back Wiek zachorowania Czas trwania choroby Liczba hospitalizacji Reakcje poprawne (%) 0,27 (t)  0,06  0,36** Reakcje bBdne (%)  0,27 (t) 0,06 0,36** Czas reakcji 0,08 0,33* 0,45** *p < 0,05; **p < 0,01 podtestów oraz ogólnie dBu|ej wykonywaBy caBy test niu korelowaB z mniejsz liczb reakcji poprawnych w porównaniu z osobami zdrowymi. PopeBniBy rów- i wiksz liczb bBdów (lecz zale|no[ ta nie osi- nie| wicej bBdów, przede wszystkim w podte[cie F3, gnBa znamienno[ci statystycznej). w którym wykonanie zadania wymagaBo sprawnego Nie stwierdzono istotnych korelacji midzy wiekiem przeBczania si na nowe kryterium reakcji, a tak|e zachorowania, czasem trwania choroby i liczb ho- w podte[cie F1, gdzie osoba badana musiaBa reago- spitalizacji a wykonaniem WCST. Wykazano jedynie wa zgodnie z nowym kryterium reakcji, w sytuacji gdy tendencj, |e im pózniejszy byB wiek zachorowania, poprzednie kryterium reakcji byBo stale przypominane. tym wicej poprawnych kategorii uBo|yBy osoby bada- W analizie korelacji midzy czynnikami zwizanymi ne, co wskazuje na wiksz efektywno[ my[lenia z przebiegiem choroby, jak: wiek zachorowania, czas (R = 0,27; p = 0,06). trwania choroby i przebyta dotychczasowa liczba ho- Nie stwierdzono równie| istotnych korelacji, z wyjt- spitalizacji, a wykonaniem testów neuropsychologicz- kiem bBdów F4 w Te[cie Stroopa, a czasem trwania nych wykazano takie zale|no[ci jedynie z wynikami choroby (R = 0,32; p < 0,05) i liczb hospitalizacji Testu N-back. W tabeli IV przedstawiono korelacje (R = 0,38; p < 0,01). BBdy F4 odzwierciedlaj zdol- midzy wiekiem zachorowania, czasem trwania cho- no[ przeBczenia si na nowe kryterium reakcji, co roby i liczb hospitalizacji a wynikami w Te[cie N-back wi|e si ze sprawno[ci funkcji wykonawczych. Osoby u badanych chorych na schizofreni. chore na schizofreni w okresie cz[ciowej remisji ob- Jak wynika z tabeli IV, dBu|szy czas trwania choroby jawowej z dBu|szym czasem trwania choroby i wiksz korelowaB z gorszym czasem wykonania testu, a wik- liczb hospitalizacji wykazywaBy istotnie gorsze zdol- sza liczba hospitalizacji wizaBa si z gorszymi wyni- no[ci w tym zakresie, co [wiadczy o wikszym stopniu kami w zakresie wszystkich parametrów tego testu. zaburzeD pamici operacyjnej i funkcji wykonawczych. Wcze[niejszy wiek zachorowania w niewielkim stop- W tabeli V przedstawiono korelacje midzy wiekiem, www.psychiatria.viamedica.pl 48 Beata Hintze i wsp., Zaburzenia pamici operacyjnej i funkcji wykonawczych Tabela V. Korelacje midzy wiekiem, pBci i wyksztaBceniem a wynikami w WCST i N-back u badanych chorych na schizofreni. WspóBczynnik r-Spearmana Table V. Correlation between age, sex , education and WCST and N-back test scores in schizophrenic patients. r-Spearman correlation factor Wiek PBe WyksztaBcenie WCST BBdy perseweracyjne  0,16  0,38**  0,19 BBdy nieperseweracyjne  0,01  0,26  0,33* Odpowiedzi koncepcyjne (%) 0,07 0,36** 0,27 Liczba kategorii 0,14 0,21 0,32* I kategoria  0,04  0,14  0,15 Test N-back R poprawne (%) 0,05 0,11 0,40** R bBdne (%)  0,05  0,11  0,40** Czas reakcji 0,33*  0,15  0,15 *p < 0,05;**p < 0,01 pBci i wyksztaBceniem chorych na schizofreni a wyni- W badaniu Everetta i wsp. [21], w którym porów- kami uzyskiwanymi w testach neuropsychologicznych. nywano wykonanie testu WCST u 30 chorych na Starszy wiek badanych chorych wizaB si z dBu|szym schizofreni i u 30 osób zdrowych, stwierdzono, |e czasem reakcji w te[cie N-back. Kobiety popeBniaBy chorzy w okresie remisji objawów psychotycznych wicej bBdów perseweracyjnych i uzyskaBy ni|szy nadal ukBadaj istotnie mniej kategorii, maj pro- wskaznik odpowiedzi zgodnych z koncepcj logiczn blemy z formuBowaniem koncepcji logicznej, co ni| m|czyzni w WCST. Wiksza liczba lat edukacji przekBada si na mniejsz zdolno[ planowania, szkolnej wizaB si z mniejsz liczb popeBnianych bB- a przede wszystkim nadal utrzymuje si u nich wik- dów nieperseweracyjnych i wiksz liczb poprawnie sza tendencja do perseweracji, wskazujca na sztyw- uBo|onych kategorii w WCST oraz z lepszymi wynika- no[ reakcji, my[lenia i zachowania, a tak|e prezen- mi (wiksz liczb poprawnych reakcji i mniejsz liczb tuj gorsze mo|liwo[ci my[lenia koncepcyjnego i ko- bBdów) w Te[cie N-back. rzystania z do[wiadczenia. Wykonanie Testu Stroopa nie korelowaBo z wiekiem, Podobne wyniki uzyskali Hughes i wsp. [22], którzy pBci ani wyksztaBceniem badanych chorych na schi- u 62 chorych na schizofreni i 25 osób zdrowych wy- zofreni. konali badania za pomoc testów oceniajcych ró|ne aspekty pamici, funkcje wykonawcze i szybko[ psy- Dyskusja chomotoryczn. Chorzy na schizofreni w tym bada- W niniejszej pracy wykazano, |e u chorych na schizo- niu uzyskali wyniki istotnie gorsze ni| osoby zdrowe. freni w okresie ustpienia ostrych objawów psycho- UBo|yBy one w WCST znacznie mniej kategorii i popeB- tycznych wystpuj zaburzenia pamici operacyjnej niBy prawie 2-krotnie wicej bBdów perseweracyjnych i funkcji wykonawczych, [wiadczce o nieprawidBowej w porównaniu z osobami zdrowymi. W kolejnym ba- czynno[ci kory przedczoBowej mózgu, utrzymujcych daniu po 6 miesicach leczenia chorzy na schizofre- si w okresie remisji. Chorzy na schizofreni uzyskali ni uzyskali wyniki lepsze ni| poprzednio, jednak ten istotnie gorsze wyniki we wszystkich testach neuropsy- test nadal wykonali gorzej ni| osoby zdrowe. chologicznych w porównaniu z osobami z grupy kon- W badaniu Keri i wsp. [23] porównano wyniki w Te- trolnej, mimo znacznej redukcji objawów psychopato- [cie Sortowania Kart Wisconsin uzyskane przez logicznych, szczególnie wytwórczych, których nasilenie 22 chorych na schizofreni i 20 osób zdrowych. byBo niewielkie ([rednio 9 punktów w skali PANSS). Równie| w tym badaniu chorzy na schizofreni znacz- Wyniki uzyskane przez autorów niniejszej pracy sta- nie gorzej wykonali WCST, szczególnie w zakresie nowi potwierdzenie wyników wielu wcze[niejszych zwikszenia liczby bBdów perseweracyjnych i gorszej badaD, które wskazuj na nasilone deficyty funkcji efektywno[ci my[lenia. poznawczych u chorych na schizofreni we wszyst- Wyniki uzyskane przez innych badaczy potwierdzaj kich okresach choroby, równie| w okresie remisji. gorsze wykonanie wszystkich podtestów WCST przez www.psychiatria.viamedica.pl 49 Psychiatria 2007, tom 4, nr 2 chorych na schizofreni w porównaniu z osobami poBowa chorych nie byBa zdolna do wykonania zadania. zdrowymi [8, 24, 25]. Test N-back wykorzystano tak|e w innych badaniach Podobnie w badaniach polskich [26] wykazano, |e z zastosowaniem technik obrazowania mózgu. ZespóB u chorych na schizofreni wystpuj istotne zaburze- pod kierunkiem Daniela Weinbergera [30] przeprowa- nia pamici operacyjnej i funkcji wykonawczych w po- dziB badania z u|yciem pozytronowej tomografii emisyj- równaniu z osobami zdrowymi. We wszystkich stoso- nej (PET, positron emission tomography) i funkcjonalne- wanych testach a| 80 96% chorych na schizofreni go rezonansu magnetycznego (f-NMR, functional ma- uzyskaBo wyniki gorsze od osób zdrowych. W TMT A gnetic resonance) u chorych na schizofreni i u osób 83% chorych miaBo wyniki powy|ej okre[lonego punk- zdrowych. Wyniki tego badania wskazuj na niepra- tu odcicia (cut-off point), ustalonego na podstawie widBowo[ci w obrbie kory grzbietowo-bocznej przed- wyników osób zdrowych, w TMT B  96% chorych, czoBowej i jej zwizek z gorszym wykonaniem tego w Te[cie Stroopa A  82% chorych, w Te[cie Stroopa testu u chorych na schizofreni [30]. Potwierdzenie B  96% chorych, WCST N-P  77% chorych, WCST P tych wyników uzyskano w pózniejszych pracach, gdzie  86% chorych, WCST CC  83% chorych, WCST % od- wskazywano na nieprawidBowo[ci dziaBania kory powiedzi koncepcyjnych  82% chorych, a w WCST 1 przedczoBowej mózgu oraz zaburzenia poBczeD neu- kategorii  64% chorych. ronalnych midzy kor przedczoBow i hipokampem, W niniejszej pracy nie stwierdzono ró|nic w wykona- jako mózgow przyczyn tych dysfunkcji [11, 31 33]. niu WCST w zakresie liczby poprawnie uBo|onych ka- Badani chorzy na schizofreni uzyskali równie| istot- tegorii midzy grup chorych na schizofreni a grup nie gorsze wyniki w zastosowanej wersji Testu Stro- osób zdrowych. Mo|e to [wiadczy o tym, |e u cho- opa. Czas wykonania wszystkich czterech podtestów rych na schizofreni, mimo istniejcych dysfunkcji pa- Testu Stroopa byB znacznie dBu|szy u chorych na schi- mici operacyjnej i funkcji wykonawczych utrzymuj- zofreni ni| w grupie osób zdrowych. Wolniejsze tem- cych si w okresie remisji objawowej, efektywno[ po wykonania dotyczyBo gBównie podtestów F1 i F2, my[lenia nie musi by obni|ona. Nale|y zauwa|y, |e w których przypomina si aktualne kryterium reakcji, osoby badane leczono gBównie neuroleptykami no- oraz podtestów F3 i F4, w których konieczna jest umie- wej generacji, które nie zaburzaj funkcji poznawczych, jtno[ przeBczenia si na nowe kryterium reakcji. Istot- a nawet powoduj ich popraw, zwBaszcza u osób nie dBu|szy czas wykonania podtestów F3 i F4 przez z krótkim czasem trwania choroby, co mo|e by gBówn chorych na schizofreni byB spowodowany gBównie siln przyczyn uzyskania tak dobrych wyników w zakresie tendencj do perseweracji sBownych i ruchowych. efektywno[ci my[lenia u badanych pacjentów. Podobne wyniki uzyskano w badaniach Egelanda Wyniki te koresponduj z badaniami innych autorów, i wsp. [34], w których wykorzystano inn wersj testu którzy wskazuj na korzystny wpByw neuroleptyków opartego na efekcie Stroopa. W wersji tej stosuje si atypowych na pami operacyjn i funkcje wykonaw- 6 sBów oznaczajcych nazwy kolorów: biaBy, czarny, cze [12 13, 15, 27 28]. czerwony, niebieski, zielony i |óBty. Zbadano 53 cho- W niniejszych badaniach zastosowano wersj Testu rych na schizofreni, 50 chorych z depresj i 50 osób N-back 1-back, w którym jest wymagane zapamita- zdrowych. Chorzy na schizofreni i depresj uzyskali nie cyfry wy[wietlanej aktualnie oraz cyfry bezpo[red- wyniki gorsze od wyników osób zdrowych, natomiast nio j poprzedzajcej. Chorzy na schizofreni w tym w trzeciej cz[ci testu, zwizanej bezpo[rednio z efek- te[cie uzyskali znaczco gorsze wyniki, wicej reakcji tem Stroopa, chorzy na schizofreni uzyskali wyniki bBdnych i istotnie dBu|szy czas wykonania zadania istotnie gorsze w porównaniu z wynikami chorych na w porównaniu z osobami zdrowymi. Niski wynik tego depresj i osób zdrowych. testu u badanych chorych [wiadczy o gorszej sprawno- Wykonanie testów neuropsychologicznych przez ba- [ci wzrokowej pamici operacyjnej, a tak|e o istotnie danych chorych na schizofreni nie wizaBo si z wie- gorszych procesach wzrokowo-przestrzennych. kiem zachorowania ani z czasem trwania choroby W badaniach Jansmy i wsp. [29] porównywano wyko- (poza czasem reakcji w Te[cie N-back i liczb bBdów nanie Testu N-back przez chorych na schizofreni F4 w Te[cie Stroopa). Liczba hospitalizacji, [wiadcz- i osoby zdrowe, stosujc wersj 0-back, 1-back, ca o ci|ko[ci choroby, miaBa natomiast znaczenie dla 2-back i 3-back. W wersji 2-back osoba badana musi wykonania wszystkich parametrów Testu N-back oraz zapamita dwie cyfry wstecz, a w wypadku wersji liczby bBdów F4 Testu Stroopa. 3-back odpowiednio trzy cyfry wstecz. Chorzy na schi- Dotychczas nie ma jednoznacznych wyników dotycz- zofreni we wszystkich wersjach testu uzyskali wyniki gor- cych zwizku midzy deficytami poznawczymi a wie- sze ni| osoby zdrowe, natomiast w wersji 3-back ponad kiem zachorowania lub czasem trwania choroby. Nie- www.psychiatria.viamedica.pl 50 Beata Hintze i wsp., Zaburzenia pamici operacyjnej i funkcji wykonawczych którzy autorzy donosz o istotnym zwizku midzy czyBy poziomu wyksztaBcenia i wykonania niektórych tymi parametrami [28, 35 36], inni z kolei tego nie parametrów WCST (bBdy nieperseweracyjne i liczba potwierdzaj [37]. W badaniach, w których taki zwi- poprawnie uBo|onych kategorii) oraz Testu N-back. zek wykazano, porównywano chorych, którzy zacho- Nie stwierdzono natomiast takich zale|no[ci z Testem rowali w dzieciDstwie lub w wieku dorosBym, a tak|e Stroopa. Lepsze wyksztaBcenie mo|e stanowi korzyst- chorych z istotnie krótszym i z dBu|szym czasem trwa- ny czynnik w przypadku funkcji poznawczych u cho- nia choroby. W niniejszej pracy wiek zachorowania rych na schizofreni. oraz czas trwania choroby byB podobny u wikszo[ci badanych. Wnioski Na podstawie wyników uzyskanych w pracy, a tak|e 1. U chorych na schizofreni w okresie cz[ciowej wcze[niejszych badaD mo|na wysun przypuszcze- remisji objawów psychopatologicznych stwierdza nie, |e osoby z pózniejszym wiekiem zachorowania si istotne zaburzenia pamici operacyjnej i funkcji cz[ciej wykazuj lepsz sprawno[ niektórych aspek- wykonawczych zwizanych z nieprawidBow tów pamici operacyjnej, podczas gdy osoby chore czynno[ci grzbietowo-bocznej cz[ci kory przed- na schizofreni z wiksz liczb hospitalizacji mog czoBowej. mie istotnie gorsze funkcje poznawcze. Podobnie 2. U badanych chorych na schizofreni wiksza licz- niektóre badania wskazuj, |e funkcje poznawcze ba przebytych hospitalizacji wizaBa si z gorszym u chorych z przewlekB schizofreni z reguBy s gorsze wykonaniem Testu N-back, natomiast ni|sze wy- ni| u chorych z pierwszym epizodem choroby, co prze- ksztaBcenie wizaBo si z gorszymi wynikami mawia za postpujcym charakterem deficytów po- w WCST (liczb bBdów nieperseweracyjnych znawczych [38, 39]. i liczb poprawnie uBo|onych kategorii) oraz W niniejszym opracowaniu nie stwierdzono istotnych mniejsz liczb poprawnych reakcji w Te[cie N-back, zale|no[ci midzy wykonaniem testów neuropsycho- co mo|e wskazywa, |e wyksztaBcenie mo|e by logicznych a wiekiem badanych chorych, poza cza- czynnikiem protekcyjnym, je[li chodzi o dysfunk- sem reakcji w Te[cie N-back. Istotne korelacje doty- cje poznawcze w schizofrenii. Streszczenie Wstp. Celem pracy byBo okre[lenie stopnia i charakteru zaburzeD funkcji poznawczych, zwizanych z czynno[ci Wstp. Wstp. Wstp. Wstp. kory przedczoBowej mózgu u chorych na schizofreni w okresie cz[ciowej remisji objawowej, oraz okre[lenie zale|no[ci midzy czynnikami demograficznymi i klinicznymi choroby a dysfunkcjami poznawczymi. MateriaB i metody. MateriaB i metody. MateriaB i metody. Przebadano 45 osób chorych na schizofreni (28 m|czyzn i 17 kobiet) w wieku 18 46 lat MateriaB i metody. MateriaB i metody. ([rednia wieku 27 ± 7 lat) w okresie cz[ciowej remisji objawów psychopatologicznych (PANSS < 70). Grup kontroln dobran pod wzgldem pBci i wieku do badanych chorych na schizofreni stanowiBo 35 osób zdrowych (13 m|czyzn i 22 kobiety) w wieku 21 49 lat ([rednia wieku 30 ± 8 lat). Aby oceni nasilenie objawów psychopatologicznych, zastosowano skal PANSS, a w badaniu neuropsychologicz- nym komputerowy Test Sortowania Kart Wisconsin (WCST), Test N-back i Test Stroopa z WiedeDskiej Baterii Testów. Wyniki i wnioski. Wyniki i wnioski. Wyniki i wnioski. U chorych na schizofreni w okresie cz[ciowej remisji objawów psychopatologicznych stwier- Wyniki i wnioski. Wyniki i wnioski. dzono istotne zaburzenia pamici operacyjnej i funkcji wykonawczych, zwizanych z nieprawidBow czynno[ci grzbietowo-bocznej cz[ci kory przedczoBowej, w porównaniu z osobami zdrowymi. Wiksza liczba przebytych hospitalizacji wizaBa si z gorszym wykonaniem Testu N-back, natomiast ni|sze wyksztaBcenie z gorszymi wynika- mi w WCST (procentem bBdów nieperseweracyjnych i mniejsz liczb poprawnie uBo|onych kategorii) oraz mniejsz liczb poprawnych reakcji w Te[cie N-back. sBowa kluczowe: schizofrenia, pami operacyjna, funkcje wykonawcze www.psychiatria.viamedica.pl 51 Psychiatria 2007, tom 4, nr 2 21. Everett J., Lavoie K., Gagnon J.-F., Gosselin N. Performance of PIZMIENNICTWO patients with schizophrenia on the Wisconsin Card sorting Test 1. Weickert T.W., Goldberg T.E. The course of cognitive impair- (WCST). J. Psychiatr. Neurosci. 2001; 26: 123 130. ment in patients with schizophrenia. W: Sharma T., Harvery P. 22. Hughes C., Kumari V., Soni W. i wsp. Longitudinal study of symp- (red.). Cognition in schizophrenia. University Press, Oxford 2001: toms and cognitive function in chronic schizophrenia. Schizo- 3 15. phr. Res. 2002; 59: 137 146. 2. Keefe R.S.E. Working memory dysfunction and its relevance 23. Keri S., Keleman O., Benedek G., Janka Z. Intact prototype lear- to schizophrenia. W: Sharma T., Harvey P. (red.). Cognition ning in schizophrenia. Schizophr. Res. 2001; 52: 261 264. and schizophrenia. Oxford University Press, Oxford (UK) 2001: 24. Hartman M., Stekettee M.C., Silva S., Lanning K., McCann H. 16 50. Working memory and schizophrenia: evidence for slowed en- 3. Silver H., Feldman P., Bilker W., Gur R.C. Working memory defi- coding. Schizophr. Res. 2002; 59: 99 113. cit as a core neuropsychological dysfunction in schizophrenia. 25. Gonzalez-Hernandez J.A., Cedeno I., Pita-Alcorta C., Galan L., Am. J. Psychiatry 2003; 160: 1809 1816. Aubert E., Figueredo-Rodriguez P. Induced oscillations and the 4. Gold S., Carpenter C., Randolph C., Goldberg T.E., Weinberger distributed cortical sources during the Wisconsin card sorting D.R. Performance in schizophrenia. Arch. Gen. Psychiatry 1997; test performance in schizophrenic patients: new clues to neu- 54: 159 165. ral connectivity. International J. Psychophysiology 2003; 48: 5. Borkowska A., Araszkiewicz A., Rajewski A., Rybakowski J.K. 11 24. Risperidone treatment of schizophrenia: improvement in psy- 26. Borkowska A. Dysfunkcje poznawcze w schizofrenii w ocenie chopathology and neuropsychological test. Neuropsychobiolo- neuropsychologicznej i neurofizjologicznej. Rozprawa habilita- gy 2002; 46: 85 89. cyjna, Akademia Medyczna im. Ludwika Rydygiera w Bydgosz- 6. Hartman M., Stekettee M.C., Silva S., Lanning K., Andersson C. czy, Bydgoszcz 2001. Wisconsin Card Sorting Test performance in schizophrenia: the 27. Meltzer H.Y., McGurk S.R. The effect of clozapine, risperidone role of working memory. Schizophr. Res. 2003; 63: 201 217. and olanzapine on cognitive function in schizophrenia. Schizo- 7. Stratta P., Pierluigi P., Daneluzzo E., Bustini M., Rossi A. Edu- phr. Bull. 1999; 25: 233 255. cational level and age influence spatial working memory and 28. Borkowska A., PilaczyDska E., Rybakowski J.K. The frontal lobe Wisconsin Card Sorting Test performance differently: a con- neuropsychological tests in patients with schizophrenia and/or trolled study in schizophrenic patients. Psychiatry Res. 2001; obsessive-compulsive disorder. J. Neuropsychiatry Clin. Neuro- 102: 29 48. sci. 2003; 15: 359 362. 8. Perry W., Heaton R.K., Potterat E., Roebuck T., Minassian A., 29. Jansma J.M., Ramsey N.F., van der Wee N.J.A., Kahn R.S. Wor- Braff D.L. Working memory in schizophrenia: transient  online king memory capacity in schizophrenia: a parametric fMRI stu- storage versus executive functioning. Schizophr. Bull. 2001; 27: dy. Schzophr. Res. 2004; 68: 159 171. 157 176. 30. Bertolino A., Esposito G., Callicott J.H. i wsp. Specific relation- 9. Pukrop R., Matuschek E., Ruhrmann S. i wsp. Dimensions of -ship between prefrontal neuronal N-acetylaspartate and acti- working memory dysfunction in schizophrenia. Schizophr. Res. vation of the working memory cortical network in schizophre- 2003; 62: 259 268. nia. Am. J. Psychiatry 2000; 157: 26 33. 10. Carter C.S., Perlstein W., Ganguli R., Brar J., Mintun M., Cohen 31. Callicott J.H., Mattay V.S., Bertolino A. i wsp. Physiological cha- J.D. Functional hypofrontality and working memory dysfunc- racteristics of capacity constrains in constrains in working memo- tion in schizophrenia. Am. J. Psychiatry 1998; 155: 1285 1287. ry as revealed by functional MRI. Cereb. Cortex 1999; 9: 20 26. 11. Callicott J.H., Bertolino A., Mattay V.S. i wsp. Physiological dys- 32. Barch D.M., Sheline Y.I., Csernansky J.G., Snyder A.Z. Working function of dorsolateral prefrontal cortex in schizophrenia revi- memory and prefrontal cortex dysfunction: specificity to schizo- sited. Cereb. Cortex. 2000; 10: 1078 1092. phrenia compared with major depression. Biol. Psychiatry 2003; 12. Purdon S.E. Cognitive impairment in schizophrenia with novel 53: 376 384. antipsychotic medications. Schizophr. Res. 1999; 35: 51 60. 33. Kim J., Kwon J.S., Park H.J. i wsp. Functional disconnection be- 13. Rybakowski J.K., Borkowska A. The effect of treatment with ri- tween the prefrontal and partial cortices during working me- speridone, olanzapine or phenothiazines on cognitive functions mory processing in schizophrenia: A[15O] H2O PET study. Am. in patients with schizophrenia. Int. J. Psychiatry Clin. Pract. 2001; J. Psychiatry 2003; 160: 919 923. 5: 249 256. 34. Egeland J., Rund B.R., Sundet K. i wsp. Attention profile in schi- 14. Borkowska A., Rybakowski J.K. Dose risperidone act better in zophrenia compared with depression: differential effects of pro- schizophrenic patients who have a family or obstetric history? cessing speed, selective attention and vigilance. Acta Psychiatr. Progr. Neuro-Psychofarmacology Biol. Psych. 2002; 26: 1349 Scand. 2003; 118: 276 284.  1353. 35. McClellan J., Prezbindowski A., Breiger D., McCurry C. Neurop- 15. Harvey P.D., Green M.F., Keefe R.S., Velligan D.I. Cognitive func- sychological functioning in early onset psychotic disorders. Schi- tioning in schizophrenia: a consensus statement on its role in zophr. Res. 2004; 68: 21 26. the definition and evaluation of effective treatments for the ill- 36. Stratta P., Arduim L., Daneluzzo E. i wsp. Relationship of good ness. J. Clin. Psychiatry 2004; 65: 361 372. and poor Wisconsin Card Sorting Test performance to illness 16. Kay S.R., Fiszbein A., Opler L.A. The Positive and Negative Syn- duration in schizophrenia: a cross-sectional analysis. Psychiatry drome Scale (PANSS) for schizophrenia. Schizophr. Bull. 1987; Res. 2003; 121 (3): 119 227. 13: 261 276. 37. Falkai P., Tepset R., Schulze T.G. i wsp. Etiopatogenetic mecha- 17. Heaton R.K., Chelune G.J., Talley J.L., Kay G., Cuertiss G. Wi- nisms in long-term course of schizophrenia. Pharmacopsychia- sconsin Card Sorting Test Manual: Revised and expanded. Psy- try 2004; 37 (supl. 2): 136 140. chological. Assessment Resources 1993, Odessa, FL. 18. Coppola R. Woekin Memory Test V1.06.1 Clinical Brain Disor- 38. Bilder R.M., Goldman R.S., Robinson D. i wsp. Neuropsycholo- gy of first episode schizophrenia: initial characterization and der 1999, Branch, NIMH. 19. Wiener Test System. Dr. Schuhfried GmbH. Alta, Katowice 1991. clinical correlates. Am. J. Psychiatry 2000; 157 (4): 549 559. 20. Stroop J.R. Studies of interference in serial verbal reactions. 39. Addington J., Addington D. Cognitive functioning in first-episo- J. Exp. Psychol. 1935; 18: 643 661. de schizophrenia. J. Psychiatry Neurosi. 2002; 27 (3): 188 192. www.psychiatria.viamedica.pl 52

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zaburzenia pamięci operacyjnej, funkcji wykonawczych i objawy depresji u osób z patologiczną otyłośc
9 wrzesnia Dzień chorych na schizofrenię
01 TalarowskaFunkcjonowanie poznawcze u chorych na
Ćwiczenia pamieci i innych funkcji poznawczych Zeszyt 1
Rodzeństwo osób chorych na schizofrenię
Znaczenie zaburzeń funkcji poznawczych
Zaburzenia u autonomicznego u chorych na padaczkÄ™
Zaburzenia psychiczne przebiegające z obniżeniem funkcji poznawczych u osób w wieku podeszłym
Znaczenie korytarzy ekologicznych dla funkcjonowania obszarów chronionych na przykładzie Gorców
Zastosowanie i skuteczność terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu schizofrenii
Funkcje poznawcze w depresji
Jakość życia u dzieci chorych na astmę oskrzelową
Zdrowe odżywanie zalecenia ogólne dla chorych na cukrzycę
Jakość życia chorych na ADO i HD

więcej podobnych podstron