5555241192

126 Robert Tadla

Na gruncie polskiego prawa karnego można wyodrębnić następujące cele, jakie pełnią kary wymienione przez ustawodawcę w szerokim katalogu³:

■    zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości (cel sprawiedliwościowy),

■    korzystne oddziaływanie na społeczeństwo (cele w zakresie prewencji generalnej, ogólnej),

■    korzystne społeczne oddziaływanie na sprawcę (cele w zakresie prewencji indywidualnej, szczególnej),

■    naprawienie albo zmniejszenie społecznego zła wyrządzonego czynem przestępczym (cel kompensacyjny).

Warto jednak podkreślić, że wyżej wymienione cele środków penalnych nie muszą występować jednocześnie w przypadku poszczególnych kar wymierzonych w postępowaniach sądowych. Zazwyczaj dzieje się tak, że cele te występują w różnych proporcjach i kombinacjach.

Cele występują w różnym natężeniu na poszczególnych etapach wykonywania prawa karnego — od zagrożenia ustawowego, przoprzez wymiar kary w konkretnym przypadku, aż po wykonanie kary. Cele kary należy również rozpatrywać w zasadzie osobno na płaszczyźnie teorii, ustawy i w końcu — praktyki stosowania prawa karnego. Analiza teoretyczna obowiązujących w Polsce przepisów prawa pozwala stwierdzić, że na etapie zagrożenia ustawowego przeważają cele związane z prewencją generalną. Wielość celów pojawia się natomiast w momencie sądowego wymiaru kąty. Wśród nich prym wiedzie cel sprawiedliwościowy^{1 2}. Obowiązujący Kodeks karny podkreśla, że sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, zwracając uwagę, aby jej dolegliwość nie przekroczyła stopnia winy, uwzględniając przy tym stopień społecznej szkodliwości czynu, a także biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Sąd, wymierzając karę, uwzględnia w szczególności motywację i sposób zachowania się sprawcy, rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa oraz zachowanie się jego po jego popełnieniu, zwłaszcza staranie się naprawienia szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości. Wymierzając karę sąd bierze pod uwagę również pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą³.

W ostatnim czasie coraz większym zainteresowaniem cieszy się tzw. model sprawiedliwości naprawczej (kompensacyjnej), który wywiera istotny wpływ

1

   M. Gcślak., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1994, s. 422.

2

   J. Hołda, Z. Hołda, Prawo karne wykonawcę, op. dr., s. 22.

3

   Ibidem.