988046946

360 Tadeusz WILGAT

sków terytorialnych wiele. Powierzchnie „wysepek” sa przeważnie małe w stosunku do kompleksu głównego, ale przyczyniają sic do wydłużenia granic, które liczy się jako sumę długości linii oddzielających park od terenów sąsiadujących.

Istnieją też inne konfiguracje. W Poleskim Parku Narodowym tylko jeden dość duży obszar nie łączy się z główną częścią i oddalony jest od niej ponad 5 km. Podobnie jest w Bieszczadzkim. Również Woliński składa się z dwóch, bardzo blisko siebie położonych części, mniej różniących się wielkością niż w przypadku poprzednich parków. W niewielu parkach - Białowieskim, Biebrzańskim, „Borach Tucholskich”, Drawieńskim, Gór Stołowych, Narwiańskim, Roztoczańskim i „Ujściu Warty” - terytorium stanowi jedną całość, a granica zewnętrzna jedną linię o mniej lub bardziej nieregularnym przebiegu.

Oprócz granic zewnętrznych w niektórych parkach są też granice wewnętrzne. Biegną one wokół enklaw wyłączonych spod ochrony w obrębie parku. Dużo enklaw ma Biebrzański Park Narodowy, długość ich granic wynosi 57 km. Dwie enklawy, z których jedna znacznych rozmiarów, występują w Parku Gór Stołowych, a niewielkie powierzchniowo enklawy znajdują się jeszcze w kilku parkach: Magurskim, Babiogórskim, Roztoczańskim, Wielkopolskim. Granice wewnętrzne nie są przeważnie wliczane w ogólną długość granic. Jest to uzasadnione zwłaszcza w przypadkach, gdy enklawy są małe i przewiduje się ich przejęcie przez park.

Od kształtu parku i długości jego granic zależy wielkość strefy kontaktu obszaru chronionego z jego otoczeniem, a przeto i możliwość przenikania negatywnych wpływów z zewnątrz. Również warunki zabezpieczenia parku przed niektórymi zagrożeniami (jak niekontrolowana penetracja ludzi czy kradzieże) są uzależnione od długości granic. Długość granic parku w odniesieniu do jego powierzchni można ocenić za pomocą tzw. współczynnika Graveliusa, czyli stosunku obwodu danego obszaru do obwodu koła o takiej samej powierzchni. Współczynnik oblicza się z wzoru:

K = 0,28^

gdzie P jest obwodem obiektu, zaś A jego powierzchnia.

Współczynnik jest tym większy od 1, im dany obszar bardziej odbiega kształtem od okręgu, a jego granice są bardziej kręte. Zależność współczynnika od dwóch cech mierzonego obiektu wymaga uwagi przy interpretacji wyników, teoretycznie bowiem jest możliwe, że figura kształtem zbliżona do koła, ale z bardzo krętą granicą, ma taki sam lub większy współczynnik niż pole o powierzchni nieregularnej, lecz ograniczonej prostymi liniami. Do porównania wyłącznie kształtu obszarów można zastosować generalizację granic, ale efekty