1468550716

1. Najważniejsze definicje Uprzedmiotowienie i upodmiotowienie

Pojęcia pojawiające się w tytule tej pracy wymagają starannego wyjaśnienia. Najważniejszym dla zrozumienia prowadzonych przeze mnie rozważań jest rozróżnienie między przedmiotem a podmiotem, które powinno strukturyzować cały tekst. Szczególny kontekst użycia tych terminów sprawia, że wyjaśniając je skorzystam z koncepcji humanistycznych oraz społecznie zaangażowanych, ponieważ taki jest też charakter tej pracy. W kontekście kulturowym przedmiotem jest każdy byt, który ludzie, świadomie lub nie, uznają za przedmiot. Przedmiotem jest więc byt uprzedmiotowiony. Definicję terminu uprzedmiotowienie zapożyczam z feministycznej koncepcji Marthy Nussbaum, która stworzyła ją, by śledzić zjawisko uprzedmiotowienia kobiet. Istnienie tylko i jedynie jako przedmiot jest bowiem czymś innym, niż uprzedmiotawianie - kreowanie przedmiotu z dowolnych bytów¹: ożywionych bądź martwych, idealnych i realnych, rozumnych i pozbawionych rozumu. Reifikacja wymaga istnienia relacji uprzedmiotawiania i to ona jest działaniem kulturowym, które interesuje antropolożkę. Definicja zbudowana przez Nussbaum pozwala śledzić proces uprzedmiotawiania, jego narastanie lub zanikanie, a wszystko to w odniesieniu do dwóch elementów takiej relacji -uprzedmiotawiającego i uprzedmiotawianego². Przedmiotem staje się ten byt:

-    który traktowany jest jak instrument, przedmiot istniejący dla ludzkich celów

-    któremu odmawia się zdolności do decydowania o sobie samym

-    który pozbawiony jest autonomii istnienia

-    który można posiadać

-    który jest wymienialny

1

   Każde z tych określeń, jakimi obarczamy byty, jest także tylko ludzką interpretacją odbieranych przez system nerwowy bodźców.

2

   Możliwe jest też zapewne samo uprzedmiotowienie, ale ono również musi odbywać się w odniesieniu do obserwatora tego procesu.