1588093928

20 Zenon Ślusarczyk, Cezary Tomasz Szyjko

6. Standard administracji demokratycznego państwa prawnego

Model narodowej administracji publicznej określone były formami ustrojowymi utrwalonymi w danym państwie. Rozwój ustroju państwa, jego przemiany i funkcjonowanie w decydującym stopniu wpływały na kształt instytucjonalny

1    praktykę działania administracji. Rozpatrywanie standardu demokratycznego administracji może być w pełni zrozumiałe, pod warunkiem, że uwzględni się dzieje ustroju prawno-politycznego i społeczno-gospodarczego państwa. Zakreślały one ramy nie tylko dla konkretnych rozwiązań prawno-instytucjonalnych (modelowych - te mogły być w dużym stopniu zapożyczone z zewnątrz) administracji państwa, ale przede wszystkim dla jej praktyki działania.

Standard demokratycznego państwa prawnego omówimy na przykładzie Polski, ponieważ casus ten najlepiej odzwierciedla ewolucję w kierunku modelu demokrtaycznego. Rozwój administracji publicznej w Polsce przebiegał inaczej aniżeli w państwach nowożytnej Europy Zachodniej od XVI do XVIII i Europie Wschodniej od XVIII wieku. Państwo polskie nigdy nie przyjęło formy państwa monarchii absolutnej, która jak się powszechnie uważa, zapoczątkowała proces formowania się nowoczesnej administracji. Podobnie państwo polskie nie doświadczyło również narodowej i scentralizowanej monarchii konstytucyjnej. Wprawdzie uchwalona pod koniec istnienia państwa szlacheckiego Konstytucja 3 maja z 1791 r. ustanowiła formę dziedzicznej monarchii konstytucyjnej, ale działała zbyt krótko, aby utrwalić nowożytne zarządzanie państwem. W każdym prawnym systemie państwa kardynalną rolę odgrywają bowiem tradycje konstytucyjne. Obowiązująca obecnie Konstytucja RP została uchwalona

2    kwietnia 1997 r. i przyjęta została przez ogólnonarodowe referendum 25 maja 1997 r. Określa ona podstawowe zasady ustrojowe państwa oraz prawa, wolności i obowiązki powszechne i obywatelskie . Konstytucja to „akt prawny o najwyższej mocy prawnej w państwie, co wyraża się w szczególnym trybie jego uchwalania i zmiany oraz w nazwie, określający zasady ustroju państwa, suwerena i sposoby sprawowania przezeń władzy, podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki oraz zawierający postanowienia dotyczące trybu zmian swoich norm”⁴¹.

Zasada prymatu konstytucji - jej mocy nadrzędnej w systemie źródeł prawa sprawia, że pozostałe akty prawne niższego rzędu muszą być z nią zgodne. Stąd właśnie bierze się waga poszczególnych przepisów konstytucyjnych. Zgodnie z art. 87 Konstytucji RP źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia oraz na obszarze działania organów, które je ustanowiły - akty prawa miejscowego⁴².

Pierwszy rozdział Konstytucji wprowadza podstawowe zasady ustrojowe. Najbardziej ogólny charakter posiada zasada unitaryzmu państwa. Oznacza ona istnienie jednego systemu organów reprezentujących państwo. Przepisy dotyczące ustroju terytorialnego, zapewniają decentralizację władzy publicznej.

W Konstytucji RP z 1997 r. w art. 1 zapisano, iż „Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli”, a w art. 15, że „ustrój terytorialny

Wprowadzenie, 1999: op. cit., s. 46-47.

" Dz.U. nr 78. poz. 483.

⁴¹    B. Banaszak, 1999: Prawo konstytucyjne, Warszawa, s. 47.

⁴²    B. Dolnicki, 2003: op. cit., s. 182.