2181687028

Świt wyprowadzał go z izby i kazał nieść siekierę do pańskiego boru zapominając często do kieszeni włożyć żury czaj tiej pajdy chleba nawet bez omasty

Henryk Raczkowski, Portret ojca)

Osoba matki, która często bywa łączona bezpośrednio z domem, w wiciu wierszach jest opisywana poprzez analogią z ziemią:

Jesteś zmęczona jak ziemia jesienią.

W bruzdach Twoich dłoni ślad miłości i pośioięcenia.

(Józef Gurbisz, Matka)

Ziemia jest głównym motywem w twórczości chłopskich poetow. Okazywana jest jako wartość nadrzędna, którą otacza sią szacunkiem i miłością, utożsamia wręcz ze świętością. Szacunek do ziemi jest powinnością każdego człowieka:

Moja kochana z frraojców ziemia dziś matką całej ludzkości żywię do niej wielki szacunek, ie ftrzyjmie moje kości.

(Kazimierz Morawski, Szacunek do ziemi)

Każdy, kto odnosi się do ziemi z szacunkiem, pokocha ją, odda jej swoje siły, może liczyć na jej odwzajemnienie. Ziemia odwzajemni się falującymi łanami zboi, barwnym kwieciem łąk, kwitnącymi sadami, wreszcie -kochaniem tysiąckrotnym (Zygmunt Pony kas, Rozum),

Szczególny stosunek człowieka do ziemi wiąże się także i z tym, żc jest ona podobna do ciężarnej kobiety: na wiosnę brzemienna (stąd np. w kulturze ludowej zakaz uderzania jej na wiosnę kijem), a jesienią rodząca:

Ulęgałkami zapachniały poskubane miedze,

Nadszedł czas rozwiązania, wprawnie ręce kobiet przerwą kartolfaną pępowinę.

(ZbigniewJarzębowski. Jesienne impresje)

Ziemia w utworach chłopskich poetów jest traktowana niemal jak piastująca dziecko matka:

Wykołysałaś mnie ty ziemio rodna,

Ty ziemio pachnąca l zawsze pogodna.

Na twoim łonie rosłem,

Chodziłem po polu.

Zbierałem kłosy

I stąd świętość chleba wyniosłem

(Lucjan Kulesza, Moja ziemia)

W zamieszczonych w tomie utworach antropomorfizacji podlega nic tylko ziemia. Zjawisko to występuje w odniesieniu do całej przyrody, która jest postrzegana tak, jak ludzie: wierzby mają siu>e włosy, stawy zielone oczy, leszczyna tknięta matczynym przeczuciem mocno przytula brązowe główki dzieci (Z. Jarzębowski, Jesienne impresje). Każdy element kosmosu w chłopskim obrazie świata obdarzony jest życiem i świadomością. Świat przedstawiony w tych wierszach to spójna całość -każdy yv tym święcie (czy co człowiek, roślina czy' zwierzę) posiada swoje stale miejsce i pełni określoną funkcję. Kogut np. jest sługą słońca, codziennie budzi wieś, gdy nadchodzi światło (Maria Januszkiewicz, ***), kwiaty dodają urody światu (Ryszard Tkaczyk, Kwiaty), pszczoły robotnice zbierają nektary z białej gtyki (Beata Gołąb, Mrówki-pszczółki), śyvierszcze śpiewają w łanie żyta (Tadeusz Ghar-muszko. Ucichły skowronki).

Poszczególne składniki świata przyrody są pokazyyvane w odniesieniu do konkretnej pory' roku. W zasadzie już każde pojawienie się konkretnego elementu jest dla odbiorcy sygnałem tla czasowego wiersza. Lato kojarzone jest ze złocistymi łanami żyła; pełnymi stodołami i smakiem pszczelego miodu. Jesień tworzą obrazy jeżyn, oranego pola i deszczu na szybach; zima - to tafle smętnych jezior i warkocze uplecione wierzbom przez y\iatr. Wiosna z kolei, jest tą porą roku, na którą każdy czeka (Henryk Raczkowski, Pory roku), napełnia hoy\iem ludzkie serca w iarą, ie ze światła, wody i zieleni narodzi się sytość, nasza nadzieja na JUl'RO (H. Raczkowski, Trzy wiosny).

W tak krótkim omówieniu nic sposób przywołać całości tematyki zebranej jako "żniwne snopy poezji chłopskiej". Zaprezentowane yv bardzo skrótowy sposób motywy są jednymi z ważniejszych w zbiorze i mogą być sygnałem wartości opub-1 i kowanego tomu poezji. W zbiorze znalazły się również wiersze tematycznie mniej ciekawe, banalne, o niezbyt wysokim |x>ziomic artystycznym. Operując tytułową formułą tomu - Wąglany po żniwach poezji - można powiedzieć, że nie wszystkie snopy składają się z równic dorodnych kłosów i równic szlachetnego ziarna. Dopiero oddzielenie ziarna lepszej jakości od gorszej, prowadzi do otrzymania lepszego lub gorszego chicha. I tak należałoby chyba postąpić w przypadku składania w jeden wielki 'snop" wierszy nadesłanych na konkurs.

* Wąglany fto żniwach poezji. Zbiór wierszy autorów nagrodzonych w Ogólnopolskim konkursie poezji "Szukamy talentów wsi" w latach 1983-1990, Wąglany 1990. ss. -101.

JANINA RADOMSKA

Wyróżnienie, 1983 r.

Moje wiersze

W cichej zadumie Tak myślę czasami Czy moje strofki Można zwać wierszami

Chociaż w swym rymie Czasem nieudolne Ale jak szczapy Choinkowe smolne

Strofki me proste Jak miedze przez pole Chropawe i twarde Jak ta chłopska dola

I wszystko co się W nich zawiera Cierpkie jest i słone Jak pot co po twarzy spływa

Piękno przyrody Rozrzewnia me serce I nicuczona Wnet układam wiersze

STANISŁAW KOPIEC

I nagroda, 1983 r.

7Aemia

Ten brunatny lakier na paznokciach mojej mamy to ziemia,

która uczepiła się rąk, weszła do serca i wychodzi już bokami, Przeklęta ziemia!

A przecież: błogosławiona jesteś między planetami i błogosławiony owoc twego łona -to z modlitwy Księżyca do Matki Ziemi.

Człowiek dzisiaj nic potrafi się modlić i targając chorą ziemię za brzuch wrzeszczy:

Chleba |x»wszetluiego daj nam! A tu trzeba: odpuść nasze winy jako i my odpuszczamy.

Amen...

Wiersze z tomu Wąglany po żniwach poezji

92