page0235

227

Sejmy

siat przechodzić przoz ohiedwie izby, w obudwóeh przyjęty szedł do sankcyi, w jednej z nich odrzucony upadał. Zmian żadnych druga głosująca izba w przyjętym przez jedną projekcie robić nie mogła. Projekt, jeżeli me zyskał sank-cyi, także upadał. Raport ogólny o położeniu kraju ułożony w radzie stanu i przesłany przez nią senatowi, czytany bywał na początku sejmu w obu izbach połączonych; zwyczaj wiec z czasuw Rzeczypospolitej łączenia się izb utrzymał się, chociaż nie miał dawnego znaczenia. Każda izba osomio wyrażała zdanie królowi o tym raporcie, który ogłaszał się drukiem, taksamo jaki Dyaryjusze sejmowe. System odnawiania się izby poselskiej zatrzymano w konstytucyi Królestwa, ale okres zasiadania na sejm sprawiedliwie skrócono na lat sześć: trzecia część odnawiała się, na pierwszy raz wybór mających tu zasiadał- po dwa i po cztery lata, los decydował. Samo z siebie wynika, że wychodzący mogli być na nowo obrani i tym razem juz na lat sześć. Wprowadzono cenzus wyborczy za Królestwa, którego w księstwie me hyło, żeby obranym być na posła lub deputowanego potrzeba było płacić podatku najmniej złp. sto. Liczbę lat też podniesiono z 21 na 30. Żadnego urzędnika ani wojskowego ani cywilnego wybierać nie można było bez poprzedniego zezwolcma jego władzy. Gdyby obrany, urząd przyjął po wyborze, wtedy następował na jego miejsce inny wybór. Król mógł rozwiązać izbę poselską, i potem wybory nowe odbywać się miały w przeciągu dwóch miesięcy. Na sejmikach szlachta a raczej właściciele ziem obierali posła, dwóch członków rady wojewódzkiej i układali listy kandydatów na urzędy administracyjne. Głosowali na nich obywatele zapisani do księgi obywatelskiej powiatu, mający lat 21 wieku Księgi te układały rady wojevvódz*i(k a zatwierdzał senat. Zgromadzenia gminne obierały jednego deputowanego i jednego członka rady wojewódzkiej i układały swoje listy kandydatów na urzędy administracyjne. Ważne zmiany zaszły tylko co do osób mających prawn głosowania. Usunięto zupełnie z listy wojskow ych, którzy za księztwa stanowili aż dwie kategi ryje. Ogólne wyrażenie o intelli-geneyi zastąpiono wyrażeniem jasnem, że mają prawo głosowania, professoro-wie, nauczyciele i osoby mające w swoich rekach oświecenie publiczne. Do kategoryi niejasnej obywatela, właściciela, nicszlacncicn, dodano ważne zastrzeżenie, że obywatel ten ma opłacać ze sw^rej własności grantowej, jakibądź podatek. Inne kategoryjc o duchowieństwie, rękodziełu.kach, kupcach i artystach, zostały. Mający prawo glosowania wpisywali się do księgi obywatelskiej gminnej, listy głosujących według kniegom układały rady wojewódzkie, kommissyje spraw wewnętrznych, oraz wyznań i oświecenia. Konstytucyja z r. 1815 była nierównie liheralnicjsza co do spraw sejmowych jak księztwa, wszystko rozszerzyła, tylko wojsko jedno ścisnęła, bo odebrała inn głos na zgromadzeniach gminnych. Tłómaczyło się to okolicznościami czasu i zmie-nionem wielce kraju położeniem. Zn Napoleona panował żywioł wojskowy i wojsku należało się pierwszeństwa zawsze i wszedzie, bo dyktator Europy był głownie wojennym mężem. Za Królestwa nastaw ała epoka pokoju i pracy wewnętrznej, dobrobytu materyjalnego. Wojsko usunęło się na drugi plan, a chociaż wiele znaczyło, nie znaczyło jak w przódy wszystkiego. Wojsko traciło zresztą w^r owych czasach swej obywatelski charakter; miało być stróżem ładu wewnętrznego, wiec nie mogło się demoralizować sejmikami i obradami. Dla wojska była karność, nie zaś wolność. Charakter kon-stytueyi wiele zmienił tak zwany artykuł dodatkowy z r. 1823, ogłoszony przed samym sejmem r. 1825. Skierowany był przeciw art. 95 konstytucyi, to jest

15#