10 Rzecz o ZMS - ani laurka, ani pamflet
i aspiracjom młodzieży.
W środowiskach młodzieży robotniczej i młodzieży uczącej się, przede wszystkim akademickiej, poszukiwania te były - w sensie organizacyjnym i regionalnym - wielonurtowe. Powstawały różne lokalne, o większym lub mniejszym zasięgu ugrupowania, wśród których następowały procesy scaleniowe pod względem organizacyjnym i programowym i które doprowadziły do ukształtowania się dwóch dużych struktur: a/ Związku Młodzieży Robotniczej, głównie w środowiskach młodych robotników Śląska i Nowej Huty, organizacji umiarkowanie krytycznej wobec ZMP: b/ Rewolucyjnego Związku Młodzieży - organizacji o tendencjach radykalnych, wręcz lewackich czy hurrarewolucyjnych, uprawiającej totalną krytykę okresu stalinowskiego, w tym i ZMP
Odejście od uniwersalizmu czy - jak kto woli - monopolu ZMP, wyzbywanie się tendencji i ambicji do ogarnięcia swym zasięgiem wszystkich środowisk zawodowych i grup społecznych młodzieży polskiej, było-i świadomym wyborem, i - w dużym stopniu - koniecznością, wymuszoną ówczesną sytuacją polityczną w kraju. Koniecznością, bo fala krytyki, systemu stalinowskiego, nakierowana na różne jego przejawy w życiu kraju w latach 1949-1956. w dużym stopniu dotyczyła ZMP kojarzonego jednoznacznie z tym systemem Było jasne, ze ZMP. wówczas juz wyraźnie zagubione i bezradne wobec rozwoju sytuacji, pozbawione zaangażowania społecznego członkowskich mas, tak charakterystycznego dla początków organizacji autentyzmu, entuzjazmu i romantyki odbudowy czy wznoszenia sztandarowych budów sześciolatki, symbolizowanych przez Nową Hutę. nie zdoła oprzeć się tej krytyce, wejść w nową, popaździernikową sytuację społeczno-polityczną Polski w dotychczasowym kształcie Jakkolwiek rozwiązaniu ZMP sprzeciwiały się wcale niemałe kręgi członków i aktywu, w tym głównie aparatu, los organizacji został przesądzony. Nie jest przesądzone / takie opinie funkcjonowały w społecznym obiegu ówcześnie i w kolejnych dekadach Polski Ludowej/, że rozwiązanie ZMP było swego rodzaju zabiegiem socjotechnicznym miało odwracać kierunek krytyki systemu stalinowskiego od PZPR. Tak czy inaczej, zniknięcie ZMP z mapy politycznej Polski otwierało pole do nowych rozwiązań strukturalnych ruchu młodzieżowego. Punktem wyjścia w poszukiwaniach nowych form organizacyjnych ruchu młodzieżowego było przyjęcie założenia o potrzebie środowiskowego zróżnicowania form organizacyjnych politycznego i społecznego zaangażowania młodzieży. Uznano, że trzeba organizować się na gruncie zadań najbardziej charakterystycznych dla danego środowiska. Konsekwencją tego było przekonanie, że różnorodność form organizacyjnych, inne podejście do