223427589

20 Teresa Słaby mniejszej grupy obywateli niż w krajach bogatych, ma mniejszy zasięg, ale proces narastania postaw konsumpcyjnych w Polsce dość szybko postępuje.

Inną konsekwencją rozbudzania potrzeb, ostrej rywalizacji na rynku jest „umasowienie” dziedzin życia. I tu również można mówić o ścieraniu się poglądów o dobrych i złych obliczach takiej sytuacji. Wielu ludzi uważa, że efekty społeczne kultury masowej są fenomenem w dziejach cywilizacji. Inni wskazują na zagrożenie spłycania otaczających nas wartości.

Daje się zauważyć, że istnieje wyraźna dwubiegunowość życia społeczeństwa w Polsce, co zrodziło konieczność dwóch nurtów badań empirycznych. Z jednej strony dynamiczny rozwój rynku w Polsce, możliwość zaspokojenia różnorodnych potrzeb, także w świecie wirtualnym, powodują, że wiele osób nie potrafi odnaleźć się w otaczającej ich rzeczywistości, jest ona dla nich zbyt trudna, z drugiej strony coraz wyraźniej zarysowała się grupa, którą można nazwać wygranymi czy wielkimi wygranymi transformującej się gospodarki.

W okresie zmian systemowych badania konsumpcji i poziomu życia ludności bardzo się rozpowszechniły. W początkowej fazie uwaga badaczy konsumpcji koncentrowała się na grupie szczególnej troski, związanej z niedostatkiem. Badania konsumpcji pozwalały ustalić sferę ubóstwa.

Grupa gospodarstw wysokodochodowych (elita ekonomiczna) jest niezwykle atrakcyjna dla badaczy, nie tylko dla ekonomistów, można ją bowiem traktować jako grupę wzorcotwórczą, kształtującą nowoczesny wzorzec konsumpcji, nowe zachowania konsumpcyjne, bardziej lub mniej zbliżone do obserwowanych w krajach rozwiniętych gospodarczo, o wyższym poziomie życia. Jest to także grupa interesująca jako segment rynku i obiekt oddziaływań marketingowych.

Można mówić o bardzo wysokiej skali trudności, jeżeli chodzi o przeprowadzenie wiarygodnych badań empirycznych. Grupa osób o wysokich dochodach jest dość hermetyczna, niechętnie uczestniczy w badaniach ankietowych (co oznacza, że trudno przeprowadzić badanie reprezentatywne). Ponadto kryterium dochodowe, określające granicę, od której możemy mówić o gospodarstwach wysokodochodowych, jest zwykle arbitralne, a próg dochodowy, uznany przez badacza jako dochód świadczący o bardzo dobrej czy elitarnej sytuacji materialnej, wyznaczany jest arbitralnie.

Także oficjalne statystyki nie są satysfakcjonujące. Grupy o wysokich dochodach są w zasadzie „wyławiane” z prób, które losuje się do innych badań, i na podstawie pytań dołączanych dodatkowo dokonuje się charakterystyki zachowań konsumpcyjnych takich grup.

Omawiając badania nad konsumpcją, trzeba wyraźnie zaznaczyć, że rzetelność badawcza wymaga „reżimu” definicyjnego, związanego nie tylko z definicją pojęcia konsumpcja, ale także takich pojęć, jak: wykluczenia, ubóstwo, bieda, poziom życia, elita itp.