223427904

WEKTORY POWSTANIA WARSZAWSKIEGO

24 lipca 1944 r. rząd RP zaprotestował notą złożoną w Foreign Office przeciwko powołaniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, zaś 26 lipca Mikołajczyk upoważnił władze krajowe do wydania decyzji rozpoczęcia powstania w Warszawie i tegoż dnia udał się do Moskwy, gdzie pierwszą rozmowę z Mołotowem przeprowadził 31 lipca, zaś ze Stalinem 3 sierpnia 1944 r.

Tak więc w ostatnim tygodniu, poprzedzającym wybuch powstania warszawskiego, w siedzibie rządu RP w Londynie nie było premiera, a także naczelnego wodza, który udał się na inspekcję wojsk do Włoch. Zdaniem Ciechanowskiego gen. Sosnkowski pojechał tam po to, by być przy wojsku i mieć jego pomoc w przypadku poczynienia przez Mikołajczyka zbyt dużych ustępstw w rozmowach ze Stalinem.

Podany w dużym skrócie przebieg wydarzeń, opisywanych szczegółowo przez Ciechanowskiego, wskazuje, że powstanie nie zostało przez rząd RP przygotowane pod względem dyplomatycznym, ani też nie stwarza podstaw do stwierdzenia, by przygotowanie takie było w ogóle możliwe, by byli do niego kontrahenci i by ze strony polskiej w ogóle istniał zamiar jego przygotowania. Dobitnie wyraża to opinia Churchilla: „Zapewne, decyzja oporu, bez względu na konsekwencje, jest przywilejem każdego narodu i nie można go odmówić nawet najsłabszemu”. To stanowisko, w którym dawał on wyraz swej dezaprobacie wobec polityki rządu RP, nie zaważyło jednak na jego opinii podanej w parę lat po powstaniu: „Nieśmiertelny jest naród, który potrafi zdobyć się na taki powszechny heroizm. Albowiem ci, co zginęli, zwyciężyli...”

PODZIEMIE W KRAJU

Wywód, dotyczący ruchu podziemnego w kraju, zaczyna Ciechanowski od ostatnich dni września 1939 r. Ponieważ są to rzeczy na ogół powszechnie znane, nie będziemy go tutaj przytaczać w całości, zwrócimy natomiast uwagę na niektóre najistotniejsze momenty jego rozwoju i przeobrażeń. Powstanie SZP, a następnie ZWZ, podział na strefy okupacyjne i jego późniejsza likwidacja, montowanie platformy porozumienia politycznego czterech głównych stronnictw: SN, SL, PPS-WRN i SP, zrzucenie do kraju tzw. „grupy inicjatywnej” w grudniu 1941 r. w celu zorganizowania PPR i próby nawiązania współpracy nowo powstałej partii robotniczej z delegaturą rządu RP — oto kolejne problemy omawiane przez Ciechanowskiego. Równocześnie następuje proces organizowania siatki łączności i oddziałów Armii Krajowej. Ciechanowski odnotowuje, że pod wpływem przesiedleń

1089