244277094

Kompetencje badawcze a świadomość metodologiczna 87

prowadzenie badań hybrydycznych jest możliwe tylko wówczas, gdy metodologię utożsamia się z wiedzą o metodach i sposobach poznawania świata, nie odnosząc jej do poziomu epistemologicznego. Taką postawę przyjmują Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, E.R. Babbie, S. Kvale, D. Silverman, U. Fleck, natomiast książka N.K. Denzina i Y.S. Lincoln jest pod tym względem zróżnicowana dzięki wielości autorskich punktów widzenia i perspektyw, z jakich pisane są teksty. Jeżeli autorzy popularnych podręczników do metodologii wiedzę metodologiczną ograniczają do podpowiedzi, jak sprawnie prowadzić badania, nie jest zaskakujące, że osoby uczące się bycia badaczem podążają ich śladem.

Być może w początkowej fazie uczenia się bycia badaczem ważniejsza jest wiedza o tym, jak poprawnie zorganizować i przeprowadzić badanie oraz opracować wyniki, ponieważ trzeba poznać wzorzec poprawnego postępowania, aby w dalszej fazie móc z nim polemizować i go przekraczać. Można też jednak uznać, że nabycie nawyku bezwzględnego podporządkowania się wzorcowi w znacznym stopniu utrudni krytyczny nad nim namysł.

Drugim ważnym elementem składowym kompetencji badawczych są umiejętności. Po pierwsze, należą do nich umiejętności typu praktycznego/technicz-nego, które umożliwiają stworzenie narzędzi badawczych, przeprowadzenie badania, dokonanie transkrypcji, uporządkowanie i opracowanie wyników badań, poprawne napisanie pracy itp. Po drugie, są to umiejętności intelektualne wyższego rzędu (rozumienie, zastosowanie, analiza, synteza, ewaluacja), umożliwiające mu umiejętne korzystanie z tekstów innych autorów, sensowne zaprojektowanie i przeprowadzenie własnego badania czy, wreszcie, opracowanie i zinterpretowanie jego wyników. Ta ostatnia z wymienionych czynności w sposób szczególny uwidacznia zdolność badacza do posługiwania się umiejętnościami intelektualnymi wyższego rzędu.

Trzecim typem umiejętności są wybrane umiejętności społeczne, np. dotyczące podtrzymywania kontaktów, doprowadzania rozpoczętych zadań do końca, zadawania pytań i odpowiadania na pytania, zachowania etyczne, pozytywne podejście do innych, radzenie sobie z konfliktami.

Umiejętności praktyczne są kształtowane podczas zajęć na uczelni, w formie ćwiczeń lub podczas seminarium. Jeżeli tego typu ćwiczeń nie zaplanowano w programie studiów, to seminarium staje się jedynym miejscem, w którym student musi nabyć niezbędnych umiejętności. Uczy się ich przez wykonywanie wszystkich czynności w trakcie pisania własnej pracy. Jeśli pisanie pracy magisterskiej jest pierwszą sytuacją, w której student staje się badaczem, to można przypuszczać, iż jego warsztat badawczy będzie skromny, a nabyte umiejętności praktyczne skoncentrowane wyłącznie na tych niezbędnych do wykonania własnych badań. Trudno w takiej sytuacji zakładać, iż tak ukształtowane umiejętności praktyczne staną się znaczącym składnikiem kompetencji badawczych.