274844399

WIZUALNY ESENCJALIZM I PRZEDMIOT KULTURY WIZUALNEJ 321

przesłania. Krytyczna analiza takich specyficznych serii przedmiotów i podstaw, które je łączą w serie, może rozerwać i zdenaturalizować tradycyjne skojarzenia, takie jak wiązanie wartości przezroczystego realizmu i indywidualistycznego elityzmu, odzwierciedlone choćby w zawartym w opisie Narodowej Galerii Portretu [National Portrait Gallery] sformułowaniu: „autentyczne podobieństwo wybitnych jednostek” (Hooper--Greenhill, 2000, s. 29).

Jednak nie tylko same serie stanowią przedmiot analizy. „Seriating” jest ubocznym efektem pozornie obiektywnych technologii służących obserwacji i klasyfikacji w ten sam sposób, w jaki takie typowo nowoczesne zjawiska, jak spis ludności [census], mapa i muzeum działają również jako technologie służące wartości i władzy. Owe zjawiska są przedmiotem par excellence studiów kultury wizualnej, ale tylko pod tym warunkiem, że uwzględnione zostaną również: ich zakorzenienie w nowoczesności, ich podstawa w pozytywizmie oraz historia ich odkrycia, porządkowania i ich własności. Tylko wtedy analiza może zarówno przekonywać, jak i sugerować alternatywne uporządkowania (Anderson, 1991, s. 163).

Podobnie jak muzea, mapy służą interesom, które można dostrzec w języku, jakim się posługujemy. Być offthe map oznacza być pozbawionym znaczenia, przestarzałym lub nieznanym; być on the map oznacza być uznawanym, otrzymać stanowisko, być obdarzonym istnieniem lub znaczeniem (King, 1996, cyt. w: Hooper-Greenhill, 2000, s. 17). Wyrażenia te dobrze demonstrują powód, dla którego musimy rozpatrywać obrazy werbalne jako część studiów kultury wizualnej. Stwierdzenie, że mapy wyrażają podbój i społeczną hierarchię, jest związane z anglosaską częścią świata. Jest to (werbalna) interpretacja użycia map, demaskująca (nawet potencjalnie krytyczna), przyjęcie jej jednak za dobrą monetę będzie równoznaczne z uznaniem jej konsekwencji. To sprawia, że badanie metafor - których używamy tak, jakby były zwyczajnymi słowami i wyrażeniami, czyli w formie „znaturalizowanej” - jest niezbywalną częścią studiów kultury wizualnej³⁹.

CELE STUDIÓW KULTURY WIZUALNEJ

Powyższe refleksje na temat przedmiotu studiów kultury wizualnej wyodrębniły najpilniejsze zadania dla tego ruchu, niezależnie od tego, czy rozwinie się on w dyscyplinę, czy też w interdyscyplinarną współpra-

³⁹ Lakoff i Johnson (1980; 1999) wykazują tendencję do uniwersalizacji takich metafor, jednak ich teoria kognitywnej lingwistyki może być z pożytkiem zastosowana w bardziej konkretnych analizach.