2906542553

230 K. WOROWSKI, W. ROSZKOWSKA 12]

Zainteresowania ziemniaczanymi inhibitorami proteaz wynikają przede wszystkim z ich szerokiego zakresu działania antyproteolitycznego (8, 9) i hamowania również aktywności proteaz komórkowych (10, 11). Z tego względu znalazły one zastosowanie w lecznictwie w stanach wzmożonej proteolizy (12, 13). Używa się ich także jako odczynników w analityce biochemicznej (14) oraz po związaniu ze stałymi nośnikami do otrzymywania wysokooczyszczonych preparatów proteaz metodą swoistej sorpcji (15). Inhibitory ziemniaczane stosuje się ponadto w badaniach nad strukturą centrów aktywnych i mechanizmem działania enzymów proteolitycznych (16—18).

O dużym zainteresowaniu ziemniaczanymi inhibitorami proteaz zadecydowała także niska cena, łatwo dostępnego w dużych ilościach surowca, którym jest sok ziemniaczany. Stanowi on materiał odpadowy przy produkcji skrobi i w przemyśle gorzelnianym.

II. Izolowanie, struktura chemiczna i właściwości inhibitorów

ziemniaczanych

Obecność inhibitorów proteaz stwierdzono w bulwach wszystkich badanych dotąd odmian ziemniaków (19, 20). Nie zawierają ich jednak organy zapasowe innych roślin, z wyjątkiem pomidora, który podobnie jak ziemniak należy do rodziny psiankowatych (21). Spośród różnych części anatomicznych ziemniaka największą ilość inhibitorów zawierają bulwy (22), a zwłaszcza ich część obwodowa (23). Stwierdzono, że około 7—10% rozpuszczalnych białek bulwy ziemniaka wykazuje działanie antypro-teolityczne (20, 24). Inhibitory ziemniaczane charakteryzuje olbrzymia heterogenność molekularna (25, 26). Obserwowano także duże różnice między inhibitorami izolowanymi z bulw różnych odmian ziemniaków. Dotyczą one liczby form molekularnych inhibitorów, ich zawartości oraz struktury chemicznej (20, 27). O ich pokrewieństwie świadczą jednak identyczne determinanty antygenowe (28, 29).

II-l. Inhibitory trypsyny 1 chymotrypsyny

Z ekstraktu ziemniaka odmiany Maritta wyizolowano (30) cztery inhibitory trypsyny przy użyciu techniki: swoistej sorpcji na nierozpuszczalnej trypsynie, sączenia molekularnego na Sephadex G-75 oraz chromatografii jonowymiennej na karboksymetylocelulozie i fosfocelulozie. W centrum antytrypsynowym tych inhibitorów znajduje się arginina a ich masy cząsteczkowe wynoszą 23 500—24 000 daltonów. Inhibitory te hamują także aktywność chymotrypsyny, plazminy oraz kalikreipy osoczo-wej. Stosując elektroforezę w żelu poliakrylamidowym stwierdzono