2906543089

Konspekt 1/2014 (50) — Literaturoznawstwo — 17

dzieć - w kontekście rosyjskiej i synchronicznie z rosyjską. On sam byl bardzo dobrym tłumaczem - wydał tłumaczenia Byrona. W ogóle był utalentowanym człowiekiem. Nie dążył do utrzymania dyscypliny, nie odznaczał się surowością, nie posiadał też jakichkolwiek innych cech belfra. Nikomu jednak, nawet największym rozrabiakom i głupkom w klasie, do głowy by nie przyszło w czasie lekcji Włodzimierza Michałowicza Fiszera wykręcić jakiś numer [...). Wszyscy siedzieli i słuchali zachwyceni.

Właśnie w latach przedrewolucyjnych Fiszer publikował swoje prace ze wzmożoną aktywnością, pisał też artykuły o literaturze rosyjskiej XLX w., które dały początek wydanemu przez niego podręcznikowi historii literatury rosyjskiej. Współcześni badacze najczęściej odnoszą się do jego pracy poświęconej twórczości Lermontowa¹.

Koncepcja metodyczna Fiszera została zawarta w jego niedużej książeczce Doświadczenia systematycznego nauczania literatury w szkole (1914)². Będąc zwolennikiem czysto literackiego, estetycznego studiowania filologii, pedagog przede wszystkim zalecał zwracanie się do tekstu utworu literackiego. Jego zdaniem współczesną narodową szkołę w odróżnieniu od zagranicznej charakteryzuje „szlachetne lekceważenie formy”. Jako wyznawca szkoły formalnej, twierdził: „Literatura w naszej szkole to służebnica historii”. Za główne winowajczynie takiego stanu rzeczy w dziedzinie nauczania literatury' uważał krytykę publicystyczną i naukę, które wyznaczały ten sam tok myślenia.

Fiszer słusznie twierdził, że studiując literaturę XVIII w., więcej uwagi poświęca się formie, gdyż tutaj „obowiązuje” klasycyzm. Literaturę XIX w. natomiast, jak uważa, studiuje się przede wszystkim na poziomie fabularnym, właściwie jak historię kultury. Uczony wskazuje przykładowy kierunek studiowania utworu literackiego: określenie ogólnej formy utworu —> zwrot ku fabule, uwarunkowanej tą formą —> informacje biograficzne (dlaczego autor wybrał taką formę, środki językowe) -> kompozycja, język, styl.

W ramach kursu literatury ojczystej pedagog zaleca pozostawienie tylko tych utworów, które mają „bezsporną lub historyczną wartość artystyczną”. Podobnie jak w niemieckich szkołach dokładnie studiuje się Goethego i Schillera, tak w naszej szkole „prawodawcą gustu literackiego” i centrum szkolnego nauczania powinien zostać, według niego, Puszkin. Ważną rolę Fiszer przykładał do nauki teorii poezji i zapoznania się z wybranymi dziełami literatury światowej, bez których wykształcenie literackie jest niemożliwe, przede wszystkim z utworami Homera, Dantego, Szekspira, Moliera, Goethego, Byrona.

Bardzo krytycznie Fiszer ocenia nąjnowsze podręczniki historii literatury, które przesycone są faktami, przez co stają się „encyklopediami literatury rosyjskiej”.

W przedmowie do drugiej części swojego Podręcznika do historii literatury rosyjskiej (1M16-1918)³ Fiszer podkreśla jego cechy: „zwięzłość języka”, brak „streszczeń” i „charakterystyk” oraz czysto literacki punkt widzenia, wyrażony w analizie form poetyckich, które zalezą od kierunków literackich, a te z kolei - od uwarunkowań historycznych i społecznych. Nie zawsze autor zachowuje tę zasadę, streszczenie materiału w jego podręczniku czasem jest dość chaotyczne, samo jednak podejście do analizy utworów rosyjskiej literatury klasycznej w dużej mierze jest oryginalne.

Ciekawie skonstruowany jest główny rozdział podręcznika o Puszkinie. Analizy Eugeniusza Oniegina Fiszer dokonuje „w ślad za autorem”, według rozdziałów, zamykając dyskusję o poemacie Puszkina wnioskami na temat jego znaczenia historycznego i literackiego. W rozdziale o Puszkinie autor zamieszcza interesujący,

B M. <I>mnep. YucOhuk tut ucmopuu pyccsou .wmepamypM. MocKBa 1916;    Pyukuh i unie pu

my pa, h. 2; Ccpcóunu XIX hcku. Mockjwi 1918.

1

   B. M. <l>muep. fltnmuKa M K) Jlep.\toumo(ta_% (d:| liciioK JIcpMonnwfty. tOGujcuiihiu coopuuK. Mock-Ba CaiiKT flercpóypi 1914.

2

   B M <I>miiep. Onhtnihi au n w.»ta mu koso npo-.xo.)H<)cuun wntcpumypN « cpcóneu utKo.ie, Mockbu

3

1914