pedi atri a
S. Dobosz, M. Marczyńska, A. Ołdakowska, J. Popielska, M. Szczepańska-Putz
Wybrane choroby pasożytnicze u dzieci
W
y
b
r
a
n
e
c
h
o
r
o
b
y
p
a
s
o
ż
y
t
n
i
c
z
e
u
d
z
i
e
c
i
rozpoznanie i leczenie
r
o
z
p
o
z
n
a
n
i
e
i
l
e
c
z
e
n
i
e
Choroby pasożytnicze są cią- zakazie nawożenia gleb ludzki- mogą doprowadzić do niedrożno-
Sci przewodu pokarmowego,
mi odchodami i opróżniania
gle aktualnym problemem dia-
trzustkowego lub przewodów żół-
szamb na pola uprawne.
gnostycznym i terapeutycz-
ciowych. Wydzieliny i wydaliny
nym. U dzieci, wśród chorób
glist mają własnoSci alergizujące
Glistnica, Ascariosis
G
l
i
s
t
n
i
c
a
,
A
s
c
a
r
i
o
s
i
s
wywołanych przez nicienie
i toksyczne. Przebieg choroby za-
Czynnikiem etiologicznym jest
przewodu pokarmowego, naj- leży od wrażliwoSci osobniczej
nicień glisty ludzkiej (Ascaris lum-
i masywnoSci zarażenia. Objawy
częściej spotyka się glistnicę
bricoides). Stadium zakaxnym jest
Å‚Ä…czÄ… siÄ™ SciSle z aktualnym miej-
i owsicÄ™, rzadziej tasiemczyce
jajo, zawierajÄ…ce inwazyjnÄ… larwÄ™.
scem pobytu glisty w organizmie
(robaki płaskie). Coraz czę- Jaja są wydalane z kałem zarażo-
człowieka oraz działaniem toksyn.
nego człowieka. InwazyjnoSć osią-
ściej rozpoznaje się zarażenie
gajÄ… po kilkunastu dniach dojrze-
Objawy kliniczne
O
b
j
a
w
y
k
l
i
n
i
c
z
n
e
Toxocara sp. Inwazje pierwot-
wania w glebie, w sprzyjajÄ…cych
niakowe to: lokalizujÄ…ca siÄ™
W przypadku masywnego za-
warunkach. Zarażenie następuje
głównie w jelitach Giardia lam- rażenia na pierwszy plan wysu-
drogą pokarmową, najczęSciej
wają się objawy ze strony układu
blia i zarażenie Toxoplasma
przez brudne ręce lub zanieczysz-
oddechowego: wilgotny kaszel,
gondii, szczególnie niebez- czony pokarm. Larwy wykluwają
stany spastyczne oskrzeli, czasa-
siÄ™ w jelicie, przenikajÄ… przez jego
pieczne w postaci wrodzonej.
mi zespół Löefflera, wysypki
Sciany, z prÄ…dem krwi zostajÄ… prze-
Spotykane jest także zarażenie
uczuleniowe. Objawy nasilajÄ… siÄ™
niesione do wątroby, a następnie
skóry świerzbowcem ludzkim w nocy, ustępują samoistnie po
poprzez układ wrotny i krążenie
kilku tygodniach.
pasożytem należącym do
małe migrują do pęcherzyków
rodzaju roztoczy.
płucnych, potem do oskrzeli i tcha-
Po zajęciu przez glisty przewo-
wicy. Drażnienie nabłonka dróg
du pokarmowego chorzy skarżą
oddechowych powoduje odkrztu-
Zarażeniom sprzyja nieprze- się na: niecharakterystyczne na-
szanie larw (zwykle w nocy) i po-
strzeganie higieny (np. brak na- wracające bóle brzucha, wzdęcia,
nownie połykanie. Wędrówka larw
wyku mycia rÄ…k przed jedzeniem, nudnoSci, wymioty, brak Å‚aknienia,
trwa ok. 10 dni. Po powtórnym
niedokładne mycie warzyw spo- czasem występuje biegunka tłusz-
przedostaniu siÄ™ do jelita cienkie-
żywanych na surowo), zwyczaj czowa na przemian z zaparciami.
go larwy dojrzewajÄ… (w ciÄ…gu
spożywania surowego mięsa, złe W długo trwającej infestacji może
60 80 dni) do postaci dorosłych.
warunki sanitarne, przebywanie dojSć do niedoborów składników
W ciągu doby samica składa do
w dużych skupiskach ludzi, na- odżywczych i witamin (głównie
200 tys. jaj. CzęSć larw zamiast do
wożenie pól ludzkimi ekskremen- rozpuszczalnych w tłuszczach).
pęcherzyków płucnych trafia wraz
tami. Ponadto pasożyty cechuje Towarzyszyć temu mogą: gorsze
z dużym krwiobiegiem do różnych
duża inwazyjnoSć, reproduktyw- samopoczucie, podwyższenie cie-
narządów, gdzie najczęSciej ulega-
noSć i opornoSć na działanie płoty ciała, apatia lub nadmierne
ją otorbieniu. Dojrzałe osobniki
czynników Srodowiskowych. pobudzenie, zaburzenia snu
przeżywają 1 2 lata.
Główne metody zapobiegania (zgrzytanie zębami) oraz objawy
MigrujÄ…ce larwy powodujÄ…
polegają na: alergiczne, głównie wysypki. Kon-
nauce i stosowaniu prawidło- miejscowy stan zapalny zajętych
sekwencją masywnego zarażenia
narządów oraz drażnienie nabłon- może być nawet zmniejszenie ma-
wych zachowań higienicznych,
poprawie warunków higienicz- ka rzęskowego dróg oddechowych.
sy ciała oraz zahamowanie rozwo-
nych, zwłaszcza w dużych sku- Dorosłe postacie wywołują stan za- ju psychicznego i fizycznego. Na-
piskach dziecięcych, palny przewodu pokarmowego, zu- tomiast niewielka inwazja u osoby
dokładnym myciu warzyw spo- żywają składniki odżywcze żywi- dorosłej nie wywołuje zwykle za-
żywanych na surowo, ciela, a w skrajnych przypadkach uważalnych objawów choroby.
przewodnik
60 l e k a r z a
pedi atri a
Powikłania glistnicy to: nie- sta, Sledzie), ponieważ zwiększa- jaja opuszczają otoczkę jajową
drożnoSci jelit, przewodów żół- ją ryzyko podrażnienia glist i po- na skórze odbytu i wracają z po-
ciowych i/lub trzustkowych, za- wikłań. Wydalone w trakcie ku- wrotem do jelita grubego; auto-
palenie wyrostka robaczkowego, racji nicienie należy natychmiast endoinwazja samica składa ja-
zniszczyć najlepiej spalić (moż- ja w okrężnicy lub prostnicy
zapalenie otrzewnej.
liwoSć rozsiewu). (zwłaszcza u osób z zaparciami).
Diagnostyka
D
i
a
g
n
o
s
t
y
k
a
O
b
j
a
w
y
k
l
i
n
i
c
z
n
e
Owsica (enterobioza), Objawy kliniczne
O
w
s
i
c
a
(
e
n
t
e
r
o
b
i
o
z
a
)
,
W morfologii krwi obwodowej
Enterobiosis
E
n
t
e
r
o
b
i
o
s
i
s
Objawy kliniczne zależą od in-
może wystąpić leukocytoza
z eozynofilią (najczęSciej w 2. 3. Jest to jedna z najczęstszych tensywnoSci zarażenia, czasu
tyg. choroby). Podstawą rozpozna- chorób pasożytniczych, szczegól- trwania i wrażliwoSci osobniczej.
nie w klimacie umiarkowanym. Choroba może mieć przebieg cał-
nia sÄ… badania parazytologiczne
Zarażenie może wystąpić w każ- kowicie bezobjawowy. CzęSciej
kału na obecnoSć jaj (próbki kału
dym wieku, ale najczęSciej zda- jednak chorzy skarżą się na wiele
powinny być pobierane 3-krotnie,
przez kolejne dni). Niekiedy z ka- rza się u dzieci pomiędzy 5. i 14. niecharakterystycznych dolegli-
rokiem życia. Zarażeniu sprzyja woSci. Do objawów należą: noc-
łem mogą być wydalone dojrzałe
przebywanie w dużych skupi- ny Swiąd okolicy odbytu, miej-
osobniki. Wprowadzono także me-
skach, zwłaszcza w przedszko- scowy stan zapalny skóry i prze-
tody serologiczne, użyteczne tylko
lach, szkołach, internatach. czosy, brak łaknienia, bladoSć
w postaci larwalnej. Czasem ist-
skóry, cienie pod oczami, nadpo-
niejÄ… wskazania do badania radio-
Chorobę wywołuje nicień budliwoSć nerwowa (częsty płacz
logicznego przewodu pokarmowe-
owsik (Enterobius vermicularis), bez powodu, zgrzytanie zębami,
go z kontrastem (ubytki cienia).
którego jedynym żywicielem jest obgryzanie paznokci, trudnoSć
człowiek. Ludzie zarażają się w skupieniu uwagi, bezsennoSć).
Leczenie
L
e
c
z
e
n
i
e
przez połknięcie jaj inwazyjnych
Stwierdzenie nawet jednego ja-
D
i
a
g
n
o
s
t
y
k
a
przeniesionych zazwyczaj pod Diagnostyka
ja w kale upoważnia do leczenia
płytkami paznokci, istnieje także
Diagnostyka opiera siÄ™ na zna-
przyczynowego. Wiele leków jest
możliwoSć zarażenia przez po-
lezieniu jaj lub form dojrzałych.
skutecznych w postaci jelitowej,
Sciel, ubrania, kurz domowy i za-
MetodÄ… z wyboru jest wymaz
żaden w płucnej. W leczeniu nie-
rażone jedzenie. Z jaj (w żołąd-
z okolicy odbytu pobierany
powikłanej glistnicy stosuje się:
ku) wylęgają się larwy, które wę-
wczeSnie rano przed myciem me-
mebendazol,
drujÄ… do okolicy kÄ…tniczej, gdzie
todÄ… przylepca celofanowego wg
pyrantel,
dojrzewają do postaci dorosłych
Grahama lub przy pomocy szkla-
albendazol,
(białe nicienie długoSci ok. 1 cm).
nej bagietki owiniętej celofanem.
sole piperazyny (lek powoduje
Dojrzałe formy żeńskie migrują
Materiał bada się pod mikrosko-
porażenie nerwowo-mięSniowe
w nocy w okolicÄ™ odbytu, gdzie
pem, poszukując jaj pasożyta.
pasożytów i gwałtowne ich wy-
składają powleczone kleistą sub-
Może być konieczne powtarzanie
dalenie, jest leczeniem z wyboru
stancjÄ… jaja. Po kilku godzinach
badania. Badanie parazytologicz-
w niedrożnoSciach jelitowej i żół-
dojrzewania w każdym jaju po-
ne kału na obecnoSć jaj jest bar-
ciowej w terapii skojarzonej
wstaje larwa inwazyjna (postacie
dzo mało przydatne. Jeżeli wi-
z postępowaniem chirurgicznym)
te mogą przeżyć w Srodowisku
doczne są postacie dorosłe w ka-
zewnętrznym nawet 20 godz.).
le lub okolicy odbytu, to powinny
Badania kontrolne kału prze-
Okołoodbytnicze podrażnienie
one zostać pobrane do badania
prowadza siÄ™ w 2. tyg. po kuracji,
skóry powoduje Swiąd i drapanie.
parazytologicznego (przechowy-
jeżeli nadal obecne są jaja glisty,
Skutkiem tego jest przenoszenie
wanie w 40 70-procentowym
leczenie należy powtórzyć. Kry-
jaj bezpoSrednio do ust (autoeg-
etanolu). Ponieważ owsiki nie
tycznie należy oceniać powtarza-
zoinwazja) lub rozsiewanie ich
przenikajÄ… do krwi i tkanek, nie
nie się dodatnich wyników bada-
do Srodowiska zewnętrznego.
występuje eozynofilia.
nia kału mimo kolejnego leczenia
Lepka substancja z czasem traci
antyhelmintykami (elementy ro- swoje właSciwoSci i jaja z łatwo-
Leczenie
L
e
c
z
e
n
i
e
Slinne znajdujÄ…ce siÄ™ w kale sÄ…
SciÄ… unoszÄ… siÄ™ w powietrzu,
niekiedy mylone z jajami glisty).
wciąż zachowując zdolnoSć in- Leczenie powinno być stoso-
W przypadkach powikłań bywa wazji. Mogą być wdychane do ja- wane u wszystkich zarażonych.
konieczne leczenie chirurgiczne. my nosowo-gardłowej, a następ- Aby było w pełni skuteczne, ko-
Przeciwwskazane są domowe nie połykane. Istnieją również in- nieczne jest zarówno leczenie
sposoby leczenia (kwaSna kapu- ne drogi zarażenia: retroinwazja przyczynowe, jak i postępowanie
przewodnik
l e k a r z a 61
pedi atri a
ogólne. W leczeniu farmakolo- dostaje się do jelita i buduje ciało nie przez samodzielnie porusza-
gicznym stosuje się: tasiemca. Pasożyty dorastają do jące się człony maciczne).
pyrantel, pełnej długoSci po ok. 2 3 mies.,
D
i
a
g
n
o
s
t
y
k
a
mebendazol, w jelicie żywiciela mogą przeżyć Diagnostyka
albendazol. kilka do kilkudziesięciu lat.
Rozpoznanie zazwyczaj jest
Tasiemczyce występują na ca-
przypadkowe i opiera siÄ™ na zna-
Postępowanie ogólne opiera się łym Swiecie. Ryzyko zarażenia
lezieniu członu tasiemca w kale
na częstej zmianie bielizny, prze- jest jednak znacznie większe
(znaleziony człon do czasu bada-
strzeganiu higieny osobistej. Zale- w krajach o ciepłym klimacie
nia powinien być przechowywany
cana jest dieta bogatoresztkowa i tych, w których istnieje zwyczaj
w wodzie). Podejrzenie może
z ograniczeniem węglowodanów jedzenia surowego lub niedogoto-
również nasunąć obecnoSć eozy-
i zapobieganie zaparciom. Wska- wanego mięsa.
nofili w rozmazie krwi obwodo-
zane jest leczenie wszystkich
wej, jednak nie jest to objaw cha-
członków rodziny. Kurację należy Jajo inwazyjne (a raczej zaro-
rakterystyczny. Pomocne może
powtórzyć po upływie 10 14 dni. dek) po wydostaniu się z członu
być badanie parazytologiczne ka-
Powtarzanie leczenia co 3 4 macicznego odznacza się dużą
łu, w którym poszukuje się czło-
mies. może być zalecane w przy- wytrzymałoScią na działanie czyn-
nów i jaj. Różnicowanie gatunków
padku stałej ekspozycji (np. u dzie- ników zewnętrznych. W polskich
T. saginata i T. solium opiera siÄ™
ci przebywających w internatach). warunkach może zachować ży-
na oglądaniu członów tasiemca.
wotnoSć i zdolnoSć zarażenia ży-
Jaja obu gatunków w ocenie mi-
Tasiemczyce (Taeniases) wiciela poSredniego przez ponad
T
a
s
i
e
m
c
z
y
c
e
(
T
a
e
n
i
a
s
e
s
)
kroskopowej są nie do odróżnie-
rok. Człowiek jest żywicielem
Najczęstszymi tasiemczycami
nia. Członów tasiemca i jaj nie ma
ostatecznym tasiemców, a choro-
występującymi u ludzi są zaraże-
we wczesnym stadium zarażenia
ba manifestuje siÄ™ przede wszyst-
nia tasiemcem nieuzbrojonym
(pierwsze 2 3 mies.). W ciÄ…gu kil-
kim objawami ze strony przewo-
(Taenia saginata) i (znacznie rza-
ku dni po leczeniu powinna być
du pokarmowego. Na szczególną
dziej) tasiemcem uzbrojonym
wydalony cały pasożyt. Po lecze-
uwagę zasługuje fakt, że dla ta-
(Taenia solium). Postacie dorosłe
niu zaleca się obserwowanie kału
siemca uzbrojonego człowiek mo-
osiągają długoSć 2 10 m, ich cia-
po 3 mies. od zakończenia kuracji
że być żywicielem poSrednim wy-
ło zbudowane jest z tysięcy czło-
(ocena skutecznoSci leczenia czy
wołując chorobę zwaną wągrzycą,
nów. CzęSć przednich segmentów
znów nie pojawią się człony).
stanowiÄ…cÄ… osobny problem kli-
tasiemca tworzy główkę, zaopa-
niczny i terapeutyczny.
trzonÄ… w przyssawki i/lub haczy-
Leczenie
L
e
c
z
e
n
i
e
ki, umożliwiające przytwierdze-
Objawy kliniczne
O
b
j
a
w
y
k
l
i
n
i
c
z
n
e
W leczeniu farmakologicznym
nie pasożyta do błony Sluzowej
stosuje siÄ™:
jelita. Tasiemce należą do oboj- ObecnoSć tasiemca w przewo-
prazykwantel,
naków, każdy z segmentów za- dzie pokarmowym człowieka po-
niclosamid.
wiera własne organy reproduk- woduje zmianę napięcia i kurczli-
cyjne. Dojrzałe, końcowe człony woSci jelita cienkiego, zmniejsze-
WÄ…grzyca
W
Ä…
g
r
z
y
c
a
tasiemców zawierają tysiące jaj nie wydzielania enzymów
(cysticercosis taenia solium)
(
c
y
s
t
i
c
e
r
c
o
s
i
s
t
a
e
n
i
a
s
o
l
i
u
m
)
i wydalane są z kałem w całoSci. trawiennych oraz upoSledzenie
Tasiemce potrzebują do pełne- wchłaniania substancji odżyw-
Objawy kliniczne
O
b
j
a
w
y
k
l
i
n
i
c
z
n
e
go rozwoju 2 żywicieli poSred- czych zużywanych przez pasoży-
WÄ…grzyca stanowi istotny pro-
niego i ostatecznego. W organi- ta. Prowadzi to do pojawienia siÄ™
blem kliniczny ze względu na
zmie żywiciela poSredniego po- niecharakterystycznych objawów:
możliwoSć zajęcia ważnych dla
łknięte jaja przekształcają się bólów brzucha, nudnoSci, biegu-
życia organów. Objawy zależą od
w larwy, które następnie przenika- nek lub zaparć, zaburzeń łaknienia
ją przez błonę Sluzową jelita do (wzrost lub upoSledzenie), chud- liczby wągrów, ich umiejscowie-
krwi i za jej poSrednictwem prze- nięcia. Rzadziej występują: osła- nia, stadium rozwoju i reakcji ży-
wiciela na obecnoSć pasożyta.
noszone są do różnych tkanek, bienie, wymioty, zaburzenia snu,
Wągry T. solium mogą zajmować
gdzie osiedlajÄ… siÄ™, tworzÄ…c po 3 6 uczucie ucisku w gardle, zmiany
mies. wągry. Żywiciel ostateczny skórne, niedokrwistoSć. W wyjąt- wszystkie narządy. NajczęSciej
(najczęSciej człowiek) zaraża się kowych przypadkach obserwowa- umiejscawiają się w tkance pod-
przez zjedzenie surowego lub nie- no niedrożnoSć jelita, przewodów skórnej (mogą być wyczuwalne
dogotowanego mięsa, zawierają- żółciowych lub trzustkowych. pod skórą w postaci małych guz-
cego wągry. Trawienie uwalnia T. saginata może powodować ków) i mięSniach szkieletowych
główkę młodego tasiemca, która Swiąd okolicy odbytu (podrażnie- (czasem także w mięSniu serco-
przewodnik
62 l e k a r z a
pedi atri a
B
Ä…
b
l
o
w
i
c
a
wym). NajgroxniejszÄ… lokalizacjÄ… styka serologiczna (test ELISA BÄ…blowica
jest oSrodkowy układ nerwowy lub immunoblot) we krwi, płynie
(echinococcosis cystica)
(
e
c
h
i
n
o
c
o
c
c
o
s
i
s
c
y
s
t
i
c
a
)
i (wyjątkowo) narząd wzroku. mózgowo-rdzeniowym (większa
Jest zdecydowanie rzadszÄ…, ale
swoistoSć i czułoSć) nie daje pew-
ze względu na swój przebieg kli-
Zajęcie oSrodkowego układu
nego rozpoznania (mogÄ… wystÄ™-
niczny ważną tasiemczycą.
nerwowego poczÄ…tkowo daje nie-
pować reakcje krzyżowe, m.in.
Czynnikiem etiologicznym jest
wielkie dolegliwoSci (zwłaszcza
z innymi tasiemczycami).
tasiemiec bÄ…blowcowy (Echino-
u dzieci), czasem może przypomi-
coccus granulosus). Występuje na
nać zapalenie opon mózgowo--
Leczenie
L
e
c
z
e
n
i
e
całym Swiecie. W Polsce zachoro-
rdzeniowych. Objawy narastajÄ…
W leczeniu farmakologicznym
wania na bąblowicę u człowieka
w miarę wzrostu wągra i są zależ-
stosuje siÄ™:
zdarzają się rzadko. Pasożyt zbu-
ne od lokalizacji zmian. Do naj-
prazykwantel,
dowany jest najczęSciej z 3 czło-
częstszych objawów należą
albendazol. nów. Do żywicieli ostatecznych
drgawki, objawy wzmożonego ci-
należą m.in. pies, wilk i lis. Żywi-
Snienia Sródczaszkowego (często
Wągrzyca mózgu wymaga spe- cielem poSrednim są owce, kozy,
z towarzyszącym wodogłowiem),
cyficznego postępowania. U dzie- bydło, konie, Swinie, osły, króliki,
objawy ogniskowe (np. ataksja,
ci z aktywnymi zmianami w OUN
dyzartria, zaburzenia psychiczne). zające oraz sporadycznie czło-
U dzieci i osób z wieloma ogni- często konieczna jest terapia sko- wiek. U żywiciela ostatecznego
skami wągrzycy choroba może jarzona (przyczynowa, objawowa (najczęSciej psa) dojrzały człon
przebiegać pod postacią ostrego
i chirurgiczna). Lekiem z wyboru maciczny (posiadający zdolnoSć
i przewlekłego zapalenia mózgu.
jest albendazol, który lepiej pene- samodzielnego poruszania się) od-
Zdarza siÄ™ umiejscowienie wÄ…-
truje do tkanki mózgowej. Zaleca- rywa się od pozostałej częSci pa-
grów w różnych odcinkach rdze-
ne jest równoczesne stosowanie sożyta i wydostaje się wraz z ka-
nia kręgowego.
kortykosteroidów w celu zapobie- łem. Żywiciel poSredni zakaża się
Okres wylęgania trwa Srednio
żenia nadmiernym reakcjom orga- przez połknięcie jaj, z których
kilka lat. Z chwilÄ…, kiedy wÄ…gry
nizmu na uwolniony antygen pa- w żołądku uwalnia się larwa.
ulegajÄ… martwicy, dochodzi do
sożyta. Konieczne może być po- Przenika ona czynnie do naczyń
gwałtownej reakcji immunologicz-
stępowanie neurochirurgiczne: krwionoSnych lub chłonnych. Tą
nej powodujÄ…cej nasilenie obja-
założenie zastawki dokomorowej drogą dostaje się do narządów we-
wów. Czasami choroba przebiega
(zawsze przed leczeniem przyczy- wnętrznych, głównie do wątroby,
z okresami zaostrzeń i remisji,
nowym), usunięcie pojedynczych w których przekształca się powoli
zwiÄ…zanymi prawdopodobnie z ob-
dużych cyst i/lub ruchomych wą- w kolejne stadium. Jest to pęcherz
umieraniem pojedynczych wÄ…-
grów, utrudniających odpływ pły- otoczony kilkoma błonami, z któ-
grów. W 50 proc. przypadków
nu mózgowo-rdzeniowego. rych wewnętrzna ma zdolnoSć
stwierdza się jednoczeSnie więcej
W postaci ocznej stosowane wytwarzania torebek lęgowych,
niż jedną postać choroby.
jest głównie leczenie chirurgicz- zawierających główki tasiemca.
Wągrzycę należy podejrzewać
ne, często z koniecznoScią usu- Pęcherz macierzysty bardzo po-
u ludzi z terenów endemicznych,
nięcia całej gałki ocznej. woli, ale stale roSnie. Może osią-
prezentujÄ…cych objawy kliniczne.
gnąć duże rozmiary.
NajczęSciej pierwsze podejrzenie
Zapobieganie
Z
a
p
o
b
i
e
g
a
n
i
e
choroby wynika z przeprowadzo-
Objawy kliniczne
O
b
j
a
w
y
k
l
i
n
i
c
z
n
e
nych badań obrazowych.
Sposoby zapobiegania polega-
ją na unikaniu spożywania suro- Przebieg bąblowicy u żywicie-
Diagnostyka
D
i
a
g
n
o
s
t
y
k
a
wego mięsa, przestrzeganiu zasad la poSredniego zależy głównie od
higieny osobistej, zapobieganiu umiejscowienia, wielkoSci i licz-
W diagnostyce wÄ…grzycy przy-
zarażeniu się jajami tasiemca znaj- by pęcherzy. Ze względu na dużą
datne sÄ… badania obrazowe: CT,
dujÄ…cymi siÄ™ na zabrudzonych od- tolerancjÄ™ objawy pojawiajÄ… siÄ™
NMR, RTG, a także badanie pły-
chodami ludzkimi warzywach zazwyczaj po kilku-kilkunastu la-
nu mózgowo-rdzeniowego. Płyn
mózgowo-rdzeniowy zwykle by- i innych Srodkach spożywczych, tach. Do najniebezpieczniejszych
wa przejrzysty, pod niskim ci- badaniu członków rodziny pacjen- lokalizacji należą: oSrodkowy
Snieniem, o niskim stężeniu glu- tów z wągrzycą, zapewnieniu od- układ nerwowy (objawy wolno ro-
kozy, dużym stężeniu białka powiednich warunków hodowli snącego guza) i oko (upoSledzenie
głównie frakcji gamma-globulin, Swiń i bydła, uniemożliwiających widzenia aż do Slepoty włącznie).
z wyraxną pleocytozą i znacznym kontakt z ludzkimi odchodami Bąblowica wtórna (skutek pęknię-
odsetkiem komórek plazmatycz- oraz na dokładnym urzędowym cia Scian pęcherza) doprowadza
nych i kwasochłonnych. Diagno- badaniu mięsa wieprzowego. do uogólnienia się procesu choro-
przewodnik
l e k a r z a 63
pedi atri a
bowego i może być przyczyną gleby. Jaja pasożyta po 5 21 nofilia, która jest często wykry-
wstrząsu anafilaktycznego. Często dniach nabierają cech inwazyjno- wana przypadkowo. Spektrum
dochodzi wtedy do zajęcia wątro- Sci (w zależnoSci od warunków). objawów jest bardzo szerokie.
by, a wtórne nadkażenia bakteryj- Jaja inwazyjne (larwy), połknięte Należą do nich: osłabienie, obni-
ne doprowadzają do stanu zapal- przez żywiciela ostatecznego ule- żone łaknienie, mdłoSci, bóle
nego zajętych organów. gają dalszym przeobrażeniom brzucha, bóle głowy, bóle koń-
w jelicie, gdzie osiągają dojrzałoSć czyn, wysypki, kaszel, zapalenie
Diagnostyka płciową (samice i samce). U doro- oskrzeli, nadpobudliwoSć emocjo-
D
i
a
g
n
o
s
t
y
k
a
słych zwierząt uwolnione larwy nalna, wzmożona potliwoSć, sta-
W diagnostyce pomocne mogÄ…
mogą kończyć wędrówkę w róż- ny podgorączkowe lub gorączka,
być badania obrazowe: RTG, CT,
nych tkankach. U psów dochodzi zmiany w EEG, a nawet drgawki.
NMR oraz odczyny serologiczne
do zarażenia młodych osobników Przebieg zarażenia może być tak-
(wadÄ… powszechnie stosowanych
od matki drogą Sródmaciczną. że całkowicie bezobjawowy.
testów jest ich niska swoistoSć).
Potencjalnym xródłem zaraże- Opisano tropizm larw Toxoca-
Pewne rozpoznanie stawia siÄ™ po
nia dla człowieka jest ziemia ra canis do oSrodkowego układu
zbadaniu główek pasożyta z usu-
w ogrodach przydomowych i par- nerwowego (OUN) i narzÄ…du
niętego operacyjnie pęcherza.
kach oraz piaskownice, zanie- wzroku. W postaci ocznej wokół
czyszczone kałem zwierząt. Czło- larw osiadłych na dnie oka po-
Leczenie
L
e
c
z
e
n
i
e
wiek jest żywicielem przypadko- wstają ziarniniaki, mogące zaj-
Jest trudne i długotrwałe. Le-
wym glisty, u którego larwy nigdy mować wszystkie warstwy siat-
czeniem z wyboru jest chirurgicz-
nie osiągają postaci dojrzałej (nie kówki, z towarzyszącym wysię-
ne usunięcie torbieli w całoSci,
można wykryć pasożyta badaniem kiem w szklistce. Postać oczna
poprzedzone leczeniem zacho- kału). Uwolnione w dwunastnicy występuje z reguły po upływie
wawczym. Stosowane leki to al- larwy wędrują z prądem krwi, długiego czasu od zarażenia. Do
bendazol i mebendazol. W przy- a gdy Srednica naczynia krwiono- pierwszych objawów w ocznej
padkach nieoperacyjnych (liczne
Snego staje się mniejsza od roz- postaci choroby należą obniże-
pęcherze, internistyczne przeciw- miarów larwy, przebijają się przez niem ostroSci wzroku (aż do cał-
wskazania do operacji) stosuje siÄ™
jego ScianÄ™ i przenikajÄ… do przyle- kowitej utraty widzenia chorym
albendazol lub mebendazol w du- głych tkanek. Wokół larw powsta- okiem) i zez. Póxne pojawianie
żych dawkach, nawet przez 3 6
ją ziarniniaki, złożone głównie się zmian na dnie oka sugeruje
mies. U pacjentów, u których
z komórek kwasochłonnych. Prze- koniecznoSć wieloletniej kontroli
przeciwwskazany jest zabieg chi- żywalnoSć larw u ludzi wynosi do okulistycznej u wszystkich cho-
rurgiczny, a chemioterapia była
10 lat. Zarówno w Swieżym zara- rych z rozpoznaną toksokarozą.
nieskuteczna, możliwy jest za- żeniu, jak i z chwilą obumierania
D
i
a
g
n
o
s
t
y
k
a
bieg PAIR (puncture, aspiration,
larw, nasila siÄ™ odczyn alergiczno- Diagnostyka
injection, reaspiration), tzn. tera- -zapalny w tkankach.
W badaniach laboratoryjnych
peutyczne nakłucie torbieli pod
w krwi obwodowej obserwuje siÄ™
O
b
r
a
z
k
l
i
n
i
c
z
n
y
nadzorem USG. W okreSlonych Obraz kliniczny
eozynofiliÄ™, leukocytozÄ™, dyspro-
przypadkach stosuje siÄ™ obserwa-
Objawy kliniczne zależą od teinemię (podwyższony poziom
cjÄ™ bez jakiejkolwiek interwencji.
masywnoSci zarażenia, lokalizacji globulin, obniżony poziom albu-
Materiał badawczy, podobnie
narządowej oraz od reakcji obron- min), podwyższony poziom IgE,
jak ekskrementy, uznawany jest za
nych żywiciela. Z punktu widze- rzadziej nieznacznie podwyższo-
wysoce zakaxny i wymaga szcze-
nia klinicznego rozróżnia się po- ną aktywnoSć aminotransferaz.
gólnej ostrożnoSci (zwłaszcza przy
stać trzewną, pełnoobjawową lub Wysoka eozynofilia jest często
podejrzeniu zarażenia T. solium).
zamaskowaną oraz postać oczną. główną przyczyną wykonywania
Uogólniona postać trzewna jest badań w kierunku toksokarozy.
Toksokaroza (toxocarosis)
T
o
k
s
o
k
a
r
o
z
a
(
t
o
x
o
c
a
r
o
s
i
s
)
najczęSciej następstwem masyw- Rozpoznanie ustala się wyko-
Toksokaroza jest chorobą wy- nego zarażenia i charakteryzuje nując test ELISA IgG z metabo-
woływaną przez nicienie z rodza- się nasilonymi objawami klinicz- licznymi antygenami larw Toxoca-
ju Toxocara canis i Toxocara cati. nymi (bóle brzucha, kaszel, po- ra. W przypadku niejasnego obra-
Postać dorosła glisty pasożytuje większenie wątroby i Sledziony) zu dna oka etiologię można
w jelicie cienkim psów, kotów, oraz wysoką leukocytozą i hiper- potwierdzić wykonując punkcję
wilków, lisów i innych zwierząt eozynofilią, z towarzyszącą czę- przedniej komory oka i odczyn
mięsożernych. Samice składają ok. sto niedokrwistoScią. W postaci ELISA z antygenem T. canis
20 tys. jaj w ciągu doby, które są zamaskowanej występują niespe- w płynie z komory. Wysokie mia-
wydalane z kałem i dostają się do cyficzne objawy kliniczne i eozy- no odczynu ELISA oraz nieprawi-
przewodnik
64 l e k a r z a
pedi atri a
dłowoSci w badaniu przedmioto- przestrzeganie zasad higieny oraz wów. Do najczęstszych dolegli-
wym i w badaniach laboratoryj- regularne odrobaczanie zwierząt woSci należy ból brzucha (związa-
nych częSciej stwierdza się u dzie- domowych (również szczenia- ny ze stanem zapalnym pęcherzy-
ci z toksokarozą trzewną. U pa- ków i kociąt). Należy również za- ka, dróg żółciowych oraz dwu-
nastnicy; zazwyczaj występuje po
cjentów ze zmianami na dnie oczu bezpieczać piaskownice przed
jedzeniu) i biegunka (o różnym
obserwuje się niskie wartoSci od- zwierzętami (zamykanie specjal-
nasileniu, charakterze tłuszczo-
nymi pokrywami).
czynów serologicznych.
wym lub fermentacyjnym stolce
jasne, papkowate, tłuszczowe,
Leczenie Giardioza (lamblioza);
L
e
c
z
e
n
i
e
G
i
a
r
d
i
o
z
a
(
l
a
m
b
l
i
o
z
a
)
;
o przykrym zapachu i z dużą za-
Giardiosis (lambliosis)
G
i
a
r
d
i
o
s
i
s
(
l
a
m
b
l
i
o
s
i
s
)
W terapii stosuje siÄ™:
wartoScią powietrza). Najciężej
diethylcarbamazynÄ™, Jest chorobÄ… rozpowszechnio-
chorują dzieci z obniżoną odpor-
albendazol, ną na całym Swiecie. Uważa się ją
noScią, zwłaszcza w zakresie IgA,
za jedną z najczęstszych przyczyn
tiabendazol.
u których lamblioza może dopro-
przewlekłych i nawracających bó-
wadzić do wyniszczenia organi-
W piSmiennictwie brak jest wy- lów brzucha i biegunek u dzieci
zmu (znaczny ubytek masy ciała,
w wieku przedszkolnym i szkol-
raxnej preferencji leku. Jako lecze-
niedobory składników odżyw-
nym w Polsce. Zarażeniu sprzyja
nie wspomagające w ciężkich po-
czych i witamin głównie roz-
współistnienie innych chorób, np.
staciach toksokarozy oraz w przy-
puszczalnych w tłuszczach).
niedobór IgA, niedokwaSnoSć so-
padku zmian ocznych (jako osłona
ku żołądkowego, celiaklia, zara-
przed nadmierną reakcją alergicz- Rzadziej występujące objawy:
żenie Candida albicans.
no-zapalną organizmu gospodarza alergiczne: wysypki skórne,
na antygen pasożyta uwalniany astma oskrzelowa, zapalenie
Czynnikiem etiologicznym jest
oskrzeli, nacieki Löefflera,
z niszczonych larw) stosowane sÄ…
pierwotniak Giardia lamblia
toksyczne: niechęć do jedzenia,
kortykosteroidy (prednison).
(Lamblia intestinalis). Występuje
nieprawidłowy rozwój, niepokój,
on pod dwoma postaciami: prze-
pogorszenie wyników w nauce,
U częSci pacjentów ze zmiana-
trwalnikowÄ… cysta i wegetatyw-
niedokrwistoSć (awitaminozy
mi ocznymi w przebiegu toksoka-
ną trofozoit. Zarażenie następu-
B12 i kwasu foliowego);
rozy korzystne efekty osiągnięto
je drogą pokarmową przez spoży-
w przypadku zajęcia pęcherzyka
w skojarzeniu metod zachowaw-
cie cysty. Cysty po przedostaniu
żółciowego żółtaczka (okreso-
czych z fotokoagulacjÄ… i kriopre-
się do jelita cienkiego przekształ-
wa, o niewielkim nasileniu).
sją. W szczególnie ciężkich przy-
cają się w trofozoity, a następnie
padkach bywa konieczne leczenie
osiedlajÄ… siÄ™ w nim i ulegajÄ… na-
Po wyleczeniu lambliozy mo-
operacyjne (np. vitrectomia).
mnożeniu. Z jelita trofozoity mi-
że pojawić się nietolerancja lak-
grujÄ… do dwunastnicy, a stÄ…d do
tozy imitująca nawrót choroby.
Toksokaroza jest chorobÄ… spra-
dróg żółciowych i przewodów
wiajÄ…cÄ… trudnoSci diagnostyczne
trzustkowych. W przypadku nie- Diagnostyka
D
i
a
g
n
o
s
t
y
k
a
i terapeutyczne, wynikajÄ…ce z nie-
dokwaSnoSci lub zarzucania treSci
PodstawÄ… rozpoznania jest
specyficznych objawów klinicz-
pokarmowej z dwunastnicy istnie-
3-krotne, w odstępach kilkudnio-
nych. Zmiany w obrazie krwi ob-
je możliwoSć zajęcia żołądka.
wych, badanie parazytologiczne
wodowej wymagajÄ… wykluczenia
Z dwunastnicy pierwotniaki prze-
kału na obecnoSć cyst. Stosowane
innych chorób; w przypadku wy-
dostają się do jelita krętego (wy-
są również badania immunoenzy-
sokiej leukocytozy diagnostyka
jÄ…tkowo do grubego). Okresowo
matyczne kału (ELISA) na obec-
różnicowa obejmuje m.in. choro-
trofozoity przekształcają się w cy-
noSć antygenu Lamblii. Wadą ba-
by rozrostowe i posocznicÄ™. Po-
sty i są wydalane z kałem.
dań immunoenzymatycznych jest
wikłania oczne są często pierw-
częste występowanie wyników
szym objawem skłaniającym do
Objawy kliniczne
O
b
j
a
w
y
k
l
i
n
i
c
z
n
e
fałszywie dodatnich. W niektó-
diagnostyki w kierunku toksoka-
WiększoSć zarażeń przebiega
rych przypadkach konieczne mo-
rozy. RównoczeSnie brak jest jed-
prawdopodobnie bezobjawowo.
że być badanie treSci dwunastni-
noznacznej oceny skutecznoSci
Choroba może rozpocząć się na- czej (na obecnoSć żywych trofo-
stosowanej terapii przeciwpaso-
gle lub stopniowo nasilającymi się zoitów), którą pobiera się przy
żytniczej.
dolegliwoSciami (ok. 1 3 tyg. od pomocy sondy lub Enterotestu.
zarażenia). W zależnoSci od zaję- Próbka treSci dwunastniczej po-
Zapobieganie
Z
a
p
o
b
i
e
g
a
n
i
e
tego odcinka przewodu pokarmo- winna być jak najszybciej przesła-
Jedyną możliwoScią uniknię- wego i stanu immunologicznego na do laboratorium i zbadana
cia choroby i jej powikłań jest pacjenta, różne jest nasilenie obja- w ciągu godziny od pobrania. Za-
przewodnik
l e k a r z a 65
pedi atri a
rażeniu Giardia lamblia może to- wy występujący u różnych zwie- najczęSciej szyjnych i karkowych.
warzyszyć niewielka eozynofilia. rząt domowych i dzikich. Jedy- Węzły są zwykle twarde, przesu-
nym dotychczas poznanym żywi- walne, nie ropieją. Rzadziej ob-
Leczenie
L
e
c
z
e
n
i
e
cielem ostatecznym jest kot. serwowany jest zespół mononu-
U człowieka najczęSciej zaraże- kleozopodobny, przebiegający
Leki stosowane w lambliozie to:
nie Toxoplasma gondii przebiega z gorączką, uogólnionym powięk-
metronidazolum,
bezobjawowo. Z ciężkim prze- szeniem węzłów chłonnych, złym
tinidazol,
biegiem toksoplazmozy możemy samopoczuciem, szybkim męcze-
mepakryna (lek bardzo skutecz-
się zetknąć w przypadku przenie- niem się, bólami głowy, mięSni,
ny, ale słabo przebadany i gorzej
sienia pasożyta od matki poprzez gardła. U pacjentów z prawidło-
tolerowany przez małe dzieci),
łożysko na płód (toksoplazmoza wo funkcjonującym układem im-
furazolidonum.
wrodzona) lub gdy do zarażenia munologicznym dochodzi do sa-
dojdzie u osób z niedoborami im- moograniczenia się infekcji.
Na Swiecie stosowanych jest
munologicznymi. Człowiek zara- W przypadku toksoplazmozy wę-
wiele innych leków, wSród których
złowej niezwykle istotna jest dia-
ża się raz na całe życie.
duże nadzieje budzi ornidazol.
gnostyka różnicowa. W rozpozna-
Po 2 tyg. od zakończenia lecze-
Drogi zarażenia niu różnicowym należy wziąć pod
D
r
o
g
i
z
a
r
a
ż
e
n
i
a
nia należy przeprowadzić badanie
uwagę: chłoniaki ziarnicze i nie-
kontrolne kału. U osób z utrzymu-
Drogi zarażenia Toxoplasma
ziarnicze, białaczki, mononukleozę
jÄ…cÄ… siÄ™ inwazjÄ… stosuje siÄ™ kolej-
gondii:
zakaxną, zarażenie CMV, sarko-
ny z wymienionych preparatów.
spożycie cyst tkankowych
idozÄ™, gruxlicÄ™, przerzuty nowo-
Zawsze należy przeprowadzić
w niedosmażonym, niedogoto-
tworowe, odczynowe powiększe-
badania u wszystkich współ-
wanym lub surowym mięsie
nie węzłów chłonnych, np. w prze-
mieszkańców i równoczeSnie le-
(tatar), półsurowych wędlinach
biegu stanów zapalnych gardła.
czyć osoby z inwazją.
(metce, salami),
U chorych z zaburzeniami odpor-
kontakt z zanieczyszczonÄ… ko-
Zarażenie zazwyczaj ustępuje noSci w przebiegu pierwotnego za-
cimi odchodami glebÄ… lub wo-
samoistnie po kilku tygodniach lub rażenia T. gondii może dojSć do
dą, spożywanie zanieczyszczo-
miesiącach; rzadko potrafi utrzy- zajęcia centralnego układu nerwo-
nej glebą żywnoSci (głównie
mywać się latami. Ze względu na wego, rozsianych lub ognisko-
warzyw spożywanych na suro-
łatwoSć szerzenia się choroby,
wych zmian zapalnych, jak rów-
wo spożycie oocysty),
możliwoSć ciężkiego przebiegu
nież do zajęcia wielu narządów.
zarażenie wertykalne w prze-
i występujące dolegliwoSci, zaleca
Przyjmuje się jednak, że u pacjen-
biegu pierwotnego zarażenia
się jednak leczenie pacjentów,
tów z obniżoną odpornoScią tokso-
kobiety ciężarnej,
u których stwierdzono jakiekol-
plazmoza jest zwykle wznowÄ…
zarażenie przypadkowe: prze-
wiek objawy kliniczne oraz
wczeSniej przebytego zarażenia,
toczenia krwi, zarażenia labo-
wszystkich zarażonych z otoczenia.
a nie pierwotnÄ… infekcjÄ….
ratoryjne.
Kontrowersje budzi leczenie
bezobjawowych nosicieli. Za le-
Toksoplazmoza wrodzona
T
o
k
s
o
p
l
a
z
m
o
z
a
w
r
o
d
z
o
n
a
Klinika
K
l
i
n
i
k
a
czeniem przemawia możliwoSć
W przebiegu parazytemii u ko-
zarażania innych. Przeciwko:
Klinicznie odróżnia się tokso-
biety, która uległa zarażeniu
brak bezwzględnych wskazań,
plazmozÄ™ wrodzonÄ… i nabytÄ…; ob-
T. gondii w czasie ciąży, może
szkodliwoSć i objawy uboczne
jawowÄ…, skÄ…poobjawowÄ… i bezob-
dojSć do zarażenia płodu. Do po-
stosowanych leków oraz brak do-
jawowÄ…; obejmujÄ…cÄ… okreSlone na-
dobnej sytuacji może dojSć
wodów, że nosiciele są xródłem
rzÄ…dy (toksoplazmoza narzÄ…du
w przypadku wtórnego uaktywnie-
zarażenia. WiększoSć lekarzy nie
wzroku, toksoplazmoza węzłowa),
nia się zarażenia u ciężarnej z nie-
zaleca terapii, chyba że nosiciele
układy (toksoplazmoza oSrodko-
doborami odpornoSci. Ryzyko za-
stanowią szczególne zagrożenie
wego układu nerwowego), tokso-
rażenia płodu wzrasta wraz z trwa-
dla otoczenia, np. zwiÄ…zane z wy-
plazmozę uogólnioną; pierwotną
niem ciąży i wynosi 10 20 proc.
konywanym zawodem.
i nawrotowÄ….
w I trymestrze ciąży, 30 50 proc.
Rokowanie jest z reguły dobre.
w II trymestrze i 60 65 proc. w III
Toksoplazmoza nabyta
T
o
k
s
o
p
l
a
z
m
o
z
a
n
a
b
y
t
a
trymestrze. CiężkoSć przebiegu
Toksoplazmoza
T
o
k
s
o
p
l
a
z
m
o
z
a
WiększoSć przypadków tokso- toksoplazmozy u płodu jest od-
(toxoplasmosis)
(
t
o
x
o
p
l
a
s
m
o
s
i
s
)
plazmozy nabytej przebiega bez- wrotnie proporcjonalna do okresu
Etiologia
E
t
i
o
l
o
g
i
a
objawowo. W przypadkach obja- ciąży, w którym doszło do zaraże-
Toxoplasma gondii: pierwot- wowych obserwuje siÄ™ miejscowe nia matki. W ostatnich tygodniach
niak, pasożyt wewnątrzkomórko- powiększenie węzłów chłonnych, ciąży ryzyko zarażenia wynosi ok.
przewodnik
66 l e k a r z a
pedi atri a
90 proc., ale tylko niewielka częSć W ocenie aktywnoSci zarażenia analizy. Metoda ta jest bardzo
zakażonych dzieci (10 proc.) po T. gondii istotna jest serokonwer- czuła, ale na wynik trzeba czekać
porodzie wykazuje objawy uogól- sja odczynu ujemnego w dodatni, od 3 do 6 tyg.
nionego zarażenia (żółtaczka, he- bardzo wysokie miana przeciwciał
patosplenomegalia, małopłytko- w klasie IgG bądx ich 4-krotny W niektórych oSrodkach refe-
woSć, zapalenie mózgu i opon, za- wzrost w krótkim czasie. Obec- rencyjnych wykonuje się również
badania:
palenie siatkówki i naczyniówki). noSć znaczących mian przeciwciał
w kierunku krążącego antyge-
Objawy zajęcia OUN mogą się IgM i IgA Swiadczy o ostrym
nu pasożyta,
ujawnić w pierwszych miesiącach okresie zarażenia:
życia, a zmiany w gałce ocznej IgG do odczynów o najwyż- antibody load (IgG-antytokso-
w pierwszych latach życia lub na- szej czułoSci i swoistoSci do wy- plazma w całkowitej puli IgG),
awidnoSć IgG (okreSla czas ja-
krywania przeciwciał klasy IgG
wet póxniej. Bez wprowadzenia
swoistego leczenia większoSć pło- należy odczyn immunofluore- ki upłynął od zarażenia: niska
scencyjny. Odczyny immunoen- awidnoSć Swiadczy o ostrej fa-
dów zarażonych we wczesnym
zymatyczne (ELISA) są najbar- zie zarażenia, wysoka awidnoSć
okresie ciąży umiera in utero lub
oznacza, że zarażenie nastąpiło
dziej popularne. W czynnej na-
rodzi się z ciężkimi zmianami
co najmniej 5 mies. wczeSniej).
bytej toksoplazmozie za wysokie
w OUN i narzÄ…dzie wzroku.
W wyniku zarażenia w II i II try- uważa się miana IgG >300 j.m.,
Leczenie
L
e
c
z
e
n
i
e
w postaci ocznej i neurologicz-
mestrze ciąży najczęSciej rozwija
się skąpo- lub bezobjawowa cho- nej odczyny mogą być niskie;
Ze względu na samoogranicza-
roba. Najbardziej typowymi obja- IgM najczęSciej Swiadczą
jÄ…cy siÄ™ charakter toksoplazmozy
wami dla toksoplazmozy wrodzo- o Swieżym zarażeniu; pojawia-
nabytej, u osób bez zaburzeń od-
nej są wodogłowie lub małogło- ją się 2 tyg. po zarażeniu, osią-
pornoSci leczenie najczęSciej nie
gajÄ…c maksimum w 4 12 tyg.,
wie, zapalenie siatkówki
jest konieczne. W uzasadnionych
i naczyniówki, małoocze, zwap- zanikają po kilku-kilkunastu
przypadkach stosuje siÄ™ spiramycy-
nienia Srodczaszkowe (będące zej- mies. Przeciwciała IgM nie
nÄ™ (antybiotyk z grupy makroli-
przechodzÄ… przez nieuszkodzo-
Sciem zmian zapalnych), padacz-
dów). Bezwzględnym wskazaniem
ne łożysko, ich brak nie wyklu-
ka, niedorozwój psychoruchowy.
do leczenia jest Swieże zarażenie
cza Swieżego zarażenia;
u kobiety ciężarnej. Przezłożysko-
IgA przeciwciał klasy IgA
Toksoplazmoza oczna
T
o
k
s
o
p
l
a
z
m
o
z
a
o
c
z
n
a
we przeniesienie pasożyta T. gon-
szuka się głównie w diagnosty-
dii można ograniczyć w znaczący
NajczęSciej jest to postać tok-
ce toksoplazmozy wrodzonej.
sposób poprzez podawanie kobie-
soplazmozy wrodzonej. Zmiany
cie ciężarnej spiramycyny, która
oczne pod postaciÄ… zapalenia siat-
PCR DNA Toxoplasma gondii
posiada szczególne powinowactwo
kówki i naczyniówki mogą się
w płynie owodniowym umożli-
do tkanek łożyska. U ciężarnej w II
ujawniać póxno, nawet w wieku
wia wykrycie zarażenia płodu.
i III trymestrze z potwierdzonÄ…
10 15 lat i majÄ… tendencjÄ™ do czÄ™-
Metoda ta stosowana jest również
pierwotnÄ… toksoplazmozÄ… i po po-
stych nawrotów (należy zwrócić
w celu stwierdzenia obecnoSci
twierdzeniu zarażenia płodu, stoso-
uwagÄ™ na takie objawy, jak Swia-
pierwotniaka w płynie mózgowo-
wać można pirymetaminę i sulfa-
tłowstręt, mroczki przed oczami,
rdzeniowym i innych płynach
diazynÄ™. W przypadku potwierdzo-
ból gałki ocznej, nadmierne łza-
ustrojowych.
nego zarażenia wrodzonego (nawet
wienie, zez). Rwieże ogniska za-
w postaci bezobjawowej) dziecko
palne położone są zazwyczaj
Badania histopatologiczne po- powinno otrzymywać leczenie
w pobliżu plamki żółtej, są puszy-
twierdzajÄ… rozpoznanie toksopla- przeciwtoksoplazmowe: pirymeta-
ste, najczęSciej jednostronne.
zmozy w przypadku wykrycia
minÄ™ i sulfadoksynÄ™ (Fansidar), do
Zmiany stare, najczęSciej obser-
w węzłach chłonnych zmian o ty- ukończenia 1. 1,5. roku życia,
wowane, występują w postaci nie-
pie Piringer-Kuchinka (odczynowy
w zależnoSci od wskazań w połą-
regularnych, atroficznych, blizno-
przerost grudek chłonnych, skupi- czeniu z prednisonem. W przypad-
watych ognisk w siatkówce i na-
ska histiocytów i poszerzenie zatok
ku Swieżych zmian ocznych stosu-
czyniówce z charakterystycznymi
z monocytoidalnymi komórkami
je siÄ™ pirymetaminÄ™ i sulfadoksynÄ™
złogami barwnika.
B) lub tachyzoitów w tkankach. (Fansidar) z prednisonem. Lecze-
nie kobiet ciężarnych oraz dzieci
Diagnostyka
D
i
a
g
n
o
s
t
y
k
a
Próby biologiczne (obecnie za- z toksoplazmozą wrodzoną prowa-
W diagnostyce laboratoryjnej stÄ…piono je PCR DNA), polegajÄ… dzÄ… oSrodki specjalistyczne.
najczęSciej oznacza się przeciw- na inokulacji dootrzewnowej my- W ostrym zarażeniu lub reakty-
ciała w klasach IgG, IgM i IgA. szy materiałem pobranym do wacji u pacjentów z zaburzeniami
przewodnik
l e k a r z a 67
pedi atri a
odpornoSci w leczeniu stosuje się Scią 0,5 5 mm/godz. drąży Zmiany umiejscowione są za-
pirymetaminę w skojarzeniu z sul- w warstwie rogowej linijne lub zwyczaj między palcami rąk i na
fadoksyną, sulfadiazyną lub klin- esowate, Slepo zakończone nory nadgarstku, w dołach pachowych,
damycynÄ…, pod kontrolÄ… obrazu Swierzbowcowe. Po ok. 4 5 na kostkach, poSladkach, brzuchu
dniach składa w nich jaja, z któ- w okolicach pępka, na piersiach,
morfologicznego krwi obwodowej
rych wykluwajÄ… siÄ™ larwy. Larwy
i liczby płytek, przy jednoczesnym w pachwinach oraz narządach
samodzielnie drążą korytarze
stosowaniu kwasu folinowego. płciowych. Głowa, szyja, dłonie,
stopy i plecy nie sÄ… zazwyczaj za-
Wszystkie dostępne leki dzia- w kierunku powierzchni skóry,
kilkakrotnie linieją i przekształca- jęte. U osób dbających o higienę
łają głównie na trofozoity, a nie
ją się kolejno w nimfy, a następ-
na cysty tkankowe. objawy mogą być mniej wyrażone.
nie w postacie dorosłe: samce
U niemowlÄ…t typowe korytarze
i samice. Cały cykl trwa 2 3 tyg.,
Zapobieganie
Z
a
p
o
b
i
e
g
a
n
i
e
mogą być niewidoczne, występują
podczas których Swierzbowce
natomiast często krosty, pęcherzy-
Niezwykle istotne jest zapobie-
osiągają dojrzałoSć płciową. Sa-
ki, pęcherze, grudki, a także utrud-
ganie wrodzonej toksoplazmozie,
mice żyją w skórze człowieka ok.
niajÄ…ce rozpoznanie wypryskowe
która może prowadzić do cięż-
4 5 tyg. Zarażenie następuje dro-
zapalenie skóry. Nietypowa może
kich, nieodwracalnych uszkodzeń
gÄ… bezpoSredniego kontaktu, rza-
być również lokalizacja wykwi-
płodu. Kobiety ciężarne należy in-
dziej za poSrednictwem przed-
tów: zmiany często zajmują dło-
formować, w jaki sposób mogą
miotów, np. poScieli (rozgrzanie
nie, stopy, twarz i skórę głowy.
uniknąć zarażenia: zakaz spoży-
organizmu sprzyja przedostawa-
wania surowego mięsa, dokładne
niu się samic do naskórka). Sami-
Diagnostyka
D
i
a
g
n
o
s
t
y
k
a
mycie rÄ…k po przyrzÄ…dzeniu miÄ™-
ce giną w Srodowisku zewnętrz-
sa, utrzymywanie w czystoSci de- Rozpoznanie stawia siÄ™ na pod-
nym w ciągu 2 3 dni. Zarażeniu
sek do krojenia mięsa, noży, na- stawie obecnoSci charakterystycz-
sprzyja obniżenie odpornoSci
czyń, używanie rękawiczek gumo- nych, swędzących (zwłaszcza
i wyniszczenie. W tych przypad-
wych do pracy w ogrodzie oraz w nocy) zmian na skórze, w typo-
kach występuje zazwyczaj bardzo
przy czyszczeniu pojemnika z ko- wych miejscach. OglÄ…dajÄ…c je
nasilona postać choroby z dużymi
cimi odchodami, dokładne mycie przez szkło powiększające można
nawarstwieniami hiperkeratotycz-
warzyw przed spożyciem. Przed zauważyć kilkumilimetrowe, sza-
nymi, nazywana Swierzbem nor-
planowaną ciążą lub na początku ro-czarne korytarze z szarym lub
weskim. Okres wylęgania zależy
ciąży należy oznaczyć przeciwcia- białym punkcikiem na końcu
od masywnoSci zarażenia. Pierw-
ła w klasach IgG i IgM. U ciężar- (Swierzbowiec). Możliwe jest ba-
sze objawy mogą pojawić się już
nych seronegatywnych oznaczenia danie mikroskopowe zeskrobin
w kilka dni po zarażeniu, a rozwi-
te należy powtarzać przynajmniej naskórka. Pomocne jest stwierdze-
nąć się w ciągu 3 4 tyg.
raz w trymestrze. W przypadku nie podobnych zmian u kogoS
rozpoznania Swieżego zarażenia z domowników. U małych dzieci
Objawy kliniczne
O
b
j
a
w
y
k
l
i
n
i
c
z
n
e
w czasie ciąży (serokonwersja, rozpoznanie może być trudne ze
Początkowe zmiany na skórze
obecnoSć przeciwciał IgM i/lub względu na zamaskowanie obja-
to 1 2-milimetrowe, swędzące ró-
wysokie miano przeciwciał IgG) wów pierwotnych wtórnymi nad-
żowe grudki i pęcherzyki z towa-
należy niezwłocznie rozpocząć le- każeniami.
rzyszącym obrzękiem, przypomi-
czenie ciężarnej w specjalistycz-
najÄ…ce zmiany typu uczuleniowe-
Leczenie
L
e
c
z
e
n
i
e
nym oSrodku.
go. Nieco póxniej pojawiają się
W leczeniu stosuje siÄ™:
charakterystyczne kilku-kilkuna-
Åšwierzb (Scabies)
Åš
w
i
e
r
z
b
(
S
c
a
b
i
e
s
)
30-proc. benzoesan benzylu,
stomilimetrowe korytarze, wi-
Choroba ta występuje po- maSć Wilkinsona (zawiera siar-
doczne wyraxniej po posmarowa-
wszechnie na całym Swiecie, kę),
niu skóry tuszem lub nalewką jo-
zwłaszcza w większych zbiorowi- crotamiton,
dowÄ…. Drapanie powoduje
skach ludzkich, o niskim pozio- naruszenie ciągłoSci skóry i stwa- 5-proc. permetynę.
mie higieny. Wywoływana jest
rza doskonałe warunki do nadka-
przez pasożyta skóry Swierzbow- żeń bakteryjnych i szerzania się
Duże nadzieje budzi Ivermec-
ca ludzkiego (Sarcoptes scabiei) tin, stosowany zarówno doustnie,
zarażenia. Nieleczony, długo
z rodzaju roztoczy. Po zapłodnie- trwający Swierzb może prowadzić
jak i miejscowo.
niu na powierzchni skóry, samica do powstania niesztowicy, zapa-
wydziela substancję keratolitycz- lenia mieszków włosowych, czy- ZakaxnoSć Swierzbu utrzymuje
ną, dzięki której przenika do na- racznoSci, zapalenia tkanki łącz- się do 24 godz. od momentu roz-
skórka. Poruszając się z szybko- nej i węzłów chłonnych. poczęcia leczenia. Rwiąd skóry,
przewodnik
68 l e k a r z a
pedi atri a
będący efektem nadwrażliwoSci
na antygeny, może trwać kilka dni.
Jeżeli objawy utrzymują się powy-
żej 2 tyg., to należy ponownie le-
czyć pacjenta przeciwko Swierz-
bowi. Grudki sÄ… najbardziej opor-
ne na leczenie i mogą utrzymywać
się nawet wiele miesięcy. Duże
znaczenie ma postępowanie ogól-
ne, polegajÄ…ce na przestrzeganiu
zasad higieny osobistej, częstej
zmianie bielizny i poScieli, gorÄ…-
cych kąpielach z użyciem dużej
iloSci mydła i miękkiej szczotki.
Zaleca się nieużywanie bielizny
i ubrań uprzednio noszonych
przez 4 6 tyg.
PiSmiennictwo
1. Textbook of Pediatrics. Nelson, wyd.
XVI, 2000.
2. Dziubek Z (red.). Choroby zakaxne
i pasożytnicze. PZWL, W-wa 2000.
3. Dziubek Z, Żarnowska-Prymek H.
Choroby pasożytnicze człowieka.
PZWL, W-wa 1999.
4. Kadłubowski R (red.). Zarys parazy-
tologii lekarskiej. PZWL, W-wa 1999.
5. Marczyńska M i wsp. Toksokaroza
u dzieci. Pediatria Polska 1997; 8:
745-8.
6. Milewska-Bobula B i wsp. Ogólne za-
sady rozpoznawania i leczenia tokso-
plazmozy wrodzonej w okresie przed-
i pourodzeniowym. Kliniczna Perinato-
logia i Ginekologia 1997; XVIII, 62-71.
lek. med. Sabina Dobosz
dr hab. med. Magdalena Marczyńska
lek. med. Agnieszka OÅ‚dakowska
lek. med. Jolanta Popielska
dr med. Małgorzata Szczepańska-Putz
Klinika Chorób Zakaxnych
Wieku Dziecięcego
Akademii Medycznej w Warszawie
kierownik Kliniki
dr hab. med. Magdalena Marczyńska
przewodnik
l e k a r z a 69
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
CHOROBY PASOŻYTNICZE PTAKÓW(1)Wybrane zagadnienia z neurologii dziecięcejChoroby krwi u dzieciWybrane zespoły neurologiczne u dzieci i młodzieży o niejasnej etiologii(1)Choroby nerek u dzieciFarmakoterapia wybranych chorob neurodegeneracyjnych studChoroby pasożytnicze świńProblemy profilaktyki wybranych chorob zakaznychRehabilitacja wybranych chorób rdzenia kręgowego psów i kotówProst Uszkodzenie narządu wzroku przez różne choroby oczu u dzieciZnaczenie apoptozy w wybranych chorobach w dermatologiiWybrane chorobyszczepienia a epidemie chorob mozgu u dzieciwięcej podobnych podstron