3574672157

1.1. Rozwój jako kategoria. _ 1 I

Badania rozwoju dorosłych i uznanie specyficznych praw rządzących tym procesem pozwoliły wyodrębnić alternatywne dla tradycyjnych ujęcia kategorii „rozwój”:

1.    Daniel Levinson określa rozwój jako zmiany struktury życia człowieka, jako podstawowy w danym okresie wzorzec jego aktywności.

2.    Kurt Lewin definiuje rozwój jako wzrost liczby systemów psychicznych i poszerzanie się wewnętrznej przestrzeni życiowej.

3.    Roger Gould rozwój traktuje jako uwalnianie się od anachronizmów.

4.    Maria Tyszkowa rozwój uznaje za trwający całe życie proces struk-turyzacji i restrukturyzacji doświadczenia.

5.    Zbigniew Pietrasiński uznaje z kolei, że rozwój to względnie trwałe zmiany zachowania, które sprzyjają rozwiązywaniu wyłaniających się przed daną osobą zadań w sposób korzystny nie tylko doraźnie, lecz także z punktu widzenia pomyślnego przebiegu dalszego jej życia.

Bez względu na to, jak sam rozwój jest definiowany, w teoriach rozwoju pojawiają się następujące, wspólne właściwości rozwoju:

1.    Dla całościowego obrazu procesu rozwoju istotne są zmiany rozwojowe jako część tego procesu.

2.    Proces rozwoju odbywa się w różnorodnych obszarach rozwoju i warunkują go określone czynniki rozwoju.

3.    Rozwój jest fazowy i stadialny (choć istnieją rozbieżności co do struktury, przebiegu i czasu trwania faz i stadiów).

4.    Część teorii rozwoju zakłada istnienie określonych zadań rozwojowych, których wypełnianie zapewnia progres rozwojowy.

Podobnie jak sama kategoria rozwoju nabiera właściwego znaczenia w kontekście rozważań andragogicznych, tak też wymienione właściwości rozwoju zyskują swoisty sens w odniesieniu do tej części ludzkich biografii, która rozgrywa się w dorosłym życiu. Ponadto wartość i znaczenie konkretnych właściwości rozwoju można różnicować, w odniesieniu do różnych grup dorosłych (np.: zawodowych, wiekowych, społecznych), a nawet pojedynczych biografii. To powoduje, że dla indywidualnej biografii priorytetowe są określone zmiany rozwojowe, czynniki czy zadania rozwojowe, które jednocześnie mogą być mniej istotne dla innej historii życia.

Proces rozwoju często określa się jako ciąg czy sekwencję określonych zmian rozwojowych, które definiuje się między innymi jako „różnicę w stanie danego obiektu lub organizacji struktury obserwowaną wraz z upływem czasu”¹. Zmiany rozwojowe są zatem częścią, a jednocześnie moto-

1

M. Tyszkowa: Pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej. W: Psychologia rozwoju człowieka..., s. 49.