4053063391

Ferdydurke

Witold Gombrowicz

Ferdydurke

Biogram autora

Witold Gombrowicz (1904-1969) urodził się w zamożnej ziemiańskiej rodzinie w Sandomierskiem. Ukończył studia prawnicze w Warszawie, ale w zawodzie pracował krótko. Debiutował zbiorem opowiadań „Pamiętnik z okresu dojrzewania” (1933; wydanie rozszerzone z 1957 r. zatytułowane jest „Bakakaj”). Sukces literacki przyniosła mu powieść „Ferdydurke” (1937), którą można uznać za nouveau roman, gatunek rozwijający się we Francji dopiero w latach 50. XX wieku. W chwili wybuchu wojny znajdował się w Argentynie. Przebywał tam 14 lat, pracując m.in. jako urzędnik w banku Publikował w polskiej prasie emigracyjnej, m.in. w „Kulturze” paryskiej. Ostatnie kilka lat żyda spędził w Vence na południu Francji. Do bardzo znanych utworów pisarza należą także dramaty „Iwona księżniczka Burgunda” (1938), „Ślub” (1953), powieści „Pornografia” (1960) i „Trans-Atlantyk” (1953) oraz „Dziennik”, obejmujący lata 1953-1966. Ostatnim utworem napisanym przez Gombrowicza była sztuka „Operetka” (1966). W latach 1958-1986 dzieła Gombrowicza nie mogły się ukazywać w Polsce, tym niemniej był jednym z pisarzy, którzy najsilniej oddziałali na rozwój literatury polskiej w II połowie XX wieku.

Geneza utworu

„Ferdydurke” powstała w 1937 r. i wyrosła z refleksji autora na temat schematyczności relacji międzyludzkich. Ponadto autor był rozgoryczony słowami krytyki, które padły pod jego adresem w związku z debiutem książki pt. „Pamiętnik z okresu dojrzewania”

Znaczenie utworu

Powieść Gombrowicza jest znaczącym osiągniędem i oryginalnym zjawiskiem w prozie dwudziestolecia międzywojennego. Porusza wyobraźnię czytelnika, zaskakuje, bawi. Intryguje fabułą i językiem. Jest źródłem frazeologizmów funkcjonujących w polszczyźnie (wielkim poetą był, przyprawić komuś gębę). Gatunek literacki: powieść awangardowa.

Cechy gatunku widoczne w utworze

Narracja jest niejednorodna (pierwszoosobowa, trzecioosobowa, „ja” autorskie), świat przedstawiony jest zaskakujący i groteskowy. Kompozycja utworu oparta jest na luźnym związku elementów fabuły, zaburzony został ciąg przyczynowo-skutkowy. Język jest bogaty w innowacje stylistyczne. Dużą rolę odgrywa obecność parodii, groteski, ironii, humoru. Czytelnik ma wrażenie, że autor prowadzi z nim grę, nie tylko na płaszczyźnie fabularnej, ale również językowej.

Czas i miejsce akcji

Lata trzydzieste XX wieku, współczesne autorowi. Szkoła, stancja u Młodziaków (Warszawa), dworek państwa Hurleddch w Bolimowie.

Bohaterowie

Józio Kowalski — główny bohater, a jednocześnie narrator powieści Gombrowicza. Trzydziestoletni pisarz. Jest autorem zbioru opowiadań „Pamiętnik z okresu dojrzewania”. Józio za sprawą profesora Pimki powraca do szkoły i wspólnie z innymi gimnazjalistami zostaje poddany zabiegowi upupiania. Próbuje bronić się przed wtłoczeniem w formę ucznia, ale bezskutecznie. Narzucane mu są różne role: ucznia, zakochanego w pensjonarce staromodnego kawalera, siostrzeńca czy zakochanego porywacza. Bohater ma świadomość, że przed formą nie da się uciec.

356