4189282552

534 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

cyjno-bibliograficzną, w tym opracowywanie i rozpowszechnianie wśród nauczycieli i studentów tematycznych zestawień bibliograficznych. Autorka zbyt ogólnikowo zarysowała jednak kwestię sporządzania bieżącej bibliografii pedagogicznej.

Ważnym zagadnieniem uwzględnionym w pracy jest miejsce książnic dla nauczycieli wśród innych bibliotek. Dzieniakowska podkreśla, że biblioteki pedagogiczne wspierały swymi zasobami odbudowujące się biblioteki uniwersy • teckie oraz działalność bibliotek publicznych. Pracę ostatnich uzupełniały, gromadząc i udostępniając zarówno beletrystykę, jak i literaturę popularnonau-kową_. Ta sama sytuacja ma miejsce w naszych czasach. Często jest też odwrotnie, w dużych miastach biblioteki uniwersyteckie mają wśród czytelników nauczycieli zaspokajających - dzięki ich zbiorom - potrzeby edukacyjne, informacyjne i kulturalne. W jeszcze większym stopniu dotyczy to bibliotek publicznych i naukowych działających w dużych ośrodkach i mniejszych książnic. W miejscowościach pozbawionych biblioteki pedagogicznej, często mających biblioteki szkolne o bardzo skromnych zasobach, nauczyciele w większym stopniu niż w dużych miastach korzystają w celach zawodowych z zasobów bibliotek publicznych.

Dużo miejsca autorka poświęciła dziejom centralnych bibliotek pedagogicznych jako placówek o dużym znaczeniu w sieci bibliotek dla nauczycieli. Nie pominęła zagadnień prawnych, organizacyjnych i materialnych podstaw działania centralnych bibliotek. Omówiła tematy, jakimi są kwestie związane z zasobami bibliotecznymi i warsztatem informacyjnym, osobami umożliwiającymi odbiorcom dostęp do tych dóbr, czyli kadrą zarządzającą i pracownikami, a także „adresatami działań bibliotecznych” - czytelnikami. Pisząc o bibliotekarzach, w dużym stopniu skupiła się na szeregowych pracownikach, wymieniając imiona i nazwiska. Pamiętała o bibliotekarkach z CBP w Lublinie, Kazimierze Gawa-reckiej i Zofii Polakównej oraz magazynierze zatrudnionym w tej placówce, lubelskim bibliofilu, Bolesławie Banachu. Ramy czasowe monografii nie pozwoliły skupić się na zasługach B. Banacha w zakresie ratowania księgozbioru CZB i innych bibliotek Lublina, w tym zbiorów obecnej Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego, w okresie okupacji hitlerowskiej, o których można się dowiedzieć, rozmawiając z emerytami i starszymi pracownikami Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Lublinie. Część książek pochodzących z prywatnych zbiorów B. Banacha, opatrzonych pieczątką pierwotnego właściciela, dotąd jest dostępna w Bibliotece KUL i Bibliotece Głównej UMCS. Utrwalanie pamięci o szeregowych, zwykle zapominanych pracownikach, trzeba ocenić jako zasługę autorki. Historię bibliotek tworzą właśnie takie osoby. Bez odpowiednio dobranego personelu nie osiągnęłaby sukcesu żadna placówka, nawet mając na czele najznakomitszą i najbardziej zaangażowaną kadrę zarządzającą.

Autorka nieco za mało skupiła się na działalności bibliotek nauczycielskich o zasięgu powiatowym, gminnym i rejonowym, a także pracy prowadzonej przez szkolne biblioteki dla nauczycieli (jedynie niecała część tekstu książki, liczącej blisko 500 stron). Przecież to właśnie te placówki zapewniały dostęp do wiedzy naukowej i fachowej czytelnikom, mającym największe trudności w dotarciu do literatury. Poważną wadą wspomnianych placówek był brak wzajemnej współpracy. Nie prowadziły wypożyczeń międzybibliotecznych i prawie nigdy nie udostępniały książek nauczycielom spoza danej szkoły. Działy nauczycielskie posiadały biblioteki szkół powszechnych, średnich ogólnokształcących i szkół zawodowych, a także zakładów doskonalenia nauczycieli. Zupełnie została pominięta kwestia kadry tych bibliotek.

Słabością książki jest nieuwzględnienie tła polityczno-ideowego działalności w zakresie kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli oraz kulturalno-oświatowej. W okresie II RP w środowiskach nauczycielskich dużą rolę odgrywały tendencje lewicowe i idee ruchu ludowego. Z drugiej strony, w latach trzydziestych władze z wielkim zaangażowaniem krzewiły wśród nauczycieli ideologię