5996832541

31

siedliska, z wyjątkiem pozostających pod silnym wpływem wysokich wód gruntowych i powierzchniowych, mieszczą się w zakresie amplitudy zbiorowisk grądowych, mających wyjątkowo szeroki zakres siedliskowej zmienności i w związku z tym duże zróżnicowanie na podzespoły i niższe jednostki.

W zależności od tego, jakie zbiorowisko występuje jako małopowierzch-niowa domieszka wyróżniać można warianty z małym udziałem dąbrów świetlistych, borów mieszanych lub buczyn. Niezależnie od tego wyróżnić można wariant ze znacznym udziałem łęgów jesionowo-wiązowych (Fica-rio-Ulmetum chrysosplenietosum), rozpowszechniony w regionie kujawsko-wiel-kopolskim i na Dolnym Śląsku.

Specyficzny wariant krajobrazu grądowego realizuje się w pewnych sytuacjach w regionach górskich Sudetów i Karpat. Wariant ten wyróżnia się pojawianiem się na stosunkowo niewielkich powierzchniach różnych zbiorowisk podgórsko-górskich, takich jak: buczyny (związek Fagion), podgórskie dąbrowy acidofilne (zespół Luzulo-Quercetum), podgórskie lasy klonowo-lipo-we (zespół Aceri-Tilietum), a także występowaniem w zakresie siedlisk łęgowych zbiorowisk typowych dla obszarów górskich (zespoły: Alnetum incanae, Carici remotae-Fraxinetum i Caltho-Alnetum).

Z punktu widzenia regionalnego zróżnicowania zbiorowisk grądowych omawiany krajobraz może być podzielony na kilka odmian i postaci regionalnych, czym zajmiemy się w dalszej części pracy.

Krajobraz grądowy występuje w rozmaitych sytuacjach siedliskowych i w zależności od tego wykazuje różnice, niewątpliwie mogące mieć znaczenie przy rozpatrywaniu wielu zagadnień. Ogólnie krajobraz ten wykształcać się może tam, gdzie na dużych powierzchniach rozprzestrzenione są utwory geologiczne, umożliwiające powstawanie bogatszych gleb; mogą to zatem być:

—    płaskie lub lekko pofalowane wysoczyzny morenowe z glinami zwałowymi na powierzchni (sytuacje takie, pojawiające się w różnych regionach, szczególnie częste są na Kujawach, w Wielkopolsce i na Warmii);

—    wysoczyzny morenowe pagórkowate w strefach czołowo morenowych z glinami i piaskami gliniastymi, w tych regionach, gdzie nie występują lasy bukowe (sytuacje częste na Pojezierzu Mazurskim);

—    rozległe i płaskie zdenudowane wysoczyzny pokryte utworami lessowymi (Dolny Śląsk);

—    pofalowane wyżyny z pokrywą lessową (Miechowskie, Opatowskie, Wyżyna Lubelska, Zamojszczyzna);

—    obszary zastoiskowe wypełnione utworami iłowymi (okolice Warszawy, Ciechanowa, Pyrzyc, także na Warmii).

4.2.3 8. Krajobraz borów mieszanych, grądów i świetlistych dąbrów można traktować jako pośredni pomiędzy krajobrazami: dąbrów świetlistych i grądów oraz borów mieszanych i grądów. Spotyka się go w tych warunkach, gdzie siedliska typowe dla krajobrazu dąbrów świetlistych i grądów przeplatają się z siedliskami piaszczystymi właściwymi dla borów mieszanych. Sekwencja zbiorowisk potencjalnych w serii zonacyjnej od szczytu lokalnego wyniesienia (często kemy) do doliny cieku wodnego jest następująca: dąbrowa świetlista, grąd, bór mieszany, grąd (wąski pas), łęg jesionowo-olszowy.