7648594513

Pozytywizm 195

W gruncie rzeczy problem pozytywizmu można sprowadzić — jak czyni to Janusz Skarbek — do zestawu tez charakteryzujących wiedzę „pozytywną* oraz wiedzę „niepozytywną*. Wiedza „pozytywna” jest więc:

—    naukowa,

—    dotycząca problemów rozstrzygalnych,

—    ujmująca zjawiska i ich regularności,

—    względna,

—    ujmująca warunki badanych zjawisk,

—    oparta na doświadczeniu,

—    intersubiektywnie sprawdzalna,

—    pewna.

Tymczasem wiedza „niepozytywna* to wiedza:

—    nienaukowa, metafizyczna,

—    dotycząca problemów nierozstrzygalnych,

—    ujmująca „istotę rzeczy”,

—    bezwzględna, dotycząca absolutu lub dążąca do ujęcia absolutu,

—    ujmująca przyczyny (zazwyczaj: pierwsze i celowe) badanych zjawisk,

—    spekulacyjna,

—    intersubiektywnie niesprawdzalna,

—    niepewna, wątpliwa³¹.

Niewątpliwie problem różnicy między jednym a drugim rodzajem wiedzy sprowadza się do tego, co uznaje się za wiedzę. Jest to więc również kwestia pewnego wyznania, a nie tylko wiedzy. Problem ten jest jednak o wiele bardziej złożony.

August Comte i pozytywizm

Isidore Augustę Marie Franęois-Xavier Comte (1798—1857) odgrywa w historii pozytywizmu rolę szczególną, chociaż rola ta nie jest jednoznaczna. Z jednej bowiem strony stworzył pozytywizm, z drugiej natomiast —jego doktryna „szczególnie obfituje w składniki uchodzące za obce przyjętym skądinąd stereotypom pozytywizmu czy nawet z nimi

³¹ Por. J. Skarbek: Pozytywistyczna teońa wiedzy. Warszawa 1995, s. 55.