page0358

354

rezultatów teorya budowy mozaikowej plazmy zarodkowej oka-zała się fałszywą.

Roux w gruncie rzeczy tylko dalej rozwijał myśl Hisa

0    istnieniu okręgów organotwórczych w jaju zapłodnionem żaby. Okazało się jednak przy tych doświadczeniach, że obok zróżnicowania biegunowego w jajach płazów istnieje także zróżnicowanie dwuboczno-symetryczne, gdyż pierwsza brózda, która się tworzy na jaju zapłodnionem, dzieli je faktycznie na dwie części symetryczne. To samo zauważono u Clavelliny i w jajach głowonogów, u których tylko górna część jaja ulega podziałom, a dolna jest bierna: w tym wypadku płaszczyzna pierwszej brózdy zgadza się zupełnie z płaszczyzną symetryi zarodka, a więc odmiennie, aniżeli u glisty końskiej, u której płaszczyznę symetryi wskazuje brózda, dzieląca jajo na okręg animalny

1    wegetatywny. A jak płaszczyzna symetryi nie u wszystkich gatunków jednakowo biegnie w jajach zapłodnionych, lecz dla tego samego gatunku zawsze jednakowo, tak i sposób układania się nowych komórek oraz ich wielkość są różne dla różnych gatunków¹). Tak np. u niślinki (Amphioxus lanceolatus) i w jajach strzykwy następuje w stadyum 4 blastomerów taki układ, że komórki potomne układają się prawidłowo nad sobą w 2 pięterka, przeciwnie u Polygordiusa następuje skręcenie się ich pod kątem 45°, podobnie ma się rzecz u mięczaków. Co do wielkości komórek, z podziału jaja wynikających, dość przytoczyć, że jajo strzykw^ry dzieli się na komórki zawsze rówrne, u niślinki są nierówne, a u robaków niektórych, jak to wykazał Vejdowsky i Whitman, komórki, położone po obu biegunach jaja brózdkującego się, różnią się niepomiernie co do swej wielkości.

Reasumując to, cośmy przytoczyli o rozwoju jaja zapłodnionego, niepodobna nie przyznać, że chociaż wpływy zewnętrzne mogą modyfikować przebieg rozwoju zarodków, to jednak przyczyny właściwej takiego a nie innego rozwoju osobnika z jajka zapłodnionego należy szukać w planie wsobnym rozwoju; sama bowiem gra sił chemiczno-fizycznych nie zdołałaby żadną miarą wyjaśnić zmierzania celowego do rozwoju jaja w osobnik typowo wykończony.

*) Por. Erich Wasmann dz. w. prz., str. 218—239.

http://rcin.org.pl