8473659549

102

Joanna Leszczyńska, Paweł Mazurek

Przyjmujemy, za Janem van Dijkiem', że cligitaI divide może być zdefiniowana relacyjnie jako zbiór nierówności dotyczących czterech różnych wymiarów dostępu do technologii telekomunikacyjnych. Pierwszym z nich, kluczowym dla naszego badania, jest kwestia motywacji (motivational access). Chęć użytkowania Internetu nie jest bynajmniej - choć mogłoby się tak wydawać - rzeczą powszechną⁸. Jak pisze van Dijk⁹, powody zróżnicowania motywacji do użytkowania Internetu mogą być rozmaite: „od braku zainteresowania [nowym medium|, czasu, pieniędzy do (...) technofobii, niepokoju związanego z użytkowaniem komputera, braku pewności siebie czy nawet pewnego szczególnego wyobrażenia na własny lemat w kontekście [użytkowania) technologii”. Problem dostępu motywacyjnego omówimy bardziej szczegółowo w dalszej części tekstu. Drugim wymiarem digiialdivide jest dostęp materialny, a więc fizyczna możliwość użytkowania komputera podłączonego do Internetu¹⁰. Wymiary trzeci i czwarty odnoszą się do różnic pomiędzy osobami, które są internautami. O dostępie trzeciego rodzaju stanowią umiejętności i kompetencje kulturowe pozwalające (potencjalnie) na rozmaite wykorzystanie możliwości oferowanych przez Internet. Czwarty i ostatni rodzaj dostępu jest związany ze wzorami użytkowania, a więc obejmuje zakres, różnorodność i czas wykorzystania rozmaitych aplikacji.

Jak powiedzieliśmy wcześniej, zainteresowanie badawcze warto zogniskować na dostępie motywacyjnym. Wymaga to kilku słów wyjaśnienia. Przyjmujemy założenie, że wraz z postępującym spadkiem cen dostępu do Internetu w domu, zwiększającą się obecnością komputerów podłączonych do sieci w szkołach, na uczelniach, w bibliotekach publicznych, domach kultury oraz inwestycjami władz lokalnych w darmowy Internet bezprzewodowy, materialny aspekt dostępu będzie tracił na znaczeniu, a jedną z kluczowych kwestii stanie się zaś problem motywacji do „podłączenia się”¹¹. Motywacja jest pierwszym niezbędnym krokiem zarówno ku korzystaniu z dostępnej infrastruktury, jak i podjęciu próby nabycia umiejętności posługiwania się Internetem.

Celem przeprowadzonego przez nas badania była rekonstrukcja obrazu Internetu w oczach wielkomiejskiego non-usera, a więc osoby, która nie jest użytkownikiem Internetu, mimo że w mieście łatwiej o dostęp materialny (choćby ze względu na infrastrukturę czy punkty dostępu publicznego).

J. van Dijk, Deepeing Divide..., jw., s. 6 i nast.

Tamże, s. 27. Jeśli chodzi o sytuację w Polsce zob. D. Batorski, Internet a nierówności..., jw.

J. van Dijk, Deepeing Div'ule..., jw., s. 28.

¹⁽¹ Warto zwrócić uwagę, że na jakość dostępu wpływa wiele zmiennych: miejsce użytkowania, prędkość i wielkość pamięci komputera, jakość oprogramowania i samego połączenia. Nie należy zatem traktować dostępu do Internetu jako zmiennej zerojedynkowej.

¹¹ Van Dijk twierdzi, że wraz z popularyzacją Internetu pierwsze dwa dostępy (motywacyjny i materialny) będą miały coraz mniejsze znaczenie dla zróżnicowania składającego się na digital diiide. W sytuacji gdy ogromna większość społeczeństwa chce i może „być podłączona”, kluczową rolę zaczynają odgrywać umiejętności oraz wzoty użytkowania. Jak pokazuje przykład państw Zachodu, jest to bardzo prawdopodobny scenariusz również w Polsce. Na razie jednak jest to ciągle kwestia przyszłości. Wciąż duża część ankietowanych deklaruje, że nie ma zamiaru zacząć korzystać z Internetu.