8565557819

55 KONFERENCJA OGÓLNA I SESJA RADY GŁÓWNEJ IFLA 41

gospodarczo uboższe stać na ich zakładanie i utrzymywanie? Nie jest bowiem sprawą przypadku, że od czasu II wojny światowej tylko kilka krajów afrykańskich powołało biblioteki narodowe. Wśród nich wymienia się Nigerię, o której wiadomo, że należy dziś do grupy 23 krajów

0    najwyższym dochodzie narodowym. Ale nawet kraje gospodarczo rozwinięte wolą rozwijać komercyjną działalność informacyjną niż wydawać pieniądze na utrzymywanie biblioteki narodowej. Dzieje się tak, ponieważ nie wszystkie rządy są świadome, czym ma być biblioteka narodowa. Stąd skłonność do redukowania budżetów tych bibliotek, co często ogranicza ich funkcje do tradycyjnego gromadzenia zbiorów, przy czym nie mogą one być należycie konserwowane, a to w przyszłości uniemożliwi ich udostępnianie. Z tradycji wynika humanistyczny profil zbiorów bibliotek narodowych. Stanowi on odwzorowanie struktury nauki w czasie, gdy biblioteki narodowe powoływano do życia. Ten humanistyczny rodowód bibliotek narodowych wyraża się m.in. w ich podporządkowaniu ogranizacyjnym ministerstwom kultury.

Rzeczywistość odbiega dalece od powszechnych wyobrażeń o bibliotekach narodowych. Odnosi się to również do zawartości zbiorów. Dzięki gwarantowanemu ustawami egzemplarzowi obowiązkowemu wpływa do nich oprócz humanistyki cała wielka produkcja wydawnicza obejmująca nauki ścisłe i techniczne. Głównym użytkownikiem tych zasobów jest sektor prywatny (przemysł, handel, biznes). Mając na względzie jego potrzeby biblioteki narodowe organizują usługi informacyjne. Wzrost zadań związanych z obsługą tych dziedzin doprowadził do podziału w 1984 r. Biblioteki Brytyjskiej na dwie części: Science, Technology and Industry Division oraz Humanities and Social Sciences Division. U podstaw tej decyzji legło przekonanie, że nie można poprzestać na kontynuowaniu tradycyjnych kierunków gromadzenia zbiorów biblioteki narodowej, muszą one odpowiadać współczesnym potrzebom społeczeństwa, w których nauka i technika są elementami dominującymi. Nie znaczy to, że biblioteki narodowe mogą odrzucić zasadę gromadzenia pełnej produkcji wydawniczej. Nie wydaje się to możliwe dlatego, że w rozwoju kultury liczy się ciągłość

1    wczorajsze śmieci stają się dzisiejszą socjologią, a przedwczorajsze — dzisiejszą historią. Dotyczy to m.in. dokumetów życia społecznego, które zalewają biblioteki wciskając się w każde wolne miejsce. W poszukiwaniu rozwiązań trudności towarzyszących gromadzeniu zbiorów biblioteki narodowe próbują tworzyć programy i plany podziału zadań między biblioteki krajowe. Ale z wyjątkiem St. Zjedn. nigdzie nie udało się nawet częściowo takiego programu zrealizować.

Nie ma na świecie biblioteki narodowej, którą można by uznać za wzór godny naśladowania. Zakres pełnionych przez nie funkcji uwarunkowany jest tradycją, poziomem kulturalnym i ekonomicznym danego kraju. Zadania pełnione przez poszczególne biblioteki narodowe można podzielić na: a) potrzebne, b) pożądane, c) możliwe do spełnienia (M. B. Linę: National library and Information needs: alternatire ways of meeting them. with special reference to the role of national libraries). Wśród najczęściej powtarzających się zadań wypada wymienić za tym autorem: a) gromadzenie piśmiennictwa krajowego i jego przechowywanie, b) tworzenie i udostępnianie źródeł bibliograficznych, c) udostępnianie wydawnictw krajowych, d) wymianę publikacji, e) współpracę z krajową siecią biblioteczno-informacyjną, 0 planowanie i koordynowanie jej działalności, g) wpływanie na kształcenie i doskonalenie zawodu bibliotekarskiego, h) prowadzenie prac naukowych.

Tylko w nielicznych przypadkach biblioteki narodowe przekraczają ten schemat. Wśród nich wypada wymienić Bibliotekę Kongresu. Jest ona dziś biblioteką międzynarodową i uniwersalną. Od początku była tworzona z myślą o zapewnieniu każdemu obywatelowi St. Zjedn. dostępu do idei i informacji z całego świata (J. V. Cole: The International role of the Library of Congress: a brief history). Licząca dziś 85 min jednostek Biblioteka Kongresu gromadzi zbiory w 450 językach, a 2/3 rocznych wpływów to wydawnictwa w językach obcych. Biblioteka Kongresu ma największe zbiory hiszpańsko-amerykańskie, arabskie, chińskie, japońskie, koreańskie, polskie i rosyjskie — poza granicami tych krajów. Jej obecny dyrektor, trzynasty z kolei, jest historykiem ZSRR i doskonałym znawcą stosunków międzynarodowych.

Działalność Biblioteki Kongresu wpływa nie tylko na biblioteki krajowe, ale zaznacza się coraz wyraźniej w bibliotekarstwie światowym; dotyczy to szczególnie tworzenia katalogów, rozwoju klasyfikacji, prac normalizacyjnych, wymiany publikacji, konserwacji zbiorów, wprowadzania nowej techniki, obsługi czytelników niewidomych itp.