8658359583

Głosy o książkach

to problematyka egzystencjalna, wprowadzenie w tradycje literatury i kultury, literatura współczesna, korespondencja literatury z innymi działami sztukami, zjawiska kultury współczesnej, odkrywanie wymiarów własnego świata. Analiza wybranych podręczników pozwala autorowi sformułować wniosek, że autorzy podręczników zdecydowanie wiążą kształcenie literackie z wychowaniem, co niewątpliwie należy uznać za cenną i pożądaną umiejętność, zważywszy, że Podstawa programowa do tego typu działań szkolę obliguje. Z artykułem Zenona Urygi koresponduje glos Barbary Myrdzik na temat koncepcji kształcenia kulturowego. Autorka mocno akcentuje jak ważna w procesie kształcenia jest problematyka wartości i jej obecność w podręczniku.

W kolejnych artykułach przedmiotem uwagi stają się inne kwestie wynikające z dydaktyki polonistycznej. Ciekawie brzmi glos Jadwigi Kowalikowej na temat kształcenia językowego w gimnazjum (O wspólnych osiągnięciach autorów podręczników do kształcenia językowego w „szkole środka", czyli konkretyzowanie, dopowiadanie, porządkowanie i poszukiwanie wykładników „gimnazjalności”), szczególnie cenne są stawiane przez autorkę końcowe niepokojące pytania, a wśród nich o miejsce we współczesnej szkole dla kreatywności nauczyciela (w kontekście ogromnego zalewu poradników, przewodników, podręczników). Kształceniu językowemu uwagę poświęca też Urszula Żydek-Bednarczuk Koncepcja podręcznika do kształcenia językowego w gimnazjum oraz Halina Mrazek Komunikacja językowa i nauka o języku w podręcznikach gimnazjalnych do kształcenia językowego. W artykule O problemach teoretycznoliterackich w wybranych podręcznikach do gimnazjum Grażyna Różańska dokonuje wnikliwej oceny wybranych podręczników pod kątem zawartych w nich treści teoretycznoliterackich, bez których, jak słusznie zauważa autorka, niemożliwe jest budowanie świadomości literackiej ucznia, a tym samym przygotowywanie go do samodzielnej interpretacji dzieła literackiego.

Podręcznik jako narzędzie kształcenia... przynosi też wypowiedzi na temat obecności literatury powszechnej w podręcznikach do gimnazjum (Elżbieta Dutka Literatura powszechna jako element kształcenia polonistycznego w gimnazjum - na przykładzie utworów Julia Cortazara zamieszczonych w podręcznikach „To lubię!") oraz refleksję metodyczną Dominiki Dworakowskiej odnoszącą się do obecności tematyki religijnej w podręcznikach i jej znaczeniu w procesie kształtowania młodego człowieka. Z kolei Stanisław Bortnowski w artykule Modele prezentacji malarstwa, grafiki i rysunku w podręcznikach gimnazjalnych pod lupę specjalisty-znawcy przedmiotu bierze wzajemne relacje słowa i obrazu, istniejące pomiędzy nimi zależności lub ich brak.

Uzupełnieniem rozważań o podręczniku w gimnazjum jest refleksja dwóch autorów Katarzyny Wądol-ny-Tatar i Bogusława Skowronka na temat podręcznika multimedialnego, w którym autorzy dostrzegają szansę w przygotowaniu ucznia do odbioru tekstów kultury, w tym ikonicznych, fonicznych, audiowizualnych i informatycznych. Tytuł artykułu sugeruje, że oto jesteśmy w jakimś kryzysowym stanie, gdyż multimedialny podręcznik ma być - szansą nie tylko dla gimnazjalisty. Należy przyznać, że brzmi to niepokojąco.

Zbiór kończy wypowiedź Romana Starza Dla kogo podręcznik?, w której autor w sposób syntetyczny definiuje „oczekiwania" różnych podmiotów będących odbiorcami „dobrodziejstw" płynących z podręcznika, od autora przez wydawnictwo, ministerstwo, rodziców aż do nauczyciela.

Przywołanie w niniejszym omówieniu wszystkich artykułów zbioru Podręcznik jako narzędzie... jest zamierzeniem świadomym, ma na celu pokazanie złożoności materii, jaką jest podręcznik szkolny. Analizowanie jego struktury, zawartości nie jest rzeczą prostą, ani łatwą, konteksty takich działań wykraczają znacznie szerzej poza obszar samego przedmiotu zainteresowania. Niemożliwe zatem staje się dokonanie wyboru podręcznika bez poprzedzającej szerokiej refleksji, obejmującej chociażby niektóre aspekty zagadnienia pokazane w książce. Rodzi się pytanie, czy swoboda dana nauczycielom przy wyborze programów nauczania, podręczników wypełniona zostaje choćby w części wspomnianą refleksją, czy wszyscy nauczyciele posiedli niezbędne w tej dziedzinie kompetencje? Lektura książki Podręcznik jako narzędzie kształcenia polonistycznego może być dla wielu z nich dobrą okazją do zdobywania wiedzy i umiejętności w tym zakresie. Pozostaje tylko kwestia świadomości, że swoboda wyboru nie oznacza dowolności. 1 o tym koniecznie należy pamiętać, budując autonomię szkoły, dokonując wyborów, szczególnie w obszarze kształcenia i wychowania.

Barbara Antczak